Tìm hiểu về u nang buồng trứng lành tính

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Mai Hương - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

U nang buồng trứng là một bệnh lý phụ khoa khá thường gặp, có bản chất là lành tính. Tuy nhiên, một số trường hợp u phát triển nhanh, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời.

U nang buồng trứng có bản chất là một túi chứa đầy chất lỏng nằm trong buồng trứng hoặc trên bề mặt buồng trứng. Đây là một bệnh lý phụ khoa khá thường gặp. Rất nhiều phụ nữ được phát hiện có u nang buồng trứng vào bất cứ giai đoạn nào của cuộc đời, từ lúc là một bé gái chưa dậy thì cho đến khi trở thành một cụ bà.

Hầu hết các u nang buồng trứng lành tính vì chúng vốn là các nang trứng không thoái hóa đi sau khi trứng đã rụng. Trong phần lớn các trường hợp, u nang không có triệu chứng và đôi khi biết được là do vô tình phát hiện ra. Sau một vài chu kỳ kinh nguyệt, u nang buồng trứng tự biến mất mà không cần điều trị gì.

Tuy nhiên, u nang buồng trứng - đặc biệt là ở những bệnh nhân mắc phải biến chứng u nang buồng trứng là vỡ - có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng. Theo đó, để bảo vệ sức khỏe của mình, mỗi phụ nữ hãy đi thăm khám và kiểm tra vùng chậu thường xuyên, biết các triệu chứng có thể báo hiệu cho một vấn đề nghiêm trọng tiềm ẩn.

Hầu hết các u nang buồng trứng là u nang cơ năng, chúng không gây ra các triệu chứng và tự biến mất. Tuy nhiên, một u nang buồng trứng lớn có thể gây ra các biểu hiện sau đây:

• Đau vùng chậu - một cơn đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng bụng dưới bên có u nang
• Chướng hoặc nặng bụng
• Đầy hơi

Nếu có biến chứng vỡ u nang hay xoắn buồng trứng, người bệnh sẽ thấy đột ngột đau bụng dữ dội, ra huyết âm đạo, buồn nôn và nôn ói, da tái xanh, thở nhanh, tụt huyết áp. Đây là các triệu chứng cấp cứu phụ khoa và cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay lập tức.

Phần lớn các u nang buồng trứng phát triển là hệ quả từ sau mỗi chu kỳ kinh nguyệt. Đây là các u nang cơ năng. Các loại u nang khác ít phổ biến hơn nhiều.

3.1. U nang cơ năng

Buồng trứng là một cơ quan sinh dục của nữ giới, có chức năng là nuôi dưỡng trứng và phóng thích trứng mỗi tháng. Trứng được bảo vệ và cung cấp các chất dinh dưỡng bởi nang trứng. Các nang trứng sản xuất hormone estrogen và progesterone, giải phóng trứng khi đến thời điểm rụng trứng, góp phần điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.

Nếu một nang trứng bình thường hàng tháng vẫn tiếp tục phát triển cho dù không có trứng thì sẽ được gọi là u nang cơ năng. Có hai loại u nang cơ năng:

• U nang buồng trứng lành tính: Vào thời điểm giữa của chu kỳ kinh nguyệt, một trứng sẽ vỡ ra khỏi nang trứng và đi vào ống dẫn trứng, đến lòng tử cung để có cơ hội thụ tinh, làm tổ. Lúc này, nang trứng còn lại sẽ tự tiêu biến đi, bắt đầu vòng tuần hoàn của một nang trứng mới. Do đó, một nang buồng trứng sẽ hình thành khi nang trứng không vỡ ra hoặc đã giải phóng trứng nhưng vẫn tiếp tục phát triển.
• U nang buồng trứng hoàng thể: Khi trứng giải phóng ra được thụ tinh và hình thành phôi thai, nang trứng sẽ không tiêu biến đi mà vẫn tiếp tục sản xuất estrogen và progesterone duy trì lớp nội mạc tử cung, tạo thuận lợi cho phôi thai làm tổ. Nang trứng bây giờ được gọi là nang hoàng thể. Đến khi bánh nhau hình thành và đảm nhiệm được chức năng tiếp tục duy trì nồng độ hormone trong máu, thường là tuần 10 đến 12 của thai kỳ, hoàng thể sẽ dần thoái hóa. Nếu như vì lý do gì hoàng thể vẫn phát triển, sản xuất các chất dịch vào trong một túi trống và ngày càng tăng kích thước thì sẽ gọi là u nang hoàng thể.

3.2. Các u nang khác

Các loại u nang khác có thể chứa dịch, chất đặc hoặc hỗn hợp và bản chất không liên quan đến chức năng bình thường của chu kỳ kinh nguyệt, bao gồm:

• U tế bào mầm: Còn được gọi là u quái. Bên trong u này có thể chứa nhiều loại mô, chẳng hạn như tóc, da hoặc răng vì chúng hình thành từ các tế bào mầm phôi thai. U tế bào mầm hiếm khi chuyển dạng thành ung thư.
• U nang dạng tuyến: Loại u này thường nằm trên bề mặt buồng trứng và chứa đầy nước hoặc chất nhầy.
• U nang dạng nội mạc tử cung: Bản chất của u tương tự như các tế bào nội mạc tử cung, vẫn chịu tác động như một chu kỳ kinh nguyệt thực sự nhưng lại phát triển bên ngoài tử cung.

Một u nang trên buồng trứng có thể được tìm thấy một cách dễ dàng khi thăm khám và kiểm tra siêu âm vùng chậu. Tùy thuộc vào kích thước của nó và bản chất bên trong, là dịch hay chất đặc hay hỗn hợp, bác sĩ có thể sẽ đề xuất thêm các xét nghiệm để xác định loại u buồng trứng và liệu có cần điều trị hay không. Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Thử thai: Nếu xét nghiệm thử thai dương tính có thể gợi ý đến một u nang hoàng thể.
• Siêu âm vùng chậu: Siêu âm đầu dò âm đạo sẽ cho thấy rất rõ những hình ảnh trong tử cung và buồng trứng cũng như sự hiện diện của một u nang, xác định bản chất bên trong chứa dịch lỏng, đặc hay hỗn hợp.
• Nội soi ổ bụng: Một máy thu hình và một nguồn sáng có kích thước rất nhỏ được đưa vào bên trong ổ bụng thông qua một vết mổ rất nhỏ. Nhờ đó, bác sĩ có thể nhìn thấy buồng trứng và đồng thời can thiệp loại bỏ u nang buồng trứng. Đây là một phẫu thuật đòi hỏi phải gây mê và thực hiện tại phòng mổ, có đầy đủ phương tiện hồi sức.
• Xét nghiệm máu CA 125: Nồng độ một loại protein trong máu gọi là kháng nguyên ung thư 125 (CA 125) thường tăng ở phụ nữ bị ung thư buồng trứng. Nếu u nang có bản chất là đặc, rắn thì sẽ có nguy cơ cao bị ung thư buồng trứng, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm này. Tuy nhiên, nồng độ CA 125 tăng cao cũng có thể xảy ra trong điều kiện không có ung thư, chẳng hạn như lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung và bệnh viêm nhiễm vùng chậu.

Phác đồ điều trị u nang buồng trứng là phụ thuộc vào tuổi, loại, bản chất và kích thước của u nang cũng như các triệu chứng mà nó gây ra. Theo đó, bác sĩ sẽ đưa ra một trong ba hướng như sau:

• Thận trọng chờ đợi: Trong nhiều trường hợp, người bệnh có thể chờ đợi và được kiểm tra với siêu âm lặp lại để xem u nang có biến mất trong vòng vài tháng không. Đây thường là một lựa chọn tối ưu, bất kể tuổi tác nếu như hoàn toàn không có triệu chứng và siêu âm chỉ cho thấy có một u nang đơn giản, nhỏ, chứa đầy chất lỏng.
• Dùng thuốc: Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc nội tiết tố, như các thuốc tránh thai, để giữ cho u nang buồng trứng không tái phát. Tuy nhiên, thuốc tránh thai sẽ không có khả năng thu nhỏ được một u nang hiện có.
• Phẫu thuật: Nếu u nang buồng trứng lớn, trông không giống như một u nang cơ năng, lại đang phát triển tiếp tục qua hai hoặc ba chu kỳ kinh nguyệt hoặc gây đau, phẫu thuật là có chỉ định, nhất là khi chúng gây ra biến chứng u nang buồng trứng. Nếu khối u nang lấy ra có bản chất là ung thư, người bệnh sẽ cần thăm khám thêm chuyên khoa ung thư phần phụ. Đôi khi người bệnh có thể cần phải cắt hoàn toàn tử cung, buồng trứng và ống dẫn trứng kết hợp với hóa trị hoặc xạ trị bổ túc nhằm ngăn chặn tế bào ác tính di căn.

Tóm lại, u nang buồng trứng đều là lành tính và vốn dĩ không phải là bệnh lý quá đáng sợ vì phần lớn là lành tính, không gây ra triệu chứng gì và đôi khi sẽ tự biến mất qua vài chu kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, cần có các kiến thức trên đây, nhận biết các dấu hiệu báo động khi u nang buồng trứng gây biến chứng hoặc hóa ác để can thiệp điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe sinh sản cho chính mình.

Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có cung cấp Gói khám, sàng lọc bệnh lý phụ khoa cơ bản, giúp khách hàng phát hiện bệnh sớm các bệnh lý viêm nhiễm giúp điều trị dễ dàng, không tốn kém. Sàng lọc phát hiện sớm ung thư phụ khoa (Ung thư cổ tử cung) cho đối tượng khách hàng là nữ giới ngay cả khi chưa có triệu chứng hoặc có thể có những triệu chứng như sau:

• Khách hàng nữ có một vài yếu tố nguy cơ như vệ sinh cá nhân không tốt, quan hệ tình dục không an toàn, nạo phá thai,...
• Khách hàng nữ có triệu chứng khác như: Dịch âm đạo bất thường, ngứa, đau vùng kín, chảy máu âm đạo bất thường.
• Chảy máu bất thường vùng âm đạo
• Gặp vấn đề về kinh nguyệt: chu kỳ kéo dài bất thường, kinh nguyệt không đều
• Dịch âm đạo bất thường (có mùi hôi, màu sắc khác bình thường)
• Đau, ngứa vùng kín.

Nếu có triệu chứng bất thường, bạn nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.