Tổng quan về nhồi máu cơ tim cấp: Dấu hiệu và cách phòng ngừa

Nhồi máu cơ tim cấp đang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, vì vậy người bệnh cần biết rõ về bệnh này để có hướng phòng ngừa, điều trị đúng.

Nhồi máu cơ tim cấp (AMI) là tình trạng mà một hoặc nhiều nhánh động mạch vành bị tắc nghẽn, dẫn đến việc xảy ra thiếu máu cơ tim đột ngột và gây tổn thương vùng cơ tim bị ảnh hưởng. Những biến chứng nghiêm trọng có thể xuất hiện do nhồi máu cơ tim cấp nếu không có sự can thiệp cấp cứu để khôi phục lưu lượng máu nhanh chóng, có thể dẫn đến tổn thương tim không thể hồi phục và thậm chí tử vong.

Nhồi máu cơ tim cấp đang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, với tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ trong quá trình chẩn đoán và điều trị, tỷ lệ tử vong đã giảm đáng kể xuống chỉ còn khoảng 7% trong thời gian gần đây.

Người bệnh có thể nhận diện cơn nhồi máu cơ tim cấp thông qua các dấu hiệu đặc trưng như sau:

• Cơn đau thắt ngực điển hình: Triệu chứng đau mạnh như sự bóp nghẹt ở phía sau xương ức hoặc vùng trước tim, lan ra vai trái và mặt trong tay trái, thậm chí có thể kéo dài hơn 20 phút và không giảm ngay cả khi sử dụng nitroglycerin.
• Đau xuất hiện đột ngột: Thường kéo dài hơn 20 phút và không giảm ngay cả khi sử dụng nitroglycerin.
• Đau lan rộng: Cảm giác đau có thể lan ra cổ, vai, cằm, sau lưng, tay phải, hoặc vùng thượng vị.
• Trường hợp ít cảm giác đau: Một số bệnh nhân có thể bị nhồi máu cơ tim mà không có hoặc ít cảm giác đau, đặc biệt là sau phẫu thuật, ở người già, người bị đái tháo đường hoặc tăng huyết áp.
• Các triệu chứng khác: Gồm vã mồ hôi, khó thở, hồi hộp trống ngực, nôn hoặc buồn nôn, lú lẫn, tái nhợt da, và cảm giác lạnh ở đầu và chi. Các triệu chứng này thường phản ánh tình trạng tụt áp hoặc trụy tim mạch.

Người mắc xơ vữa động mạch sẽ đối mặt với nguy cơ cao về việc phát sinh nhồi máu cơ tim. Yếu tố nguy cơ của bệnh xơ vữa động mạch vành đồng thời làm tăng khả năng mắc bệnh nhồi máu cơ tim. Dưới đây là những yếu tố nguy cơ liên quan đến nhồi máu cơ tim cấp:

• Giới tính: Nam có tỷ lệ mắc bệnh nhồi máu cơ tim cao hơn nữ, đặc biệt là ở độ tuổi trẻ, và nguy cơ tăng cao hơn sau 45 tuổi cho nam và sau 55 tuổi hoặc sau khi mãn kinh cho nữ.
• Tuổi tác: Nguy cơ nhồi máu cơ tim gia tăng theo tuổi tác, đặc biệt là sau 45 tuổi cho nam và sau 55 tuổi hoặc sau khi mãn kinh cho nữ.
• Tiền sử gia đình: Người có bố mẹ, anh chị em mắc bệnh tim sớm có nguy cơ cao hơn.

• Hút thuốc: Làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhồi máu cơ tim.
• Rối loạn chuyển hóa lipid máu: Gồm rối loạn mỡ máu, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
• Đái tháo đường: Người có bệnh đái tháo đường có nguy cơ cao hơn.
• Tăng huyết áp: Làm tăng áp lực trong động mạch và là một yếu tố nguy cơ.
• Béo phì: Tăng cường nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Lối sống ít vận động: Góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh tim.
• Bệnh mạch máu ngoại vi: Ảnh hưởng đến lưu thông máu và làm tăng nguy cơ.
• Nồng độ homocysteine tăng cao: Là yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Căng thẳng mạn tính: Đóng góp vào nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Tiền sử tiền sản giật khi mang thai: Làm tăng nguy cơ ở phụ nữ mang thai.
• Rối loạn ăn uống: Có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
• Nghiện rượu: Có thể tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
• Sử dụng chất kích thích như cocain hoặc amphetamine: Có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Các hậu quả sau cơn nhồi máu cơ tim cấp phụ thuộc vào mức độ tổn thương của cơ tim và bao gồm:

• Thiếu máu cục bộ: Gồm đau thắt ngực, tái nhồi máu, và mở rộng vùng nhồi máu.
• Cơ học: Bao gồm suy tim, sốc tim, rối loạn chức năng van hai lá, phình động mạch, và vỡ tim.
• Rối loạn nhịp tim: Có thể là loạn nhịp nhĩ hoặc thất, rối loạn chức năng nút xoang hoặc nút nhĩ thất.
• Huyết khối và thuyên tắc: Bao gồm thuyên tắc hệ thần kinh trung ương hoặc ngoại vi.
• Viêm: Gồm viêm màng ngoài tim và viêm nội tâm mạc.
• Chứng trầm cảm hoặc bệnh tâm lý, tinh thần.

Khoảng một nửa số bệnh nhân trải qua cơn nhồi máu cơ tim phải nhập viện lại trong vòng 1 năm. Những yếu tố tăng nguy cơ biến chứng bao gồm:

• Đái tháo đường
• Tuổi tác cao
• Nhồi máu cơ tim trước đó
• Bệnh mạch máu ngoại biên
• Đột quỵ
• Phân suất tống máu giảm
• Suy tim sung huyết
• Trầm cảm

Nhồi máu cơ tim cấp có thể dẫn đến tử vong, hầu hết mọi trường hợp tử vong xảy ra trước khi bệnh nhân đến bệnh viện. Việc điều trị sớm là quan trọng để cải thiện tiên lượng và khả năng phục hồi của bệnh nhân sau cơn NMCT cấp. Do đó, việc chuyển người bệnh đến cơ sở y tế có khả năng điều trị tái tưới máu cơ tim càng sớm càng tốt khi xuất hiện các triệu chứng.

Giai đoạn quan trọng để bắt đầu điều trị nhồi máu cơ tim là 1-2 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng, hoặc ít nhất là trong 6 giờ đầu, để giảm mức độ tổn thương cơ tim và giảm nguy cơ suy tim sau đó.

Nếu bệnh nhân mắc bệnh nhồi máu cơ tim mà không được điều trị, tỷ lệ tử vong trong 4 tuần đầu tiên dao động khoảng 30-40%, tùy thuộc vào quốc gia. Trong số các trường hợp tử vong này, khoảng một nửa xảy ra ngay trong giờ đầu, thường là trước khi nhập viện, chủ yếu do các vấn đề như rung thất và loạn nhịp tim. Do đó, quan trọng để tìm kiếm sự chăm sóc y tế và điều trị sớm nhất có thể.

Để ngăn chặn sự tái phát của nhồi máu cơ tim cấp, sau khi xuất viện, bệnh nhân cần thực hiện những biện pháp phòng ngừa sau đây:

• Bổ sung hải sản như cá, tôm, sò biển vào chế độ ăn.
• Tăng cường ăn rau xanh, chất xơ, và hoa quả tươi.
• Ưu tiên thực đơn nhẹ nhàng như cháo loãng, cháo hầm, sản phẩm từ sữa chua, canh dễ ăn, nước rau củ nghiền, luộc, hấp; hạn chế thức ăn chiên, rán, và có nhiều mỡ.

• Tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ về việc thực hiện nghiệm pháp điện tâm đồ gắng sức.
• Lắng nghe cơ thể và thực hiện tập luyện nhẹ nhàng ở mức độ thoải mái, tránh quá mức để tránh gây hại.

• Thường xuyên theo dõi cân nặng, tránh thừa cân và béo phì.
• Từ bỏ hút thuốc lá.
• Kiểm soát huyết áp và phát triển tâm lý dũng cảm, đối mặt với tình trạng sức khỏe tim bằng tâm lý an nhiên và thanh thản.
• Xây dựng lối sống có đều đặn về thời gian, bao gồm ăn, ngủ, làm việc và nghỉ ngơi.