Sự thật về Carbs, Chất xơ và Bệnh tiểu đường

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội Tổng Quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Cùng với protein và chất béo, carbs là một trong ba chất dinh dưỡng chính được tìm thấy trong thực phẩm có tác dụng cung cấp năng lượng cho cơ thể. Vì thế, Carbs nên là một phần của chế độ ăn lành mạnh cho tất cả mọi người, kể cả bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường.

Tuy nhiên, carbs được tìm thấy trong các thực phẩm như bánh mì, trái cây và kẹo có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lượng đường trong máu của cơ thể. Cho nên, đối với những thực phẩm này cần theo dõi lượng tiêu thụ vào cho những người mắc bệnh tiểu đường.

2 dạng chính của carbs là đường và tinh bột, các loại đường bao gồm fructose (đường trong trái cây và một số đồ nướng), glucose (đường trong cơ thể cũng có trong một số thực phẩm như bánh, bánh quy và nước ngọt), đường sữa. Còn các loại tinh bột bao gồm như rau các loại, khoai tây, ngô, đậu hà lan, ngũ cốc, bánh mì.

Cơ thể sẽ phá vỡ hoặc chuyển hoá hầu hết carbs thành glucose và được hấp thụ vào máu. Khi nồng độ glucose trong máu tăng, tuyến tụy sẽ giải phóng hormone insulin. Insulin cần thiết để vận chuyển glucose từ máu đi vào tế bào - để sử dụng làm nguồn năng lượng.

Ở những người mắc bệnh tiểu đường, tuyến tụy không tạo ra đủ insulin (bệnh tiểu đường type 1) hoặc cơ thể không phản ứng bình thường với insulin được tạo ra (bệnh tiểu đường type 2). Trong cả hai bệnh tiểu đường glucose không thể vào các tế bào một các bình thường, do mức đường trong máu quá cao.

Carbs có thể là một phần của chế độ ăn lành mạnh. Đối với mọi người bao gồm cả những người mắc bệnh tiểu đường, một số thực phẩm có chứa carbohydrate có nhiều lợi ích sức khỏe hơn những gì mọi người vẫn thường nghĩ.

Thực phẩm nguyên hạt, rau, kẹo và soda đều có carbohydrate. Tuy nhiên, trái cây, rau và thực phẩm ngũ cốc thường tốt hơn cho sức khoẻ so với các thực phẩm như đường, kẹo, soda vì chúng cung cấp nhiều chất xơ, vitamin và các chất dinh dưỡng khác. Mặt khác, những thực phẩm chứa carbs như đồ ăn nhẹ có đường thường chứa calo rỗng nên sẽ làm cho khẩu phần ăn thiếu giá trị dinh dưỡng. Thêm vào đó, ăn nhiều thực phẩm chứa calo rỗng sẽ gây ra bệnh thừa cân, béo phì.

Chất xơ là một loại carbs không làm tăng lượng đường trong máu. Hầu hết mọi người đều cần chất xơ vì nó giúp mang lại cảm giác no và giữ cho hệ thống tiêu hoá hoạt động trơn tru hơn. Các chuyên gia cho rằng những người mắc bệnh tiểu đường nên được cung cấp nhiều chất xơ hơn so với người bình thường để giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Hơn nữa, chất xơ còn có tác dụng làm giảm lượng cholesterol xấu (LDL).

Một số thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật có chứa chất xơ như: Rau quả tươi, đậu khô, đậu Hà Lan, bánh mì ngũ cốc nguyên hạt, ngũ cốc, bánh quy giòn, gạo lứt, sản phẩm cám, các loại hạt.

Mặc dù, lựa chọn thực phẩm cung cấp chất xơ hàng ngày cho cơ thể là tốt, nhưng nếu cần thiết vẫn cần bổ sung thêm chất xơ chẳng hạn như psyllium và methylcellulose. Tăng lượng chất xơ một cách từ từ sẽ giúp ngăn ngừa tạo khí và chuột rút.

Chất xơ thường được coi là khó tiêu và được phân loại thành chất xơ hoà tan trong nước và chất xơ không hoà tan trong nước.

Chất xơ không hòa tan trong nước có liên kết hoặc hút nước có trạng thái nhớt và được thêm số lượng lớn vào phân. Sự trương nở của chất xơ này giúp duy trì chức năng ruột hoạt động bình thường như một nhân tố cọ rửa trong ruột. Còn chất xơ hoà tan trong nước sẽ phân huỷ vào trong nước và bị biến đổi bởi các vi khuẩn trong ruột.

Tất cả các chất xơ có thể làm chậm quá trình hấp thụ đường và chất béo từ thực phẩm. Do đó, nó giúp ngăn ngừa sự tăng đột biến của lượng đường trong máu và mỡ trong máu sau khi ăn, đồng thời nó còn có thể làm giảm phản ứng viêm với thực phẩm. Chất xơ cũng có thể ngăn chặn sự hấp thụ của một số chất béo và cholesterol cùng nhau, làm giảm mức chất béo trung tính và cholesterol trong máu.

Nói chất xơ khó tiêu là hoàn toàn không hợp lý, mặc dù, cơ thể không sản xuất các enzyme cần thiết để tiêu hóa nhiều chất xơ được đưa vào trong chế độ ăn, nhưng nhiều loại vi khuẩn tồn tại trong ruột có thể phá vỡ hoặc lên men chất xơ có lợi cho các vi khuẩn. Các vi khuẩn sống trong ruột có các chức năng quan trọng đối với sức khỏe, bao gồm giúp duy trì sự hấp thụ chất dinh dưỡng bình thường, chức năng miễn dịch và chức năng ruột. Chất xơ cung cấp dinh dưỡng quan trọng cho vi khuẩn sống và phát triển, và vì vậy chúng được gọi là tiền sinh học. Ví dụ về chất xơ tiền sinh học là fructooligosacarit (FOS).

Chất xơ là quan trọng hơn nữa trong các chức năng giải độc của cơ thể. Bởi vì, cơ thể liên tục chuyển hóa hormone dư thừa, thuốc men, thành phần thực phẩm tổng hợp và độc tố môi trường. Phần lớn quá trình giải độc này xảy ra ở gan. Khi gan giải độc các chất này, các sản phẩm cuối cùng thường được loại bỏ trong mật, một chất lỏng được tạo ra trong gan và được tiết qua túi mật vào đường ruột. Khi cơ thể được cung cấp một chế độ ăn nhiều chất xơ, chất xơ từ các bữa ăn sẽ liên kết các độc tố này và cho phép loại bỏ các chất thải này ra khỏi cơ thể. Trong trường hợp, không có nhiều chất xơ trong chế độ ăn, những chất độc này có thể được tái hấp thu, quay trở lại gan và cần được xử lý lại. Yêu cầu gan xử lý lại các độc tố này đòi hỏi nhiều năng lượng hơn và có thể dẫn đến mức độ cao hơn của các chất độc này trong máu.

Vậy, chất xơ nên ăn với lượng bao nhiêu trong khẩu phần ăn hàng ngày. Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) khuyến nghị người trưởng thành nên ăn 21-28 gam chất xơ mỗi ngày. Tuy nhiên, đối với những người mắc bệnh tiểu đường thì hàm lượng này tăng cao hơn, thường khoảng 35-40 gram chất xơ mỗi ngày. Lưu ý nên tăng lượng nước uống khi tăng lượng chất xơ để tránh táo bón vì tác dụng liên kết nước các các chất xơ không hòa tan trong nước.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong khám điều trị bệnh, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện.

Nguồn tham khảo: webmd.com, kidshealth.org, diabetesaction.org