Sán lá gan là bệnh rất phổ biến ở nhiều địa phương nước ta. Khi có các dấu hiệu của bệnh, đặc biệt là khi sống ở vùng có tỷ lệ mắc bệnh sán lá gan ở người cao, người bệnh nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa ký sinh trùng để xét nghiệm sán lá gan.
1. Sán lá gan kí sinh ở đâu?
Bệnh sán lá gan ở người gồm bệnh sán lá gan nhỏ và bệnh sán lá gan lớn. Đây là bệnh rất phổ biến ở nhiều tỉnh thành nước ta. Theo thống kê của Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương, bệnh sán lá gan nhỏ phân bố ở ít nhất 21 tỉnh thành phố, trong đó một số vùng có tỷ lệ mắc bệnh cao như Ninh Bình, Nam Định, Bình Định, Phú Yên. Bệnh sán lá gan lớn phân bố ở ít nhất 47 tỉnh thành, trong đó tỷ lệ nhiễm cao nhất thuộc về một số tỉnh miền trung, tây nguyên như Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Gia Lai.
Bệnh sán lá ở người không lây trực tiếp từ người bệnh sang người lành. Người mắc bệnh sán lá gan nhỏ thường ăn món gỏi cá hoặc các món ăn khác từ cá chứa nang ấu trùng chưa được nấu chín hoàn toàn. Trong khi, người mắc bệnh sán lá gan lớn khi ăn các loại rau mọc dưới nước như cải xoong, cần tây, rau muống, rau ngổ, ngó sen,... chứa các nang trùng hoặc do uống nước lã chứa ấu trùng sán.
Sán lá gan kí sinh ở đâu sau khi vào cơ thể? Sau khi vào dạ dày xuống tá tràng, ấu trùng sán lá gan sẽ tự tách vỏ, giải phóng ra ngoài. Ấu trùng sán sẽ xuyên qua thành tá tràng vào khoang phúc mạc đến gan, chúng đục thủng bao gan, xâm nhập vào nhu mô gan. Ngoài nhu mô gan, sán lá gan có thể di chuyển lạc chỗ đến ký sinh ở các cơ quan khác như thành ruột, thành dạ dày, thành bụng, vú, bao khớp,... Sau khi xâm nhập vào nhu mô gan, sán lá gan có thể xâm nhập vào đường mật và đẻ trứng. Trứng sẽ theo phân đào thải ra ngoài môi trường, nếu trứng rơi xuống nước sẽ phát triển thành ấu trùng, ký sinh ở các vật chủ như ốc, cá, thực vật thủy sinh,... và có thể tiếp tục xâm nhập vào cơ thể người. Trong thời gian ký sinh trong cơ thể người, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sán lá gan sẽ gây nhiều tổn thương nghiêm trọng như xơ gan, tổn thương biểu mô đường mật, tắc mật, thậm chí có thể gây ung thư biểu mô đường mật.
2. Các xét nghiệm sán lá gan ở người
Bệnh sán lá gan ở người thường có các triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, chán ăn, buồn nôn, người gầy sút, thiếu máu, đau tức vùng gan, phù nề, đôi khi có vàng da, sốt thất thường (sốt cao, rét run hoặc sốt thoáng qua rồi tự hết, đôi khi lại sốt kéo dài), dấu hiệu viêm mạn tính ống mật, biến chứng xuất huyết ống mật,...
Khi có các triệu chứng như trên, đặc biệt khi có tiền sử ăn gỏi cá, uống nước lã, thường xuyên ăn sống các loại rau thủy sinh hoặc sống ở các địa phương có tỷ lệ mắc bệnh cao, người bệnh nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa ký sinh trùng để xét nghiệm sán lá gan. Các xét nghiệm sán lá gan thường được thực hiện là:
- Xét nghiệm phân tìm trứng sán: đây là một xét nghiệm hữu ích và đặc hiệu tuy nhiên tính chính xác của xét nghiệm này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, đặc biệt là thời gian diễn biến bệnh. Nếu xét nghiệm trong 3 - 4 tuần đầu sau nhiễm sán lá gan lớn, rất khó phát hiện trứng sán trong phân. Thời gian đào thải trứng rất thất thường, trong thực tế, chỉ xét nghiệm thấy trứng trong phân sau 3 - 4 tháng kể từ khi ăn phải thức ăn chứa ấu trùng. Bên cạnh đó, do người là vật chủ tình cờ nên không phải khi nào nhiễm bệnh, sán cũng phát triển hoàn thiện và trứng được đào thải như khi nhiễm trên gia súc. Nếu như sán lạc chỗ sẽ không bao giờ có trứng trong phân, trừ khi sán kí sinh ở nhiều chỗ trong cơ thể, có cả ở mô gan và đường mật.
- Xét nghiệm sinh hóa máu và huyết học toàn phần: Trong giai đoạn ấu trùng xâm nhập, bạch cầu luôn lớn hơn 10.000/mm3, nhiều trường hợp bạch cầu tăng đến 30.000/mm3 . Trong hầu hết các trường hợp, bạch cầu ái toan tăng cao, chiếm hơn 5% tổng số bạch cầu, một số trường hợp bạch cầu ái toan tăng trên 80% (trong điều kiện sức khỏe bình thường, bạch cầu ái toan chỉ chiếm 1-3%).
- Hút dịch tá tràng - dịch mật thông qua ống nội soi mềm tìm trứng sán: dịch tá tràng sau khi hút sẽ được soi dưới kính hiển vi để tìm trứng sán lá gan. Khi kết quả khám lâm sàng, siêu âm và xét nghiệm ELISA không thống nhất thì hút dịch tá tràng - dịch mật để tìm trứng sán lá gan là một xét nghiệm cần thiết, cho kết quả chính xác.
- Xét nghiệm máu bằng kỹ thuật miễn dịch (ELISA) để tìm kháng thể sán lá gan trong huyết thanh bệnh nhân. Đây là xét nghiệm được sử dụng rộng rãi, cho kết quả chẩn đoán đáng tin cậy, giúp không bỏ sót các trường hợp cần điều trị. Xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán cho kết quả sớm, ngay ở giai đoạn xâm nhập, trước khi hình thành tổn thương trên siêu âm.
Để chẩn đoán bệnh sán lá gan ở người, ngoài các xét nghiệm sán lá gan, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thức hiện một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp thăm dò bệnh sán lá gan như siêu âm tổng quát vùng gan mật, chụp X-quang lồng ngực, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ,... để xác định mức độ tổn thương gan, mật. Đôi khi bằng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, có thể thấy được sán lá gan trưởng thành trong ống mật chủ, túi mật hoặc kẹp trong nhu mô gan.
Bệnh sán lá gan ở người tuy không có vắc-xin phòng ngừa nhưng có thuốc điều trị. Khi được chẩn đoán xác định mắc sán lá gan, tùy theo mắc loại sán lá gan nào, người bệnh sẽ được điều trị theo phác đồ phù hợp. Nếu được điều trị sớm, việc điều trị thường thuận lợi, người bệnh thường đáp ứng với thuốc và khỏi bệnh hoàn toàn. Nếu phát hiện và điều trị bệnh chậm, các tổn thương sán lá gan gây cho cơ thể người bệnh sẽ càng nặng nề, việc điều trị khó khăn và phức tạp hơn rất nhiều.
3. Phòng ngừa bệnh sán lá gan ở người
Để phòng ngừa bệnh sán lá gan ở người, cần thực hiện triệt để việc ăn chín uống sôi. Không ăn gỏi cá và các món ăn từ cá chưa được nấu chín hoàn toàn. Các loại rau mọc dưới nước như rau ngổ, rau cần, xà lách xoong, rau muống,... cần nấu chín trước khi ăn. Hạn chế việc ăn sống những loại rau này, vì dù rửa kỹ cũng khó loại bỏ hết các nang sán bám trên rau. Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước
Ngoài ra, cần giữ gìn vệ sinh môi trường để cắt đứt chu kỳ sống của sán lá gan. Quản lý tốt phân người và động vật, không để phân rơi vào nguồn nước, không dùng phân tươi để nuôi cá, bón rau.
Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám, điều trị bệnh sán lá gan nhỏ tại Vinmec có thể trực tiếp đến Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc hoặc liên hệ đặt hẹn trực tuyến TẠI ĐÂY.
XEM THÊM:
- Bệnh sán gan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
- Chữa khỏi bệnh Sán lá Gan chỉ sau 3 ngày điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
- Cách nhận biết bị nhiễm giun sán
Video đề xuất:
Vinmec điều trị xơ gan thành công bằng phương pháp ghép tế bào gốc
