Chụp cắt lớp vi tính cột sống cổ có và không tiêm thuốc cản quang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hồng Hải - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Các đốt sống cổ là phần cao nhất của cột sống, gồm 7 đốt sống đầu tiên ghép lại với nhau, uốn hình chữ C. Chụp cắt lớp vi tính cột sống cổ hay còn gọi là chụp CT cột sống cổ là kỹ thuật kết hợp giữa chụp X quang với xử lý hình ảnh bằng vi tính để cho ra hình ảnh chi tiết về các đốt sống cổ. Chụp CT cột sống cổ được chỉ định là phương pháp chẩn đoán hình ảnh trong các trường hợp như:

• Chấn thương cột sống cổ, thoát vị đĩa đệm, chèn ép cột sống cổ.
• Khối u xương, u cột sống cổ, viêm đốt sống cổ và phần mềm cột sống cổ.

Chụp CT cột sống cổ cho kết quả nhanh nên có thể dùng trong các trong các trường hợp cấp cứu. Để có nhiều thông tin hơn khi chụp, trong các trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang. Thuốc cản quang chứa iod giúp những cấu trúc hoặc tổn thương bắt thuốc có màu trắng sáng trên hình chụp cắt lớp vi tính giúp phân biệt vùng bất thường với các cấu trúc xung quanh.

Chụp cắt lớp vi tính cột sống cổ chống chỉ định tương đối với phụ nữ có thai. Nếu chụp CT có tiêm thuốc cản quang, đặc biệt thận trọng với bệnh nhân suy thận, dị ứng thuốc cản quang i-ốt.

Ê-kíp thực hiện chụp CT cột sống cổ gồm bác sĩ chuyên khoa, kỹ thuật viên điện quang và điều dưỡng.

Về phương tiện, cần có máy chụp cắt lớp vi tính, phim, cát-xét, hệ thống lưu trữ hình ảnh. Nếu có tiêm thuốc cản quang, cần chuẩn bị thêm các vật tư y tế như bơm kim tiêm, bông gạc, thuốc cản quang i-ốt tan trong nước, dung dịch sát khuẩn da, hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc cản quang,...

Về phía người bệnh, nhân viên y tế sẽ giảI thích về mục đích, các bước tiến hành kỹ thuật để người bệnh phối hợp với thầy thuốc. Người bệnh cần tháo bỏ khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc nếu có. Nếu được chỉ định tiêm thuốc cản quang, bác sĩ sẽ dặn người bệnh nhịn ăn, uống ít nhất trước 4 giờ. Có thể uống nhưng không được quá 40ml. Nếu người bệnh quá kích thích, không nằm yên, bác sĩ có thể chỉ định thuốc an thần để giúp người bệnh thư giãn.

3.1. Tư thế người bệnh

Ê-kíp hỗ trợ đặt người bệnh trong khung máy tư thế nằm ngửa, để vai hạ thấp tối đa, hai tay xuôi dọc theo cơ thể. Người bệnh cần nhịp thở và không nuốt trong quá trình chụp.

3.2. Các bước tiến hành

• Bác sĩ chụp định khu toàn bộ cột sống cổ. Lấy hình định vị theo hướng bên, bắt đầu từ khớp thái dương hàm cho tới bờ dưới D1.
• Tùy theo từng trường hợp bệnh cụ thể, bác sĩ sẽ đặt chương trình chụp phù hợp. Có thể sử dụng các lớp cắt theo hướng các đĩa đệm để đánh giá bệnh lý thoát vị đĩa đệm hoặc chụp toàn bộ cột sống cổ. Sau khi chụp, sử dụng các phần mềm để xử lý hình ảnh sau chụp. Thường chọn ảnh chụp phim trên các cửa sổ xương, cửa sổ đĩa đệm.
• Nếu có tiêm thuốc cản quang, chụp lại sau khi tiêm thuốc đối quang i-ốt. Hình ảnh thu được sẽ được dựng hình để bộc lộ bệnh lý.

3.3. Nhận định kết quả

Hình ảnh chụp CT cột sống cổ giúp phát hiện, đánh giá :

• Các tổn thương thân đốt sống như vỡ thân đốt, trượt thân đốt, xẹp thân đốt sống, đặc biệt là hình ảnh di lệch tổn thương tường sau thân đốt vì nguy cơ chèn ép tủy và rễ tủy rất cao. Các tổn thương cung sau, máu tụ do chấn thương, các dấu hiệu thoát vị đĩa đệm, những tổn thương phần mềm rãnh sống, vị trí các dị vật đối quang i-ốt.
• Các tổn thương trong bệnh lý thoái hóa đốt sống như: thoái hóa khối khớp bên, thoái hóa dây chằng, trượt đốt sống do thoái hóa, hẹp ống sống. Đánh giá các bất thường bẩm sinh cột sống.

Đối với chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc đối quang, ngoài giúp đánh giá các bệnh lý nêu trên, việc đối chiếu ảnh trước và sau tiêm thuốc giúp nhận định các bệnh lý đi kèm.

Sai sót về kỹ thuật thường gặp là do người bệnh không giữ bất động trong quá trình chụp phim, làm hình ảnh thu được không rõ nét. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định chụp lại.

Nếu có tiêm thuốc cản quang, người bệnh có thể gặp tai biến do thuốc cản quang. Ê-kíp thực hiện sẽ áp dụng quy trình chẩn đoán và xử lý tai biến thuốc cản quang để cấp cứu người bệnh.