Xét nghiệm ANA là xét nghiệm giúp phát hiện kháng thể kháng nhân (ANA) trong máu của bạn. Đây là một công cụ cần thiết nhằm chẩn đoán các bệnh lý tự miễn. Khi xét nghiệm ANA dương tính có thể chỉ ra rằng hệ thống miễn dịch của bạn đã tấn công nhầm vào mô của chính mình mà nói cách khác là phản ứng tự miễn dịch. Tuy nhiên, một số người vẫn có thể có xét nghiệm ANA dương tính ngay cả khi họ hoàn toàn khỏe mạnh.
1. Tự kháng thể là gì và xét nghiệm ANA là gì?
Hệ thống miễn dịch tạo ra các loại protein đóng vai trò bảo vệ cơ thể, được gọi là kháng thể. Kháng thể được sản xuất trực tiếp bởi các tế bào bạch cầu (tế bào B). Nhiệm vụ của các kháng thể là nhận ra và chống lại các sinh vật truyền nhiễm (vi trùng) khi xâm nhập vào trong cơ thể. Khi một kháng thể nhận ra các protein ngoại lai của một sinh vật truyền nhiễm, tức là kháng nguyên, chúng sẽ huy động thêm các tế bào miễn dịch khác cũng như kích hoạt phản ứng viêm để chống lại sự lây nhiễm.
Đôi khi những kháng thể này cũng mắc sai lầm, nhận diện các protein bình thường tự nhiên trong cơ thể thành các vật ngoại lai và nguy hiểm. Các kháng thể này sẽ được gọi là tự kháng thể. Tự kháng thể kích hoạt một dòng thác viêm, khiến cơ thể tự tấn công vào chính mình. Các tự kháng thể thường nhắm mục tiêu vào những protein bình thường trong nhân của tế bào được gọi là kháng thể kháng nhân (ANA - antinuclear antibodies).
Hầu hết trong cơ thể của chúng ta đều có tự kháng thể nhưng thường với số lượng rất nhỏ. Sự hiện diện của một lượng lớn các chất tự kháng thể hoặc ANA có thể là căn nguyên của một lý bệnh tự miễn.
Cụ thể là các ANA báo hiệu cơ thể bắt đầu tấn công chính mình và dẫn đến các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống, xơ cứng bì, hội chứng Sjögren, bệnh viêm đa cơ hay viêm da cơ, bệnh mô liên kết hỗn hợp, viêm gan tự miễn... Khi đó, tự kháng thể làm tổn thương các mô trong cơ thể nếu có thành phần protein đặc hiệu với chúng như khớp, da, cơ và các mô liên kết nói chung, khiến hệ cơ quan mất chức năng và biểu hiện bệnh lý.
Chính vì vậy, việc xác định sự hiện diện của kháng thể kháng nhân là một loại tự kháng thể tấn công các protein bên trong nhân tế bào vượt ngưỡng nồng độ nhất định là nền tảng của xét nghiệm ANA. Theo đó, những người có xét nghiệm dương tính với ANA có thể giúp định hướng chẩn đoán bệnh tự miễn.
2. Nguyên lý thực hiện xét nghiệm ANA như thế nào?
Có nhiều phương pháp khác nhau được sử dụng để kiểm tra ANA.
Phương pháp xét nghiệm ANA thường được ứng dụng là xét nghiệm ANA huỳnh quang hoặc FANA. Trong đó, các tự kháng thể sẽ được cho gắn huỳnh quang, nếu có sự hiện diện sẽ hiện lên dưới kính hiển vi và sẽ được xác định với cường độ của huỳnh quang.
Độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm ANA là khá tốt để được chỉ định thành xét nghiệm ban đầu cực kỳ phổ biến nhằm xác định khả năng mắc phải bệnh lupus nói riêng hay một tình trạng tự miễn bất kỳ nói chung. Vì hầu hết các bệnh nhân bị lupus đều có ANA dương tính (hơn 95%), một kết quả xét nghiệm ANA âm tính có thể hữu ích trong việc loại trừ chẩn đoán này.
3. Xét nghiệm ANA được chỉ định khi nào?
Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm ANA nếu bạn có các triệu chứng khiến nghi ngờ đến các bệnh lý tự miễn, chẳng hạn như:
- Đau khớp
- Đau cơ
- Mệt mỏi toàn thân
- Sốt tái phát
- Sốt kéo dài
- Phát ban
- Da nhạy cảm với ánh sáng
- Tê và ngứa ran ở tay hoặc chân
- Rụng tóc
4. Cách thức thực hiện xét nghiệm ANA như thế nào?
Bạn thường không cần phải chuẩn bị gì đặc biệt khi thực hiện xét nghiệm ANA.
Đây là một xét nghiệm máu thông thường như các xét nghiệm khác, tức điều dưỡng hay kỹ thuật viên phòng xét nghiệm sẽ lấy một ít máu tại tĩnh mạch nền ở tay bạn, cho vào ống nghiệm với chất bảo quản thích hợp. Sau đó, ống nghiệm chứa bệnh phẩm sẽ được cho vào máy và phân tích, xử lý hoàn toàn tự động. Bạn hay thân nhân sẽ được hẹn trả kết quả trong vòng vài giờ sau đó.
Vì đây giống như các kỹ thuật lấy máu khác nên gần như không có nguy cơ gây nguy hại gì đáng kể. Bạn có thể bị đau hay để lại một vết bầm nhỏ sau khi lấy máu.
5. Kết quả xét nghiệm ANA có ý nghĩa gì?
Một kết quả xét nghiệm ANA âm tính có nghĩa là không có tự kháng thể hiện diện trong cơ thể hay có hiện diện với nồng độ rất thấp, dưới ngưỡng có thể phát hiện của máy. Tuy nhiên, nếu chỉ đọc kết quả xét nghiệm ANA dương tính thì không phải là một bằng chứng đơn độc kết luận bệnh tự miễn.
Tỷ lệ có sự hiện diện của ANA ở người khỏe mạnh là khoảng 3 - 15%. Việc sản xuất các tự kháng thể này phụ thuộc rất nhiều vào độ tuổi và sẽ tăng lên 10 - 37% ở những người khỏe mạnh trên 65 tuổi và tỷ lệ sẽ cao hơn ở giới nữ. Ngay cả những người khỏe mạnh này khi bị nhiễm virus cũng có thể có ANA dương tính mặc dù chỉ hiện hữu trong một thời gian ngắn.
Bên cạnh đó, một số loại thuốc cũng có thể khiến cho xét nghiệm ANA dương tính như dùng thuốc huyết áp hoặc thuốc chống động kinh. Chính vì thế, một điều quan trọng là bạn cần cho bác sĩ biết về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng - theo toa và cả không kê toa. Ngoài ra, trong một số bệnh lý như bị nhiễm trùng, nhiễm lao, ung thư, cũng có thể làm tăng nồng độ ANA trong máu.
Như vậy, việc nhận định kết quả xét nghiệm ANA dương tính chỉ là một trong những bằng chứng ủng hộ chẩn đoán bệnh lý tự miễn mà không phải là duy nhất. Song song đó, để chẩn đoán xác định, bác sĩ sẽ cần thêm các xét nghiệm máu khác kèm với việc khai thác tiền sử các triệu chứng và thăm khám thực thể tùy theo bệnh lý đang hướng tới, như các bệnh lý tự miễn sau đây:
- Lupus ban đỏ hệ thống
- Hội chứng Sjögren
- Xơ cứng bì
- Viêm khớp dạng thấp
- Viêm đa cơ
- Viêm khớp mạn tính vị thành niên
- Viêm da cơ địa
- Viêm đa giác mạc
Mặt khác, ngay cả khi kết quả xét nghiệm ANA của bạn âm tính, bạn vẫn có thể mắc phải bệnh lý tự miễn. Chẩn đoán này sẽ được nghĩ tới với những bằng chứng ủng hộ khác, thay vì sự hiện diện của ANA.
Tóm lại, với sự tiến bộ của Y học, bệnh lý tự miễn ngày nay đã có thể điều trị được hay kiềm chế phần nào. Để được như vậy, xét nghiệm ANA đóng một phần vai trò quan trọng, một kết quả dương tính có nghĩa là tự kháng thể có mặt.
Nhờ xét nghiệm ANA, người bệnh sẽ được chẩn đoán sớm bệnh tự miễn và điều trị tích cực, bảo tồn được chất lượng cuộc sống trước khi các tự kháng thể đã gây tổn thương nặng nề trên các hệ cơ quan.
Bởi vậy, ngay khi có những triệu chứng của bệnh lý tự miễn bạn nên đến gặp các bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt để được tư vấn và đưa ra pháp đồ điều trị. Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY
Nguồn tham khảo: healthline.com; rheumatology.org; webmd.com; mayoclinic.org
