Sự phát triển vận động của trẻ 3 tuổi

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Trương Thành Tâm - Bác sĩ Nhi khoa - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Sự phát triển vận động của trẻ 3 tuổi thường theo xu hướng sôi nổi và hòa đồng. Đây là độ tuổi trẻ nói và có nhiều hành động phức tạp hơn. Bên cạnh đó, trẻ cũng trở nên tò mò, dễ gần với người lạ và có trí tưởng tượng phong phú hơn.

Ở mỗi độ tuổi trẻ em sẽ có giai đoạn phát triển vận động khác nhau và mức độ phức tạp của các giai đoạn này tăng dần theo tuổi. Các bậc cha mẹ có thể theo dõi quá trình phát triển vận động ở trẻ thông qua các việc mà trẻ làm được, bao gồm vận động thô sơ, vận động tinh, nhận thức, hành động cá nhân- xã hội và ngôn ngữ.

Chẳng hạn, trẻ em từ 1 – 3 tháng tuổi có thể thực hiện được một số hành động như lật người sang nghiêng, nâng cao đầu khi nằm sấp, đây là những hành động thuộc nhóm vận động thô sơ. Trẻ có thể đưa đồ vật đang cầm trong tay vào miệng và giữ đồ vật trong tay từ 1 – 2 phút thuộc nhóm vận động tinh. Hành động ngôn ngữ mà các bé thuộc độ tuổi này có thể thực hiện là cười thành thành tiếng và phát ra âm thanh để gây sự chú ý của người khác. Trẻ biết nhận thức bằng cách hóng chuyện, mỉm cười hồn nhiên.

Sự phát triển vận động của trẻ ngày càng tăng khi lớn lên, khi trẻ từ 4 – 6 tháng tuổi, mức độ hoạt động đã lớn hơn giai đoạn trước đó. Các vận động thô mà trẻ có thể thực hiện được là lật người từ ngửa sang sấp và ngược lại, trẻ ngồi có trụ vững hơn, nâng đầu được lâu hơn khi nằm sấp, giữ người có thể đứng được, khi kéo lên trẻ giữ được đầu thẳng, biết trườn ra phía trước và xung quanh. Vận động tinh tế mà trẻ có thể thực hiện được là biết với tay cầm đồ vật. Sự phát triển ngôn ngữ ở bé giai đoạn này là biết quay đầu về phía có tiếng động, đặc biệt là dùng giọng nói của một người nào đó, trẻ bắt đầu bập bẹ các âm đơn như “ma, mu” Trẻ thích cười đùa với mọi người và biết giữ đồ chơi, ham thích môi trường xung quanh.

Khi bước vào giai đoạn 7 – 9 tháng tuổi, trẻ đã có thể tự ngồi vững vàng, bắt đầu tập bò và bò được thành thạo, tự mình vịn đứng dậy khi có thành chắc chắn. Các vận động tinh tế mà trẻ có thể thực hiện được là cầm và đập hai vật vào nhau, chuyền một vật sang tay khác, nhặt đồ vật bằng ngón tay cái và ngón tay khác. Trẻ em ở độ tuổi này có sự phát triển về ngôn ngữ nhiều hơn là biết phát âm “bà, cha, ba, măm” và biết quay đầu về phía có tiếng nói.

Giai đoạn từ 9 tháng đến 1 tuổi trẻ đã tập đứng, đứng vững, biết đi và đi lại được vài bước khi có người dắt tay. Nhóm vận động tinh tế mà trẻ có thể thực hiện được là đập hai vật vào nhau, kẹp bằng hai đầu ngón tay và sử dụng các ngón tay dễ dàng hơn. Trẻ biết nói và có thể nói được câu một hai từ cũng như hiểu được các câu đơn giản. Bé ở giai đoạn gần tròn 1 tuổi đã biết chỉ tay vào vật yêu thích và lặp lại các hành động gây chú ý hoặc gây cười. Bên cạnh đó, bé cũng bắt đầu học đáp ứng với những mệnh lệnh, yêu cầu đơn giản như chào tạm biệt...

“Trẻ 3 tuổi làm được những gì?” là mối quan tâm của nhiều cha mẹ. Theo đó, khi trẻ em bước vào 3 tuổi thường rất sôi động, hòa đồng và cũng trở nên tò mò, có trí tưởng tượng phong phú hơn. Vì vậy mà đây được xem là độ tuổi có sự phát triển nhiều về cảm xúc, kỹ năng vận động và giao tiếp của trẻ.

Sự phát triển về cảm xúc ở trẻ em 3 tuổi được thể hiện thông qua các hành động là trẻ bắt đầu có những người bạn “vô hình” xuất hiện dựa vào trí tưởng tượng của bé và những người bạn này có thể xuất hiện trong lúc vui chơi hoặc thậm chí là trở thành người đồng hành với bé mọi lúc mọi nơi. Điều đó được thể hiện thông qua các hoạt động như trẻ có thể nhờ mẹ chừa chỗ trống trên bàn ăn cho “bạn” hoặc trong suy nghĩ của trẻ những thứ gây cảm giác lo lắng như bóng đêm có thể liên quan đến những con quái vật.

Sự phát triển vận động của trẻ 3 tuổi được thể hiện qua các loạt hoạt động như chạy, nhảy, leo cầu thang một cách dễ dàng hơn. Đây cũng là độ tuổi mà các bậc cha mẹ nên chuẩn bị cho bé một chiếc xe đạp 3 bánh, bởi vì trẻ đã có đủ kỹ năng và sức lực để dùng chân đạp xe và dùng tay để lái. Cùng với đó, sự phát triển kỹ năng vận động tĩnh như hội họa, âm nhạc cũng được thể hiện nhiều ở giai đoạn này. Chẳng hạn như trẻ có thể vẽ một bức ảnh đơn giản bằng một hình vuông và các vạch phân nhánh. Vì vậy, các bậc cha mẹ nên tạo cho trẻ một không gian để phát triển toàn diện các kỹ năng.

Trẻ ở giai đoạn 3 – 4 tuổi cũng là thời điểm phát triển nhiều về kỹ năng giao tiếp, bởi vì vốn từ của trẻ đang mở rộng với khoảng 300 từ vào lúc 3 tuổi và có thể mở rộng lên đến con số 1000 từ vào một năm sau. Thực tế, đây là độ tuổi “trẻ nói liên tục” cả ngày và rất phấn khích để kể cho cha mẹ về những điều mới được nhìn, được học ở trường hay từ bạn bè. Tuy nhiên, dù đã có thể bắt chước gần hết tiếng nói của người trưởng thành, trẻ vẫn chưa thể phát âm chuẩn và có thể xáo trộn một số từ.

Trẻ em luôn có trong mình một số năng khiếu nổi trội trong lĩnh vực nào đó, việc cha mẹ phát hiện và lựa chọn đồ chơi, môi trường phù hợp sẽ giúp trẻ phát triển năng khiếu nổi đó một cách tốt nhất. Và các hoạt động đó được gọi là vận động tinh tế. Kỹ năng vận động tinh tế đòi hỏi sự bình tĩnh và tập trung, điều đó giúp trẻ điều chỉnh cử chỉ, học cách vẽ và có được nhận thức không gian, học viết. Việc lặp đi lặp lại các hoạt động là vô cùng quan trọng, điều đó giúp trẻ trở nên tiến bộ hơn.

Sự phát triển vận động ở trẻ 3 tuổi bao gồm cả các vận động tinh tế. Ở độ tuổi này trẻ có thể thực hiện các hoạt động nổi trội như dùng kéo và cắt các hình đơn giản, cầm bút chì giữa ngón cái và ngón trỏ như người lớn. Cùng với đó, trẻ có thể xây dựng một tòa tháp gồm 10 khối hay vẽ những nhân vật với 2 đến 3 chi tiết gắn liền với đầu và không nhất thiết phải là một cơ thể. Trẻ có thể lật trang sách, mở và cài các nút trên quần áo.

Như vậy, trẻ em 3 tuổi là giai đoạn phát triển toàn diện về các kỹ năng vận động, giao tiếp, cảm xúc... Trong đó, phát triển vận động ở trẻ cho thấy các hoạt động nổi trội, tinh tế và nên được các bậc cha mẹ quan tâm và phát hiện các hoạt động tinh tế giúp trẻ có sự phát triển tốt hơn.

Để giúp trẻ 3 tuổi phát triển tốt hơn, cha mẹ cũng cần thiết lập một chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ. Đồng thời, trẻ cũng nên được bổ sung thêm các vi chất cần thiết như: Kẽm, selen, Crom, Vitamin B1 và B6, Gừng, chiết xuất quả sơ ri (vitamin C),... để cải thiện vị giác, ăn ngon, đạt chiều cao và cân nặng đúng chuẩn và vượt chuẩn, hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt cũng như ít gặp các vấn đề tiêu hóa.