Xét nghiệm PCR đo tải lượng virus viêm gan B là một bước đột phá trong chẩn đoán và điều trị bệnh viêm gan B. Phương pháp này cho phép các bác sĩ xác định chính xác số lượng virus có trong cơ thể bệnh nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả. Ngoài ra, xét nghiệm HBV PCR còn giúp theo dõi quá trình đáp ứng điều trị và phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Xét nghiệm HBV-DNA PCR định lượng
Đo tải lượng virus viêm gan B trong máu, còn gọi là xét nghiệm PCR định lượng HBV-DNA, là một kỹ thuật tiên tiến nhằm xác định số lượng và nồng độ virus trong huyết thanh hoặc huyết tương theo đơn vị IU/ml hoặc copies/ml (1 IU tương đương 5-6 copies). Qua đó, bác sĩ có thể đánh giá mức độ phát triển của virus trong gan. Nồng độ virus cao khi kết quả đạt trên 10.000 IU/ml, trung bình khi nằm trong khoảng từ 2.000 đến 10.000 IU/ml và thấp khi dưới 2.000 IU/ml.
Việc theo dõi và kiểm tra mức độ HBV-DNA trong máu định kỳ hàng tháng và hàng năm là một yếu tố quan trọng trong kiểm soát bệnh. Điều này giúp xác định thời điểm thích hợp để bắt đầu điều trị và theo dõi phản ứng của cơ thể bệnh nhân, sau khi đã đánh giá kỹ thuật và thời gian ngừng điều trị.
Hiện nay, xét nghiệm định lượng HBV-DNA sử dụng công nghệ Realtime-PCR hiện đại, được tự động hóa hoàn toàn từ giai đoạn tách chiết DNA cho đến khi thực hiện phản ứng PCR. Kết quả trả về nhanh chóng với độ chính xác cao, độ nhạy và độ đặc hiệu đạt tới 99%.
Xét nghiệm này giúp xác định các trường hợp sau:
- (1) Không tìm thấy HBV-DNA trong mẫu máu.
- (2) Nồng độ HBV-DNA thấp hơn ngưỡng phát hiện (khoảng 20 IU/ml).
- (3) Có thể đo chính xác nồng độ HBV-DNA.
Xét nghiệm PCR đo tải lượng virus viêm gan B hay còn gọi là PCR định lượng Realtime cho HBV, là một trong những công cụ đánh giá hiệu quả điều trị virus gây viêm gan B, đồng thời cân nhắc xem bệnh nhân có cần dùng thuốc kháng virus hay không.
Với những người bệnh dùng thuốc kháng virus viêm gan B trong khoảng 1-3 tháng và có số lượng virus giảm đi 100 lần, thuốc được coi là có hiệu quả. Đặc biệt, khi men ALT tăng gấp đôi mức bình thường hoặc có bằng chứng về xơ hóa gan/xơ gan tiến triển, cần phải xem xét điều trị bất kể chỉ số ALT như thế nào.
Khi thực hiện đo tải lượng virus viêm gan B bằng phương pháp PCR:
- Nếu HBeAg dương tính, HBV-DNA sẽ đạt hoặc vượt mức 105 copies/ml (20.000 IU/ml).
- Nếu HBeAg âm tính, HBV-DNA sẽ đạt hoặc vượt mức 104 copies/ml (2.000 IU/ml).
2. Đo tải lượng virus viêm gan B
Đối với bệnh nhân viêm gan B có tải lượng HBV-DNA cao, nếu bệnh kéo dài và không được kiểm soát, nguy cơ dẫn đến xơ gan và ung thư gan là rất cao.
Do đó, cần thiết phải theo dõi các chỉ số chức năng gan và thực hiện siêu âm thường xuyên để đánh giá tình trạng bệnh, từ đó đưa ra phương án điều trị hợp lý, giúp giảm nguy cơ do viêm gan B mãn tính gây ra.
Mức trung bình của HBV-DNA thường rơi vào các mức sau:
- 10^3 - 10^5 copies/ml máu: Virus đang sao chép ở mức độ thấp.
- 10^5 - 10^7 copies/ml máu: Virus đang sao chép với cường độ tương đối mạnh.
- Trên 10^7 copies/ml máu: Virus đạt mức sao chép rất mạnh.
Khi lượng virus trong máu bệnh nhân tăng cao, nguy cơ tổn thương gan cũng như phát triển biến chứng xơ gan và ung thư gan cũng tăng theo. Đồng thời, khả năng lây nhiễm cho người khác cũng trở nên cao hơn.
Trường hợp đo tải lượng HBV-DNA cao, chức năng gan gặp vấn đề và siêu âm cho thấy gan đã bị tổn thương, đồng thời bệnh nhân có các triệu chứng như mệt mỏi, đau vùng hạ sườn phải, buồn nôn,... thì đó là dấu hiệu cho thấy người bệnh đang ở giai đoạn miễn dịch đào thải (giai đoạn hệ miễn dịch chống lại và kiểm soát virus).
Khi đó, việc điều trị bằng thuốc kháng virus cùng các biện pháp hỗ trợ và tái tạo gan là vô cùng cần thiết. Nếu không, hệ miễn dịch sẽ tiếp tục phá hủy thêm các tế bào gan bị nhiễm virus viêm gan B, làm tăng tốc quá trình xơ gan.
Xét nghiệm PCR đo tải lượng HBV-DNA của virus viêm gan B giúp xác định thời điểm chính xác để bắt đầu điều trị bằng thuốc ức chế virus.
Quá trình điều trị bệnh nhân yêu cầu phải đo đạc tải lượng virus thường xuyên và theo định kỳ. Việc này giúp đánh giá hiệu quả điều trị dựa vào sự thay đổi tải lượng virus trong từng lần kiểm tra. Nếu thấy tải lượng virus giảm dần nhưng lại tăng mạnh trong lần kiểm tra tiếp theo, có khả năng virus gây ra bệnh viêm gan B đã kháng thuốc. Trong trường hợp này, việc điều chỉnh phác đồ điều trị là cần thiết để ứng phó với những diễn biến bất thường của bệnh nhân.
3. Cách lấy mẫu bệnh phẩm và bảo quản khi đo tải lượng virus viêm gan B bằng PCR
3.1 Cách lấy mẫu
- EDTA giúp huyết tương hoặc huyết thanh có khả năng chống đông.
- Thể tích: 4ml.
3.2 Cách bảo quản
Sau khi lấy mẫu bệnh phẩm, ly tâm sẽ được thực hiện để thu thập huyết tương hoặc huyết thanh trong vòng 6 giờ. Huyết tương hoặc huyết thanh sẽ được chuyển vào ống vô trùng có nắp và bảo quản trong tủ đông.
4. Cách đọc kết quả xét nghiệm PCR đo tải lượng virus viêm gan B
Việc hiểu rõ các chỉ số trong xét nghiệm PCR đo tải lượng virus viêm gan B là rất quan trọng, không chỉ giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh mà còn quyết định phác đồ điều trị. Trong số các chỉ số xét nghiệm, bệnh nhân cần chú ý đặc biệt đến những chỉ số dưới đây:
- HBV-DNA là phần nhân của virus viêm gan B. Việc xét nghiệm HBV-DNA giúp xác định xem có virus hoàn chỉnh (bao gồm cả lõi và vỏ) trong máu hay không. Kết quả HBV-DNA thể hiện quá trình sao chép của virus và cho biết số lượng virus hiện diện trong máu.
- HBsAg là kháng nguyên bề mặt của virus HBV. Kết luận về việc có mắc viêm gan B hay không dựa vào kết quả xét nghiệm HBsAg. Có nhiều trường hợp bệnh nhân viêm gan B mãn tính có nồng độ HBV-DNA trong máu thấp, thậm chí không thể phát hiện được, nhưng vẫn có thể tiến triển thành các biến chứng như xơ gan hoặc ung thư gan. Nếu kết quả xét nghiệm HBsAg dương tính (+), có nghĩa là bệnh nhân đã bị viêm gan B. Ngược lại, nếu HBsAg âm tính (-), tức là không mắc viêm gan B.
- HBeAg là kháng nguyên nội sinh của virus HBV, cụ thể là một dạng protein mà các tế bào của virus này tiết ra. Khi HBeAg dương tính (HBeAg (+)), điều đó chứng tỏ rằng nồng độ virus có trong máu rất cao, gây nguy cơ lây nhiễm lớn cho những người xung quanh. Ngược lại, nếu kết quả là âm tính (HBeAg (-)), nồng độ virus sẽ thấp hoặc virus đang ở trạng thái không hoạt động, dẫn đến nguy cơ lây lan cho người khác cũng giảm đi.
Chỉ số men gan như ALT và AST cho thấy mức độ tổn hại của gan do tác động của virus.
4.1 Xác định trường hợp không cần dùng thuốc
Khi HBsAg dương tính nhưng HBeAg âm tính, nếu nồng độ virus viêm gan B (HBV-DNA) vượt quá 10^4 copies/ml, chỉ số men gan ALT/AST dưới 40 UI/ml và siêu âm cho thấy gan chưa bị tổn thương nghiêm trọng, virus đang không hoạt động và không cần điều trị bằng thuốc.
4.2 Xác định trường hợp nghiêm trọng phải điều trị bằng thuốc
Nếu xét nghiệm cho thấy kháng nguyên bề mặt HBsAg (+) và kháng nguyên nội sinh HBeAg (+), virus viêm gan B HBV-DNA có số lượng trên 10^5 copies/ml, men gan tăng gấp hơn 2 lần so với mức bình thường. Đồng thời, siêu âm cho thấy gan bị hoại tử cùng với các triệu chứng như mệt mỏi, chán ăn, vàng da, vàng mắt và đau tức vùng hạ sườn bên phải, thì điều này cho thấy virus đang phát triển mạnh và cần phải điều trị ngay lập tức. Việc kê đơn thuốc sẽ được thực hiện phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng của bệnh nhân.
Trắc nghiệm: Làm thế nào để bảo vệ lá gan khỏe mạnh?
Làm test trắc nghiệm kiểm tra hiểu biết về gan có thể giúp bạn nhận thức rõ vai trò quan trọng của gan, từ đó có các biện pháp bảo vệ gan để phòng ngừa bệnh tật.Ngoài ra, nếu xét thấy HBsAg dương tính, HBeAg âm tính và nồng độ virus gây viêm gan B (HBV-DNA) vượt quá 10^4 copies/ml, điều này mặc dù virus không còn hoạt động nhưng chỉ số men gan lại cao gấp đôi và có dấu hiệu lâm sàng rõ rệt, bệnh nhân vẫn cần được điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Điều này chứng tỏ bệnh nhân đã từng bị viêm gan B mãn tính; virus đã từng hoạt động nhưng giờ không còn. Trong trường hợp này, bệnh nhân cần sử dụng thuốc để giảm triệu chứng và hạ men gan, thay vì dùng thuốc ức chế virus.
5. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm HBV PCR
- Nếu ống lấy mẫu chứa Heparin chống đông, có thể gây ức chế cho mẫu bệnh phẩm trong phản ứng PCR.
- Do đó, việc phân tích cần được thực hiện ngay sau khi thu thập mẫu. Bởi vì nếu để lâu mà có bất kỳ sai sót nào trong kỹ thuật, sẽ dẫn đến kết quả PCR không chính xác. Nếu không thể tiến hành phân tích ngay, mẫu bệnh phẩm nên được bảo quản trong tủ lạnh để tránh gây ức chế cho PCR.
Kết quả từ việc phân tích kết quả xét nghiệm PCR đo tải lượng virus viêm gan B sẽ cho phép bệnh nhân nắm bắt tình hình sức khoẻ của mình. Đồng thời, bác sĩ cũng có thể quyết định xem có cần điều trị bằng thuốc kháng virus hay không.
Dù vậy, phương pháp HBV-DNA PCR trong việc đo tải lượng virus có thể không chính xác nếu quá trình lấy mẫu và bảo quản không được thực hiện đúng cách, vì vậy bác sĩ cần thận trọng để có được kết quả phân tích chính xác cho bệnh nhân.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec nổi bật không chỉ bởi đội ngũ y bác sĩ có tay nghề cao và hệ thống trang thiết bị hiện đại, mà còn bởi dịch vụ khám bệnh, tư vấn và điều trị toàn diện và chuyên nghiệp. Không gian khám chữa bệnh tại đây được thiết kế văn minh, lịch sự, đảm bảo an toàn và được tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi thực hiện xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của các kết quả.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
