Thế nào là đông máu rải rác trong lòng mạch?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Thị Hòa - Bác sĩ Nội tim mạch - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Đông máu rải rác trong lòng mạch gây ra tình trạng hình thành nhiều huyết khối và dẫn đến xuất hiện cục máu đông trong lòng mạch, tình trạng này tiến triển sẽ gây chảy máu quá mức. Đông máu rải rác rất nghiêm trọng và có thể dẫn tới tử vong.

Đông máu rải rác trong lòng mạch là một trạng thái bệnh lý xảy ra do hình thành quá nhiều huyết khối trong lòng mạch và dần dẫn đến cục máu đông, kèm theo các biến đổi fibrinogen hay fibrin trong vi tuần hoàn.

Về sinh học máu, đây là tình trạng đông máu do tiêu thụ, nghĩa là các yếu tố đông máu bị lôi cuốn, bị sử dụng hết vào việc hình thành thrombin và fibrin khi xuất hiện những cục máu đông trong lòng mạch. Về mặt lâm sàng, là hiện tượng chảy máu do đông nhiều, nghĩa là đồng thời có cả 2 biểu hiện là: hội chứng chảy máu và hội chứng đông máu.

Đông máu rải rác trong lòng mạch là một tình trạng nghiêm trọng, nếu người bệnh bị chảy máu và không thể cầm được, có thể dẫn tới tử vong.

Quá trình đông máu thông thường sẽ sử dụng các protein, khi các protein này hoạt động quá mức có thể gây ra hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch. Những nguyên nhân gây ra hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch bao gồm:

2.1 Nguyên nhân sản khoa

Thai chết lưu, sản giật và nhiễm độc thai nghén, chảy máu ồ ạt sau bong rau, viêm bể thận do thai nghén, chửa trứng, nhiễm khuẩn khi phá thai, nghẽn mạch do nước ối, rau tiền đạo, vỡ tử cung,...

2.2 Nguyên nhân ngoại khoa

Sốc do chảy máu, sốc chấn thương, bỏng nặng, hội chứng vùi lấp, tuần hoàn ngoài cơ thể, phẫu thuật nối cửa-chủ, phẫu thuật tim mạch, phổi, lồng ngực, mổ tiền liệt tuyến, cấy ghép cơ quan (thận, tim, gan), mổ cắt khối ung thư lớn và nạo vét hạch.

2.3 Nguyên nhân nội khoa

Nhiễm khuẩn nặng, nhiễm khuẩn máu. Nguyên nhân có thể do tụ cầu, não mô cầu nhất là trực khuẩn gram âm, vi khuẩn yếm khí,... Nhiễm virus nặng khi có sốc do nhiễm khuẩn, lao kê, dịch hạch, sốt rét ác tính, nhiễm nấm nội tạng nặng. Sốc phản vệ, sốc do tiêm tĩnh mạch chất cản quang có iod, dextran trọng lượng phân tử cao, đặc biệt ở những bệnh nhân suy thận cấp, suy gan cấp, viêm tụy cấp, xơ gan, nghẽn mạch phổi nặng,... Hoặc những người bị rắn độc cắn, say nóng, say nắng nặng, nhiễm độc lân hữu cơ, phình động mạch chủ đe doạ,...

Triệu chứng điển hình và phổ biến nhất của đông máu rải rác trong lòng mạch là chảy máu, đến từ nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể. Chảy máu có thể từ niêm mạch miệng, mũi, hoặc các khu vực bên ngoài khác. Hơn nữa, đông máu rải rác trong lòng mạch cũng có thể gây chảy máu nội tạng.

Một số triệu chứng lâm sàng dễ nhận biết của đông máu rải rác trong lòng mạch như:

• Hình thành cục máu đông
• Dễ bầm tím
• Các chấm đỏ trên bề mặt da
• Hạ huyết áp
• Chảy máu âm đạo trực tràng
• Chảy máu do máu không đông được, chảy ồ ạt và rải rác, thường xảy ra ở chỗ va chạm, tiêm, mổ, chảy máu nội tạng, rong kinh,...
• Sốc thường thấy ở dạng sốc giảm thể tích, khó hồi phục.
• Biểu hiện của tổn thương tạng do thiếu máu, hoại tử cơ quan,... trên những bệnh nhân mắc suy thận cấp, suy tim, suy gan cấp,...

Ở những bệnh nhân ung thư, hội chứng đông máu trong lòng mạch thường diễn ra từ từ và phổ biến là đông máu trong tĩnh mạch.

Ngoài ra, một số triệu chứng cận lâm sàng bao gồm:

• Đàn hồi đồ cục máu có dấu hiệu giảm đông.
• Giảm tiểu cầu.
• Hồng cầu vỡ thành mảnh nhỏ.
• Giảm fibrinogen huyết tương.
• Giảm các yếu tố II, V, VIII, XIII, ...
• Giảm prothrombin < 50%.
• Thời gian Howell bình thường hoặc hơi dài.
• Có thể giảm kháng thrombin III.
• Có mặt các đơn phân hoà tan của fibrinogen, fibrin phát hiện bởi test ethanol.
• Có mặt của D dimer do hoá giáng của fibrin – Test Von Kaulla (-).

Điều trị hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch rất phức tạp, cần phải kết hợp điều trị nguyên nhân và triệu chứng toàn thân, phụ thuộc vào nguyên nhân đang gây rối loạn. Để điều trị vấn đề đông máu, bác sĩ có thể chỉ định cho thuốc chống đông gọi là heparin để làm giảm và ngăn ngừa đông máu. Tuy nhiên, heparin không được sử dụng nếu bệnh nhân bị thiếu máu nặng hoặc chảy máu quá mức

Những người bị hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch cấp tính cần phải nằm viện, thường là ở một phòng hồi sức tích cực để khắc phục vấn đề đông máu rải rác trong khi vẫn duy trì chức năng của cơ quan. Bệnh nhân sẽ phải truyền máu để thay thế các tiểu cầu đang thiếu. Truyền huyết tương có khả năng thay thế các yếu tố đông máu mà người bệnh đang thiếu.

Hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng. Các biến chứng có thể xảy ra trong giai đoạn sớm của bệnh, và sự vắng mặt của các yếu tố đông máu ở giai đoạn sau. Các biến chứng như cục máu đông gây ra sự thiếu oxy đến các chi và các cơ quan, đột quỵ, thậm chí nếu chảy máu quá nhiều có thể dẫn đến tử vong.

Đông máu rải rác trong lòng mạch gây ra tình trạng hình thành nhiều huyết khối và dẫn đến xuất hiện cục máu đông trong lòng mạch, tình trạng này tiến triển sẽ gây chảy máu quá mức. Đông máu rải rác rất nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách và gây ra những biến chứng nguy hiểm như hoại tử cơ quan, đột quỵ và có thể dẫn tới tử vong nếu chảy máu quá nhiều. Do đó, khi thấy những dấu hiệu bất thường như dễ bầm tím, xuất hiện những nốt đỏ trên bề mặt da, chảy máu ồ ạt khó cầm khi tiêm, hoặc rong kinh,... thì nên đến cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và có phương pháp điều trị phù hợp.