Bỏng mắt: Chấn thương nguy hiểm

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Bích Nhĩ - Bác sĩ Mắt - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Bỏng mắt là một vấn đề nguy hiểm do chấn thương vùng mắt gây bỏng nặng. Khả năng hồi phục khi mắc phải cũng sẽ thấp hơn nếu bạn chủ quan. Đa phần bệnh nhân khi phát hiện mắt bị bỏng giác mạc nhanh chóng tìm đến cơ sở y tế uy tín chữa trị sẽ giảm thiểu được biến chứng cũng như giúp khả năng hồi phục tăng lên.

Bỏng mắt là một chấn thương nguy hiểm cần chú ý. Trong nhãn khoa, đây được coi là một triệu chứng nghiêm trọng. Khi mắc phải tình trạng này đa số bệnh nhân xuất hiện bỏng ở cả 2 mắt. Khả năng điều trị và phục hồi sẽ phụ thuộc vào thời điểm bệnh nhân phát hiện.

Hiện nay, theo thống kê y khoa, bệnh nhân có mắt bị bỏng giác mạc rất khó để phục hồi hoàn toàn thị lực sau khi được điều trị. Do đó, các bác sĩ luôn nhấn mạnh yêu cầu bệnh nhân hãy quan tâm chú ý đến sức khỏe của bản thân nhiều hơn. Phòng bệnh từ sớm không để nó xuất hiện là giải pháp tốt nhất bạn có thể.

Theo thống kê những chấn thương vùng mắt tại một số bệnh viện cho thấy việc mắc bệnh không xảy ra một cách ngẫu nhiên. Có một số lượng lớn các đối tượng cùng điểm chung thường khá dễ bị bỏng mắt. 85% tổng số ca được phát hiện là ở nam giới. Trong đó 49% các ca bỏng mắt đang trong tuổi lao động. Học sinh cũng là đối tượng có nguy cơ mắc. Và đáng chú ý hơn là 78% bệnh nhân đến từ các vùng nông thôn.

Theo các tổ chức y tế thống kê lại, hiện có 4 nguyên nhân chính dẫn đến mắt bị bỏng giác mạc. Sau đây là những nguyên nhân được tổ chức y tế liệt kê để giúp chúng ta nắm bắt và phòng ngừa sớm.

• Bỏng mắt do hóa chất: Hóa chất gây hại cho sức khỏe là những vũ khí sinh học. Trong chiến tranh, có nhiều quốc gia đã dùng vũ khí sinh học để gây ra sức tàn phá nặng nề cho đối thủ. Ngoài ra những vật dụng thường ngày như cồn sát khuẩn, oxy già, cồn đỏ... nếu không cẩn thận cũng sẽ gây bỏng mắt.
• Bỏng mắt vì nhiệt độ: Nhiệt độ quá cao như nhiệt lượng mặt trời sẽ khiến mắt chúng ta bị khô. Ngoài ra nhiệt độ còn có thể tăng nhờ nhiều nhiên liệu và hóa chất. Những vấn đề đó đều sẽ ảnh hưởng đến mắt và gây ra bệnh lý về mắt nếu tiếp xúc lâu dài
• Chất phóng xạ hay chất gây nổ có sức sát thương cao: Rò rỉ hay các vụ chất phóng xạ gây nổ đã không còn là xa lạ. Tuy nhiên vấn đề đáng quan tâm ở đây chính là tác hại của chúng sẽ kéo dài hệ lụy ăn sâu vào bộ mã ADN. Theo thống kê khi xảy ra sự cố chất phóng xạ gây nổ sẽ dẫn đến lóa mắt, mắt bị bỏng võng mạc và nhiều bệnh lý khác nguy hiểm có thể lây sang con cháu đời sau...
• Những nguyên nhân khác: Các loại tia như laze, tia X tuy được ứng dụng nhưng chúng luôn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ.

Trong thực tế, các phân tích đều chỉ ra rằng mắt bị bỏng giác mạc có đến 90% là do nhiệt độ gây ra. Bỏng nhiệt ở mắt thường gặp có 2 dạng phổ biến. Một là tổn thương nhãn cầu mức độ nhẹ do sức nóng khiến mi mắt phản ứng lại. Trường hợp kia là do tiếp xúc gần với nhiệt khiến mắt bị bỏng giác mạc và tổn thương nghiêm trọng.

Khi bỏng mắt do nhiệt độ, y khoa sẽ chia ra làm 3 mức độ bỏng khác nhau. Mỗi mức độ được đánh giá tổng hợp từ nhiều bệnh nhân có tình trạng tổn thương giống nhau. Ba mức độ đó chính là nhiệt độ mà vật gây bỏng tác động lên mắt, thời gian mắt tiếp xúc với nguồn nhiệt cao và khoảng mô chịu ảnh hưởng từ nhiệt gây bỏng lớn hay nhỏ.

Bỏng mắt vì tiếp xúc hóa chất có số ca bệnh thấp hơn cả. Do chúng được cảnh báo và phòng ngừa nên đa phần chỉ xuất hiện trong tai nạn ngoài ý muốn. Tuy rằng hiếm gặp nhưng hóa chất luôn khiến cho di chứng về sau rất nặng nề. Theo các chuyên gia đầu ngành cho hay bỏng mắt do hóa chất rất khó điều trị.

Mức độ gây hại của hóa chất là điều không thể lường trước. Hơn nữa chúng ảnh hưởng trực tiếp và sâu bên trong nhãn cầu. Do đó các tế bào thực thể bị suy giảm chức năng khi mắc phải.

Sơ cứu khi bị bỏng mắt cũng có thể hạn chế phần nào những di chứng về sau. Tuy nhiên nếu bạn không nắm rõ nguyên lý rất có thể gây ra tình trạng xấu hơn. Đầu tiên là rửa mắt tuy đơn giản nhưng lại khiến đa số bệnh nhân diễn biến xấu.

Vấn đề chính là do người bệnh không có thông tin và kiến thức về phương pháp này. Nước rửa mắt cũng cần lựa chọn chứ không thể tùy tiện. Thông thường khi sơ cứu bác sĩ sẽ khuyên dùng huyết thanh sinh lý hoặc nước tinh khiết. Nước tự nhiên thường lẫn tạp chất nên không được khuyến khích sử dụng. Tuy nhiên nếu không tìm được nước sạch thì có thể dùng nước tự nhiên rồi nhanh chóng đưa bệnh nhân đi cấp cứu.

Nước ngoài loại bỏ cặn bẩn giúp mắt sạch hơn còn có thể hạ nhiệt. Đối với tình huống bỏng nhiệt đây là điều nên làm. Đồng thời nước cũng là dung dịch trung hòa hóa chất giảm nồng độ. Nên rửa mắt bằng nước sẽ hạn được tối đa di chứng.

Khi rửa mắt hãy chuẩn bị một chậu nước rồi ngâm mặt vào trong đó. Cố gắng chớp mắt nhiều để hóa chất tiếp xúc với nước. Hoặc có thể rửa trực tiếp tại vòi. Hãy chọn cách mà bạn thấy phù hợp và tiện nhất để làm sạch mắt. Trong 10 - 15 phút bạn cần có khoảng vài lít nước để thay và rửa liên tục. Nếu kéo dài thời gian sẽ có thể mang lại nhiều tác dụng hơn.

Lưu ý khi rửa mắt là không dùng bất kỳ dung dịch nào được công bố có khả năng trung hòa hóa chất. Về mặt hóa học chúng là bazơ và acid trung hòa nhưng với mắt thì không hẳn. Nếu chất trung hòa gây phản ứng có thể vấn đề bỏng mắt còn tồi tệ và đáng ngại hơn.

Rửa mắt ngay sau khi gặp tai nạn sẽ giúp giảm tổn thương bên ngoài. Đối với tình trạng bỏng mắt tổn thương sâu sẽ không mang lại hiệu quả. Do đó đây là biện pháp sơ cứu và duy trì chức năng tế bào trong nhãn cầu để kịp đưa bệnh nhân đi viện.

Do quá trình di chuyển khói bụi có thể xâm nhập vào mắt nên đôi mắt cần được che chắn và bảo vệ. Trong tình huống bỏng vôi bạn cần nhanh chóng lấy miếng vôi ra khỏi mắt trước. Nếu không gắp ra và rửa mắt sẽ khiến tình trạng tệ đi.

Tại bệnh viện bác sĩ sẽ có những dung dịch vệ sinh phù hợp để loại bỏ tối đa hóa chất trong mắt. Nếu bỏng do hóa chất bạn nên mang vỏ chứa để bác sĩ tiện kiểm tra và có hướng điều trị tốt nhất.

Khi mắt bị bỏng giác mạc tùy vào mức độ mà có nhiều biến chứng xảy ra.

• Tăng nhãn áp: Đây là biến chứng do phẫu thuật giác mạc gây ra. Tuy nhiên có thể dùng bước sóng laser xử lý sớm để hạn chế.
• Đục thủy tinh thể: Bác sĩ sẽ lấy thể thủy tinh phía ngoài bao lại và dùng thủy tinh nhân tạo phù hợp.
• Thủng giác mạc: Đây là biến chứng nguy hiểm tuy nhiên có thể khâu lại giác mạc. Sau đó cần lưu ý dùng kính bảo hộ để bảo vệ mắt. Trong thời gian hồi phục, nếu mắt suy giảm chức năng có thể cân nhắc giải phẫu nội nhãn.
• Viêm màng bồ đào: Ở tình huống này có thể bác sĩ sẽ yêu cầu dùng corticosteroid cùng atropin.

Bệnh nhân sau sơ cứu sẽ được tiến hành kiểm tra pH. Bác sĩ sẽ tiến hành xử lý để đưa pH trong mắt về trung tính. Nếu tổn thương đã đi sâu vào nhãn cầu bệnh nhân cần rửa mắt liên tục đồng thời tiến hành vệ sinh lệ đạo để chống viêm.

Các phản ứng trong mắt sẽ dẫn đến gia tăng lượng men làm hại số lượng collagen làm nhăn giác mạc. Thuốc chống viêm trong 10 ngày đầu sẽ giúp cải thiện tình trạng này và giảm đau cho bệnh nhân.

Sau 1 - 3 tuần men gây phân hủy protein cần được ức chế kịp thời. Nếu không ngăn chặn chúng sẽ phát triển và dẫn đến hoại tử giác mạc. Thêm vào đó là dùng thuốc ức chế men collagen để chống nhiễm khuẩn.

Sau khi bỏng mắt bạn sẽ gặp phải vấn đề đóng mở mắt y học gọi đó là hiện tượng dính mi. Sau 2 - 3 ngày bị bỏng mắt bác sĩ sẽ cân nhắc cho bệnh nhân dùng mỡ kháng sinh để phòng dính mi. Trong tình huống mắt bỏng ở mức đặc biệt dính mi sẽ không được xử lý vì nó có thể làm tăng nguồn dinh dưỡng cho mắt.

Tiêm huyết thanh theo chỉ định hoặc bổ sung vitamin A,B,C theo hướng dẫn sẽ tăng khả năng cung cấp dinh dưỡng cho mắt. Đồng thời bạn nên ăn nhiều protein và uống nước nhiều để loại bỏ chất độc dần dần.

Phẫu thuật mắt chỉ được áp dụng khi bệnh nhân bị bỏng nặng. Bác sĩ trong khi điều trị có thể kết hợp thêm thuốc giảm đau cùng trị liệu tâm lý giúp bệnh nhân lạc quan hơn.

Khó để đưa ra cách chữa bỏng mắt nhanh nhất. Tuy nhiên bạn cần nhanh chóng báo cho bác sĩ và thực hiện các bước sơ cứu để thuận lợi tiến hành điều trị. Hãy cố gắng bảo vệ bản thân tránh tổn thương mắt vì bệnh lý về mắt rất khó để đảm bảo không di chứng và tỷ lệ điều trị đạt thành công cao.