Lọc màng bụng cho người suy thận: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Hùng - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Lọc màng bụng là một phương pháp điều trị thay thế thận được sử dụng phổ biến ở các bệnh nhân suy thận. Ưu điểm của lọc màng bụng như thế nào và những biến chứng của lọc màng bụng có thể gặp, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Lọc màng bụng là gì?

Lọc màng bụng hay còn gọi là thẩm phân phúc mạc là phương pháp sử dụng chính màng bụng của người bệnh làm màng lọc thay thế cho thận đã suy yếu. Lọc màng bụng giúp lọc các chất chuyển hóa, nước điện giải ra khỏi cơ thể người bệnh, giúp cân bằng nội môi.

Màng bụng có diện tích gần bằng diện tích cơ thể, khoảng 1-2 m2. Bình thường, khoang ổ bụng chứa khoản 100ml dịch sinh lý và có thể chứa hơn 2 lít lọc màng bụng mà không gây khó chịu hoặc ảnh hưởng đến chức năng hô hấp. Màng bụng được sử dụng như một màng bán thấm ngăn cách giữa hai khoang, một bên là khoang chứa dịch lọc màng bụng, một bên là các mao mạch quanh màng bụng. Trong quá trình dịch lọc màng bụng lưu trong khoang bụng, các quá trình khuếch tán, siêu lọc và hấp thu được xảy ra đồng thời.

Quá trình khuếch tán là hiện tượng các chất hòa tan di chuyển từ nơi có nồng độ cao trong máu như ure, creatinin, kali,.. qua màng bán thấm (ở đây là màng bụng) sang khoang chứa dịch lọc.

Sự chênh lệch giữa áp lực thẩm thấu giữa dịch lọc và mạch máu giúp nước thẩm thấu từ khoang máu sang khoang dịch lọc qua đó giúp loại bỏ nước thừa trong cơ thể.

Các phương pháp lọc màng bụng

Lọc màng bụng cấp

Trong lọc màng bụng cấp, một ống thông tạm thời được đặt vào khoang bụng bệnh nhân. Cứ mỗi lần, 2 lít dịch lọc được đưa vào khoang màng bụng bệnh nhân, sau 2 giờ dịch được tháo ra và tiếp tục đưa vào 2 lít dịch lọc mới. Thực hiện liên tục đến khi hết rối loạn điện giải, nội môi được cân bằng và chức năng thận được phục hồi.

Lọc màng bụng cấp được sử dụng khi không có thận nhân tạo hoặc bệnh nhân chống chỉ định với thận nhân tạo. Lọc màng bụng cấp được chỉ định trong suy thận cấp hoặc các đợt tiến triển nặng của suy thận mạn, khi pH máu ≥ 7,2 , Kali máu ≥ 6,5 mmol/l, ure máu ≥ 30 mmol/l, cùng với quá tải thể tích tuần hoàn đe dọa phù phổi cấp,...

Lọc màng bụng liên tục ngoại trú (CAPD)

Một ống thông cố định được luồn qua một đường dưới da thành bụng vào khoang bụng tới vị trí sát túi cùng Douglas. Ống thông thường dùng là catheter Tenckhoff có hai nút chặn . Đặt ống thông được tiến hành trong phòng mổ và cố định trong suốt thời gian bệnh nhân lọc màng bụng.

Trong lọc màng bụng liên tục ngoại trú, dịch lọc luôn hiện diện trong khoang bụng của người bệnh. Dịch được thay khoảng 4 lần trong ngày, quá trình thay và tháo dịch được thực hiện bằng tay, có thể thực hiện tại nhà. Các giai đoạn trao đổi dịch diễn ra như sau:

• Giai đoạn 1: đưa dịch vào. Dịch chưa lọc vô trùng được cho vào ổ bụng qua catheter.
• Giai đoạn 2: ngâm dịch. Dịch lọc được ngâm trong ổ bụng từ 4-8 giờ tùy theo nồng độ dịch.
• Giai đoạn 3: xả dịch ra. Dịch đã ngâm được xả ra ngoài dưới tác dụng của trọng lực. Sau khi xả hết dịch đã ngâm, bắt đầu đưa dịch vào như giai đoạn 1.

Lọc màng bụng chu kỳ tự động (ADP)

Lọc màng bụng chu kỳ tự động được chia thành: Lọc màng bụng liên tục chu kỳ (Continuous Cycling Peritoneal Dialysis-CCPD) và lọc màng bụng cách quãng ban đêm (Nocturnal Intermittent Peritoneal Dialysis- NIPD), lọc màng bụng thủy triều (Tidal Peritoneal Dialysis- TPD).

Tương tự lọc màng bụng liên tục ngoại trú, một ống thông được thiết lập để trao đổi dịch. Trong lọc màng bụng liên tục chu kỳ, mỗi đêm 3-10 lần dịch lưu được đưa vào cơ thể qua một thiết bị trao đổi dịch chu kỳ tự động. Vào ban ngày, người bệnh được lưu một thể tích dịch lọc màng bụng trong ổ bụng, lượng dịch này sẽ được tháo ra trước chu kỳ lọc ban đêm.

Lọc màng bụng cách quãng ban đêm diễn ra tương tự lọc màng bụng liên tục chu kỳ, ngoại trừ không có dịch lọc trong cơ thể bệnh nhân ban ngày. Ban đêm, số chu kỳ lọc được thực hiện tăng lên để bù lại sự thiếu lần lưu dịch ban ngày.

Lọc màng bụng thủy triều là phương thức sử dụng thể tích dịch đưa vào ban đầu sau đó dẫn lưu dịch một phần ở những khoảng nghỉ chu kỳ.

Lọc màng bụng liên tục ngoại trú và lọc màng bụng chu kỳ tự động được sử dụng cho bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối khi mức lọc cầu thận < 15 ml/ph, khi bệnh nhân ở xa các trung tâm lọc máu nên không thực hiện được chạy thận nhân tạo hoặc có các các chống chỉ định với chạy thận nhân tạo.

• Đơn giản, dễ thực hiện, có thể áp dụng ở những nơi không có máy thận nhân tạo, bệnh nhân không bị lệ thuộc vào máy móc.
• Phù hợp với nhiều đối tượng, đặc biệt là những người còn đi học, đi làm.
• Phương pháp lọc màng bụng làm thay đổi từ từ các chất hòa tan và lượng nước trong cơ thể, do đó phù hợp với những bệnh nhân có huyết động không ổn định.
• Hiệu quả lọc máu tốt, giúp bảo tồn tốt thận.
• Bệnh nhân ít bị mất máu và thiếu sắt.
• Chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân ít bị hạn chế hơn khi sử dụng phương pháp chạy thận nhân tạo.
• Bệnh nhân không phải sử dụng thường xuyên các thuốc chống đông do đó hạn chế nguy cơ đột quỵ, xuất huyết tiêu hóa.

Các biến chứng của lọc màng bụng có thể gặp như:

• Bệnh nhân có thể bị tăng đường máu do dịch lọc màng bụng có nồng độ glucose 1,5 g%, 2 g% hoặc 2,5 g%.
• Viêm phúc mạc, nhiễm trùng chỗ ra của ống thông do bệnh nhân không tuân thủ đúng quy trình được hướng dẫn khi thực hiện ở nhà.
• Hạ huyết áp do siêu lọc rút ra nhiều dịch. Tỉ lệ tăng huyết áp tăng cao ở những bệnh nhân bị xơ gan cổ chướng những ngày đầu.
• Mất nhiều protein qua lọc
• Rối loạn nhịp tim, hạ thân nhiệt

Bệnh nhân còn có thể gặp các nguy cơ như: Rò rỉ dịch từ ổ bụng, tắc catheter, tụt catheter vào trong hoặc ra ngoài ổ bụng, chảy máu vị trí đặt catheter hoặc vào khoang phúc mạc.

Không phải bệnh nhân nào cũng thích hợp để thực hiện lọc màng bụng, các trường hợp chống chỉ định gồm:

• Bệnh nhân đang có nhiễm khuẩn phúc mạc, dính phúc mạc do chấn thương hoặc vết mổ cũ
• Phúc mạc bệnh nhân bị xơ hóa, bệnh nhân mới mổ ghép động mạch chủ bụng
• Bệnh nhân có khối u trong ổ bụng

• Bệnh nhân có thoát vị cơ hoành, thoát vị thành bụng hoặc thoát vị bẹn
• Bệnh nhân bệnh phổi phế quản tắc nghẽn mãn tính nặng
• Bệnh nhân không dung nạp với chứa dịch trong ổ bụng
• Bệnh nhân bị suy dinh dưỡng nặng, nhiễm trùng da, mắc các bệnh đường ruột (như viêm ruột, viêm túi thừa) hoặc béo phì
• Bệnh nhân không có khả năng tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật

Bác sĩ Nguyễn Hùng tốt nghiệp bác sĩ chuyên khoa I Nội tổng quát - Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh; sử dụng được Tiếng Anh và Tiếng Pháp. Với kinh nghiệm trên 36 năm trong nghề, trong đó 17 năm là Trưởng khoa Nội thận - nội tiết Bệnh viện Đà Nẵng bác sĩ có kinh nghiệm trong điều trị các bệnh lý về nội tiết – đái đường và thận . Hiện tại, là bác sĩ điều trị bệnh nội tiết tại Khoa Khám bệnh & Nội khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.