Phục hồi chức năng thần kinh sau tai biến mạch máu não hay đột quỵ

Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Đột quỵ hay tai biến mạch máu não là câu chuyện không phải mới nhưng chưa bao giờ cũ. Vì tỷ lệ mắc cũng như sự trẻ hoá của bệnh này đã và đang đặt ra những gánh nặng cho chăm sóc y tế. Phục hồi chức năng thần kinh sau đột quỵ là một vấn đề ngày càng được quan tâm.

Đột quỵ được định nghĩa là các thiếu sót chức năng thần kinh xảy ra đột ngột với các triệu chứng cục bộ hơn là lan tỏa và tồn tại trên 24 giờ hoặc tử vong trong 24 giờ, gồm đột quỵ xuất huyết (hemorrhagic stroke, chiếm 15-20%) và đột quỵ thiếu máu cục bộ (Ischaemic stroke, chiếm từ 80 - 85%). Đây là tình trạng bệnh cần phát hiện khẩn cấp để có liệu pháp cứu chữa kịp thời.

Nguyên nhân gây ra đột quỵ thiếu máu cục bộ hầu như liên quan đến:

• Tăng huyết áp
• Đái tháo đường
• Rối loạn mỡ máu
• Béo phì ít vận động
• Xuất huyết não

Diễn tiến tự nhiên thường gặp ở những bệnh nhân còn sống sót sau tai biến,đột quỵ, chức năng thần kinh bắt đầu hồi phục sau vài ngày đầu tiên và tiếp tục hồi phục nhanh chóng 3 tháng đầu; chậm dần trong 6 - 12 tháng tiếp theo và một ít trong 1 - 2 năm sau đó. Kiểu hồi phục thay đổi khác nhau ở từng bệnh nhân.

Nguy cơ tàn phế trong năm đầu sau đột quỵ sẽ có đến 20 - 30% cần sự chăm sóc toàn diện, 20 - 30% phụ thuộc vào những người khác cho những sinh hoạt hàng ngày như tắm rửa, thay đồ, di chuyển.

Những yếu tố chỉ điểm cho khả năng phục hồi chức năng sau đột quỵ kém như:

• Tiểu không kiểm soát
• Kiểm soát tư thế kém
• Rối loạn chức năng nhận thức
• Khả năng di chuyển kém
• Rối loạn chức năng nhận thức không gian - thị giác, mất cảm giác sâu và mất vận động nặng nề

Sự ảnh hưởng của chi trên đối với sinh hoạt hàng ngày trong đột quỵ não là rất lớn. Tuy nhiên, khả năng hồi phục chi trên sau đột quỵ không cao.

Theo các khuyến cáo, tất cả bệnh nhân nhập viện vì đột quỵ cấp nên được bắt đầu vận động sớm (trong vòng 24 đến 48 giờ sau khi đột quỵ khởi phát) nếu không có chống chỉ định.

Chống chỉ định vận động sớm bao gồm:

• Các bệnh nhân làm các thủ thuật can thiệp có đâm kim vào động mạch
• Tình trạng nội khoa không ổn định
• Độ bão hòa oxy thấp
• Gãy hoặc chấn thương chi dưới kết hợpk.

Do vậy để cải thiện quá trình hồi phục vận động sau đột quỵ cần:

• Bắt đầu luyện tập sớm và phù hợp
• Bệnh nhân cần có nhiều động lực, cố gắng
• Cường độ tập luyện tăng dần, lặp lại nhiều lần, tần suất cao
• Tập luyện chú trọng vào vấn đề cụ thể của từng bệnh nhân

Phục hồi chức năng sớm cho bệnh nhân đột quỵ cần được thực hiện trong môi trường đầy đủ và phù hợp với môi trường sống của bệnh nhân, qua đó cho phép tập luyện tất cả các chức năng của não theo cách tự nhiên. Cường độ tập luyện phải nhẹ nhàng trong giai đoạn cấp tăng tiến dần trong giai đoạn sau. Chương trình phục hồi chức năng kết hợp giữa vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu và âm ngữ trị liệu và các chuyên ngành khác như tâm lý trị liệu, dinh dưỡng. Bên cạnh đó, bệnh nhân cần được ưu tiên sử dụng các thuốc bảo vệ thần kinh; ngoài ra cần các thuốc phòng ngừa đột quỵ thứ phát trong nhồi máu não như hạ áp, ức chế kết tập tiểu cầu.

Tầm soát nguy cơ đột quỵ định kỳ giúp bác sĩ có cơ sở tư vấn về các nguy cơ có thể xảy ra. Từ đó giúp người bệnh kịp thời điều chỉnh về lối sống, cách sinh hoạt và đưa ra hướng điều trị phù hợp để giảm nguy cơ đột quỵ.

Hiện nay, Chụp cộng hưởng từ - MRI/MRA được coi là công cụ “vàng” tầm soát đột quỵ não. MRI được sử dụng để kiểm tra tình trạng hầu hết các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt có giá trị trong chụp ảnh chi tiết não hoặc thần kinh cột sống. Do có độ phân giải và tương phản tốt nên hình ảnh MRI cho phép phát hiện ra các điểm bất thường ẩn sau các lớp xương mà các phương pháp tạo ảnh khác khó có thể nhận ra. MRI có thể cho kết quả chuẩn xác hơn so các kỹ thuật dùng tia X (ngoại trừ kỹ thuật chụp DSA đánh giá mạch máu) trong chẩn đoán các bệnh lý não, tim mạch, đột quỵ,... Hơn nữa, quá trình chụp bằng MRI không gây tác dụng phụ như trong chụp X-quang hay cắt lớp vi tính (CT).\

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang sở hữu Hệ thống chụp MRI 3.0 Tesla được trang bị tối tân bởi hãng GE Healthcare (Mỹ) với chất lượng hình ảnh cao, cho phép đánh giá toàn diện, không bỏ sót tổn thương mà lại giảm được thời gian chụp. Công nghệ Silent giúp hạn chế gây ra tiếng ồn, tạo sự thoải mái và giảm căng thẳng cho khách hàng trong quá trình chụp, giúp cho việc thu hình đạt chất lượng tốt hơn và rút ngắn thời gian chụp.Với hệ thống MRI tối tân và áp dụng các phương pháp can thiệp mạch não hiện đại, đội ngũ chuyên gia chẩn đoán hình ảnh và thần kinh giàu kinh nghiệm, được đào tạo bài bản, Vinmec là địa chỉ khám, tầm soát nguy cơ đột quỵ uy tín được khách hàng tin cậy.

Trong thời gian qua; Vinmec đã cấp cứu, điều trị kịp thời thành công nhiều trường hợp đột quỵ, không để lại di chứng: Cứu sống người bệnh bị 2 lần đột quỵ não liên tiếp; Ứng cứu nữ du khách nước ngoài thoát khỏi “cửa tử” đột quỵ;...