Cảnh giác viêm gân Achilles khi chạy bộ

Viêm gân gót chân Achilles là chấn thương xảy ra khi các hoạt động quá mức (như chạy bộ) khiến gân Achilles bị quá tải về lực và trọng lực. Về cấu tạo giải phẫu, gân Achilles là cấu trúc có ít mạch máu, cấu tạo bao gồm nhiều sợi collagen nhỏ. Do đó dù chỉ bị một tác động không quá lớn nhưng bất ngờ cũng dễ dàng dẫn đến các tổn thương gân gót chân.

Viêm gân gót chân Achilles phân chia thành 2 thể như sau:

• Viêm điểm bám gân gót chân: Các tổn thương xảy ra ở phần thấp nhất của gân, vị trí gắn vào xương gót của gân Achilles;
• Viêm sợi gân: Thường viêm các sợi collagen ở phần giữa của gân Achilles, hay gặp ở người trẻ tuổi.

Cơ chế chính dẫn đến viêm gân gót chân Achilles là do những tác động lặp đi lặp lại nhiều lần. Chấn thương này hay gặp ở những người tập thể dục quá mức (như chạy bộ), đặc biệt là ở những vận động viên chuyên nghiệp. Ngoài ra, một số bệnh lý như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp nhiễm trùng... cũng có thể là nguyên nhân gây viêm gân gót chân Achilles.

Một số nguyên nhân phổ biến dẫn viêm gân Achilles:

• Người tập bỏ qua các bước khởi động hoặc thực hiện động tác khởi động sai cách trước khi chạy bộ hay chơi các môn thể thao;
• Căng cơ chân do thực hiện các động tác lặp lại nhiều lần;
• Viêm gân Achilles khi tham gia các môn thể thao đòi hỏi thường xuyên đổi hướng hay di chuyển nhanh như bóng đá, quần vợt, bóng rổ, bóng chuyền...;
• Tăng mức độ hoạt động đột ngột khiến cơ thể không kịp thích nghi như tăng quãng đường chạy bộ quá mức;
• Trang bị giày không phù hợp, kém chất lượng hoặc giày quá cũ;
• Viêm gân gót chân Achilles do gai xương ở phía sau gót chân;
• Thoái hóa gân Achilles theo tuổi.

Ngoài ra, những người có các yếu tố sau đây sẽ có nguy cơ tổn thương gân gót chân cao hơn:

• Giới tính nam;
• Tuổi tác tỉ lệ thuận với nguy cơ viêm gân gót chân Achilles;
• Người mắc hội chứng bàn chân bẹt có nguy cơ cao bị viêm gân Achilles;
• Mắc các bệnh lý như vảy nến, tăng huyết áp;
• Ảnh hưởng một số loại thuốc như kháng sinh fluoroquinolones làm gia tăng nguy cơ viêm gân gót chân Achilles.

Xem ngay: Điều trị viêm, chấn thương gân gót chân Achilles khi chơi thể thao

Người bị viêm gân Achilles khi chạy bộ hay tập luyện thường có những biểu hiện sau:

• Đau kiểu rát bỏng hoặc căng cứng phần bắp chân sau dưới vào buổi sáng sớm. Một số trường hợp viêm gân Achilles có thể kèm theo đứt gân một phần hoặc hoàn toàn;
• Đau gót chân khi chạy bộ, thực hiện các động tác căng gót hay đứng trên đầu mũi chân;
• Viêm gân gót chân Achilles nếu để kéo dài mà không được can thiệp phù hợp có thể dẫn đến đứt gân gót chân. Khi đó, triệu chứng đau gót trở nên dai dẳng và kèm theo tình trạng phù nề do chảy máu giữa các sợi gân.

Bên cạnh cảm giác đau nhức gót chân dai dẳng, viêm gân Achilles khi chạy bộ nếu trì hoãn điều trị hoặc điều trị sai phương pháp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Hạn chế khả năng di chuyển, vận động;
• Biến dạng gân và xương gót chân;
• Đứt gân Achilles hoàn toàn.

Để chẩn đoán chấn thương gân Achilles, bác sĩ cần khai thác các triệu chứng (như đau gót chân khi chạy bộ), từ đó lượng giá các khả năng vận động của người bệnh. Sau đó, bác sĩ tiến hành thăm khám bằng cách ấn nhẹ vào vùng gân bị tổn thương để xác định tình trạng đau nhức, sưng nề. Một biện pháp hỗ trợ chẩn đoán mà người bệnh có thể được yêu cầu thực hiện là động tác đứng trên một quả bóng để khảo sát sự linh hoạt, phạm vi chuyển động, phản xạ của bàn chân, gót chân và mắt cá chân.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định một số cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác viêm gân Achilles khi chạy bộ:

• Chụp X quang sẽ giúp bác sĩ quan sát hình ảnh các xương ở bàn chân. Mặc dù X quang không cung cấp hình ảnh của gân Achilles nhưng sẽ giúp loại trừ các nguyên nhân có thể dẫn đến triệu chứng tương tự viêm gân gót chân Achilles;
• Siêu âm có thể hỗ trợ khảo sát chi tiết hình ảnh các mô mềm, bao gồm gân Achilles. Ngoài ra, các chuyển động hay lưu lượng máu quanh gân Achilles có thể được khảo sát thông qua siêu âm;
• Chụp MRI là phương pháp có thể ghi nhận hình ảnh chi tiết của gân Achilles, qua đó phát hiện vị trí hay mức độ gân bị viêm.

6.1. Phương pháp RICE

Đa số các chấn thương xương khớp mức độ nhẹ đều có thể tự khỏi hoàn toàn khi chúng ta biết cách chăm sóc phù hợp. Người bị viêm gân Achilles khi chạy bộ hay tập luyện có thể áp dụng phương pháp R.I.C.E để tự điều trị tại nhà:

• Rest (Nghỉ ngơi): Biện pháp này hỗ trợ cơ thể tăng khả năng phục hồi tổn thương gân, bên cạnh các tác dụng khác như giảm áp lực đè nén, giúp gân thư giãn và mau chóng hồi phục. Người bị viêm gân gót chân achilles cần nghỉ ngơi cho đến khi việc đi lại không gây đau chân bị viêm gân. Đồng thời, nếu cần phải di chuyển người bệnh nên sử dụng biện pháp hỗ trợ như nạng để hạn chế gây áp lực lên gân;
• Ice (Chườm đá): Người bị viêm gân gót chân achilles có thể chườm một túi nước đá lên vị trí tổn thương 15 – 20 phút để giảm đau và sưng nề;
• Compression (Băng ép): Người viêm gân Achilles có thể dùng băng vải hoặc băng thun để cố định và giảm sưng tấy cho gân. Tuy nhiên, lưu ý không băng quá chặt vì nguy cơ cản trở lưu thông máu và khiến tổn thương gân trầm trọng hơn;
• Elevation (Kê cao vị trí bị thương): Việc nâng chân bị thương cao hơn tim có tác dụng giảm sưng và đau hiệu quả.

6.2. Sử dụng các loại thuốc

Các trường hợp đau gót chân khi chạy bộ hay vận động có thể phải sử dụng các loại thuốc giảm đau, kháng viêm không kê đơn như Naproxen, Ibuprofen, Aspirin... Các trường hợp đau kéo dài có thể được bác sĩ chỉ định các thuốc kháng viêm hay giảm đau liều cao hơn để kiểm soát triệu chứng.

6.3. Vật lý trị liệu

Bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu có thể đề nghị người bệnh viêm gân Achilles thực hiện một số liệu pháp điều trị như sau:

• Thực hiện các bài tập trị liệu thúc đẩy chữa lành tổn thương, tăng cường sức mạnh gân Achilles và hạn chế nguy cơ viêm tái phát;
• Sử dụng các thiết bị hỗ trợ như miếng đệm hay miếng lót giày nâng cao để hạn chế căng thẳng cho gân Achilles.

6.4. Phẫu thuật gân Achilles

Khi các điều trị bảo tồn gân Achilles như trên không mang lại hiệu quả, bệnh nhân có thể cần đến biện pháp phẫu thuật. Ngoài ra, các trường hợp viêm gân Achilles khi chạy bộ kèm theo đứt gân hoặc có nguy cơ đứt gân sẽ được bác sĩ chỉ định phẫu thuật nối gân Achilles để phục hồi khả năng vận động.

Để hạn chế nguy cơ viêm gân gót chân Achilles, chúng nên lưu ý những vấn đề sau:

• Hạn chế gia tăng mức độ hoạt động quá đột ngột: Nếu mới bắt đầu chạy bộ, người tập nên thực hiện từ từ, tăng dần thời gian và quãng đường chạy để cơ thể thích nghi, tránh gây áp lực quá mức lên gân gót chân;
• Không hoạt động quá sức: Hạn chế các hoạt động hay bài tập gây căng thẳng quá mức cho gân Achilles. Trường hợp chuẩn bị tham gia các hoạt động gắng sức, người tập cần thực hiện các động tác khởi động phù hợp. Đồng thời, trong quá trình thực hiện nếu cảm thấy đau hay khó chịu thì dừng lại ngay và nghỉ ngơi;
• Hạn chế chạy bộ hay tập luyện trên những mặt phẳng cứng hay dễ trơn trượt;
• Trang bị quần áo phù hợp với loại hình luyện tập;
• Chọn đôi giày chạy bộ phù hợp, vừa vặn với chân và có chế độ hỗ trợ tốt cho các hoạt động của bàn chân.

Viêm gân Achilles là chấn thương xảy ra khi các hoạt động quá mức (như chạy bộ) khiến gân Achilles bị quá tải về lực và trọng lực. Nếu trì hoãn điều trị hoặc điều trị sai phương pháp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, khi các chấn thương xuất hiện các dấu hiệu nguy hiểm, cản trở hoạt động người bệnh cần sớm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để thăm khám và can thiệp điều trị.