Thế nào là nhiễm trùng cơ hội?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ. Bác sĩ Nguyễn Thị Nhật - Bác sĩ Chuyên khoa truyền nhiễm - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ đã có hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thận nhân tạo, và trong lĩnh vực truyền nhiễm, khám và quản lý các bệnh nhân mắc bệnh thận và các bệnh truyền nhiễm.

Nhiễm trùng cơ hội thường gây ra bởi các tác nhân sinh bệnh có tính cơ hội, như vi trùng, virus, vi nấm, các động vật nguyên bào. Chúng thường hiện diện nhưng không gây bệnh ở những ký chủ khỏe mạnh, có hệ thống miễn dịch tốt. Một số tình huống suy giảm miễn dịch là “cơ hội” tốt cho các tác nhân này lợi dụng để gây ra bệnh.

Nhiễm trùng cơ hội (opportunistic infection) là nhiễm trùng do vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng gây bệnh gây nên khi hệ thống miễn dịch của cơ thể vật chủ bị suy yếu hoặc hoặc do tăng độc lực của các loài vi sinh vật.

Tác nhân gây nên nhiễm trùng cơ hội là các vi sinh vật gây bệnh có điều kiện. Chúng có thể là vi sinh vật ký sinh, bình thường đã có khả năng gây bệnh hay cộng sinh hoặc hỗ sinh, bình thường không gây bệnh.

Nhiễm trùng cơ hội thường xảy ra ở các ký chủ có tình trạng suy giảm miễn dịch hoặc ức chế miễn dịch, có thể do:

• Suy dinh dưỡng
• Nhiễm trùng tái phát, tái diễn
• Dùng thuốc ức chế miễn dịch ở những người ghép tạng
• Nhiễm HIV tiến triển

• Hóa trị liệu ung thư
• Tố bẩm di truyền
• Thương tổn ở da
• Điều trị kháng sinh kéo dài
• Thủ thuật y khoa
• Có thai

Virus HIV làm suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể, từ đó tạo ra thời cơ để các bệnh nhiễm trùng cơ hội nguy hiểm tấn công.

Những người mắc HIV / AIDS có nguy cơ cao nhiễm một số loại virus, vi khuẩn, ký sinh trùng. Tình trạng này còn được gọi là nhiễm trùng “cơ hội”. Các bệnh nhiễm trùng được gọi là “cơ hội” vì chúng tận dụng sự suy yếu của hệ thống miễn dịch từ đó xâm nhập vào cơ thể và gây ra nhiều tổn thương.

Một số bệnh nhiễm trùng cơ hội thường gặp bao gồm: Nhiễm nấm Candida phế quản, khí quản, thực quản, phổi.

3.1 Nhiễm nấm Candida

Nhiễm nấm Candida còn được gọi là bệnh tưa miệng, gây ra bởi một loại nấm vô hại tên là Candida. Đây là một nhiễm trùng cơ hội khá thường gặp và thường xuất hiện ở những bệnh nhân HIV có CD4 từ 200 đến 500 tế bào/mm3.

Candida có thể xuất hiện ở da, móng và màng nhầy trong cơ thể, đặc biệt là trong miệng và âm đạo của bạn. Tuy nhiên, nấm Candida chỉ được coi là nhiễm trùng cơ hội khi nó nhiễm vào thực quản hoặc đường hô hấp dưới, chẳng hạn như khí quản và phế quản hoặc mô phổi sâu hơn.

Các triệu chứng rõ ràng nhất là các đốm trắng hoặc mảng trắng xuất hiện trên lưỡi hoặc họng. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc kháng nấm theo toa. Vệ sinh răng miệng tốt và sử dụng nước súc miệng chlorhexidine có thể giúp bạn ngăn ngừa nhiễm trùng này.

3.2 Viêm phổi

Viêm phổi là một trong những nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng nhất đối với những người có HIV, gây ra bởi một số loại nấm như Coccidioidomycosis, Cryptococcus, Histoplasma, Pneumocystis jirovecii, một số vi khuẩn như Pneumococcus, và một số virus như Cytomegalovirus hoặc Herpes simplex.

Trong số đó, viêm phổi do Pneumocystis (PCP) là nguyên nhân gây tử vong trong số bệnh nhân HIV. Tin tốt cho các bệnh nhân là các nhiễm trùng có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh.

Các triệu chứng bao gồm ho, sốt và khó thở. Đôi khi, bệnh cũng có thể lây lan đến não, gây phù não. Điều trị nên bắt đầu sớm để bệnh nhân đạt được sự hồi phục tốt. Hiện nay đã có vaccin hiệu quả có thể ngăn ngừa nhiễm Streptococcus pneumonia, do đó tất cả những bệnh nhân nhiễm HIV nên tiêm chủng ngừa các loại nấm này.

3.3 Cryptococcus neoformans

Nấm Cryptococcus neoformans là một loại nấm thường được tìm thấy trong đất. Bệnh này đôi khi chỉ giới hạn trong phổi, nhưng nó có thể lây lan đến các bộ phận khác của cơ thể, ví dụ như da, xương hoặc thậm chí là đường tiết niệu.

Loại nấm thường xâm nhập vào cơ thể của bệnh nhân qua phổi và có thể gây viêm phổi. Đôi khi cũng có thể lây lan đến não, gây phù não. Nếu não bị nhiễm loại nấm trên, tình trạng này được gọi là viêm màng não.

3.4 Bệnh lao (TB)

Bệnh lao gây ra bởi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis. Vi khuẩn lao có thể lây lan qua không khí khi người bị lao ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Khi hít các vi khuẩn lao vào phổi có thể dẫn đến nhiễm trùng ở phổi.

Các triệu chứng của bệnh lao ở phổi bao gồm ho, mệt mỏi, sụt cân, sốt và đổ mồ hôi ban đêm. Mặc dù bệnh thường xảy ra ở phổi, nó cũng có thể gây tổn thương đến các bộ phận khác của cơ thể, thường gặp nhất là thanh quản, các hạch bạch huyết, não, thận hoặc xương.

3.5 Một số loại ung thư

Một số bệnh ung thư được coi là nhiễm trùng cơ hội, ví dụ:

• Ung thư cổ tử cung xâm lấn là ung thư bắt đầu trong cổ tử cung và sau đó lan đến các bộ phận khác của cơ thể. Ung thư này có thể được ngăn ngừa bằng cách khám và tầm soát ung thư cổ tử cung đều đặn.
• Sarcoma Kaposi (KS) do virus herpes gây ra. KS làm cho mạch máu nhỏ, gọi là mao mạch, phát triển một cách bất thường. KS có thể đe dọa tính mạng của bạn khi nó ảnh hưởng đến các nội tạng, như phổi, hạch bạch huyết hoặc ruột.

Hiện nay có nhiều người bị HIV đang nhiễm phải những bệnh nhiễm trùng cơ hội, nguyên nhân chính là do hệ thống miễn dịch của họ bị suy yếu. Cách tốt nhất để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội là bạn nên đi khám bác sĩ đều đặn và dùng thuốc điều trị HIV theo hướng dẫn của bác sĩ.