Viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng tổn thương viêm loét ở niêm mạc dạ dày và tá tràng. Đau thượng vị là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh lý này. Bệnh tuy có thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng vẫn có trường hợp bệnh tái phát nhiều lần hoặc tiến triển thành mạn tính.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội tiêu hóa, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
1. Viêm loét dạ dày tá tràng là gì?
Viêm loét dạ dày tá tràng là một bệnh tiêu hóa phổ biến. Tình trạng này xảy ra khi niêm mạc của dạ dày tá tràng bị viêm và xuất hiện các vết loét.
Các vết loét thường hình thành trên niêm mạc dạ dày và ở phần đầu của tá tràng. Niêm mạc này là lớp màng bên trong, chịu trách nhiệm sản xuất chất nhầy và enzyme để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
Niêm mạc chủ yếu bị tổn thương do vi khuẩn H.pylori và do bệnh nhân sử dụng các loại thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs), sẽ gây ra tình trạng viêm loét, dẫn đến đau vùng thượng vị và một số triệu chứng khác làm người bệnh không thoải mái.
Hơn nữa, khi niêm mạc bị tổn thương, khả năng sản xuất chất nhầy sẽ bị suy giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho axit dạ dày phá hủy mô niêm mạc bên dưới.
2. Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm loét dạ dày tá tràng là vi khuẩn HP, chúng làm dạ dày tiết axit nhiều hơn và đồng thời làm giảm khả năng sản xuất chất nhầy bảo vệ niêm mạc.
Chế độ ăn uống cũng có thể góp phần gây bệnh, bao gồm việc bệnh nhân tiêu thụ nhiều thực phẩm kích thích niêm mạc dạ dày như đồ chua, cay, nóng, đồ uống chứa cồn, cà phê, chè đặc, thực phẩm giàu chất béo, thuốc lá, ăn nhanh, nhai không kỹ, ăn không đúng giờ, để bụng quá no hoặc quá đói.
Việc sử dụng các loại thuốc chống viêm giảm đau như corticoid, NSAIDs trong thời gian dài cũng có thể gây ra hiện tượng giảm tiết chất nhầy, giảm yếu tố bảo vệ cho niêm mạc tá tràng. Căng thẳng, lo âu, giận dữ thường xuyên cũng là các yếu tố gây bệnh. Ngoài ra, tiền sử gia đình có người mắc bệnh cũng là một yếu tố nguy cơ gây nên viêm loét dạ dày.
3. Triệu chứng loét hành tá tràng
Các triệu chứng của bệnh bao gồm:
- Đau và cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị, thường có thể cảm nhận lệch về phía phải, cơn đau xuất hiện theo đợt và tăng cường khi thời tiết thay đổi, nhất là trong mùa lạnh.
- Đau do loét hành tá tràng thường trở nên trầm trọng hơn khi bệnh nhân đói và giảm nhẹ sau khi ăn.
- Buồn nôn, cảm giác muốn nôn, ợ hơi và ợ chua.
- Tiêu hóa chậm.
- Bệnh nhân có thể bị mất máu, gây thiếu máu hoặc thiếu sắt trong cơ thể.
- Khi bị xuất huyết dạ dày, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng như nôn ra máu, ra phân đen và mất máu nhiều có thể làm tụt huyết áp, sốc.
4. Biến chứng bệnh viêm loét hành tá tràng
Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng có thể phát triển và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng của bệnh nhân như sau:
- Xuất huyết tiêu hóa: Xuất huyết từ ổ loét có thể xuất hiện đột ngột hoặc sau khi bệnh nhân tiêu thụ các chất kích thích niêm mạc dạ dày như rượu, thuốc chống viêm... Triệu chứng bao gồm nôn ra máu tươi, ra phân đen và nhầy, cùng với tình trạng mệt mỏi, tụt huyết áp... Khi phát hiện các dấu hiệu này, cần ngay lập tức đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu.
- Thủng dạ dày: Bệnh nhân có thể thấy đau bụng dữ dội như bị dao đâm, bụng cứng như gỗ, kèm theo cảm giác muốn nôn. Trường hợp này yêu cầu chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế và cần phải phẫu thuật ngay lập tức nếu tình trạng này đe dọa tính mạng.
- Hẹp môn vị: Nếu ổ loét rộng ra và gần với miệng dạ dày, có thể dẫn đến tình trạng hẹp môn vị. Biểu hiện của tình trạng này bao gồm đầy bụng, tiêu hóa chậm, đau bụng, nôn ra thức ăn, cùng với dịch vị màu xanh đen.
5. Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh
Dữ liệu từ một số nghiên cứu cho biết, viêm loét dạ dày tá tràng phổ biến nhất xuất hiện ở nhóm người từ 60 tuổi trở lên, chiếm tỷ lệ 68%. Trong nhóm này, nam giới có xu hướng mắc bệnh nhiều hơn so với nữ giới. Trong khi đó, tỷ lệ này ở nhóm người dưới 60 tuổi là 32%.
5.1 Người sống tại các khu vực có nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn HP
Những người sinh sống tại các khu vực thiếu vệ sinh có nguy cơ cao mắc viêm loét dạ dày hành tá tràng hơn do đó là nơi tiềm ẩn vi khuẩn HP.
Các bác sĩ và nhân viên y tế cũng có thể bị nhiễm bệnh nếu các thiết bị nội soi không được khử trùng đúng cách, dẫn đến lây nhiễm vi khuẩn HP.
5.2 Người sử dụng quá mức thuốc giảm đau không steroid
Thuốc giảm đau không steroid là một trong những nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày hành tá tràng. Loại thuốc này có thể làm suy giảm nghiêm trọng khả năng tự bảo vệ của niêm mạc dạ dày và ngăn cản quá trình lành vết thương.
Theo báo cáo, những người sử dụng thuốc NSAID trong thời gian dài sẽ có 4% nguy cơ mắc gặp biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến tính mạng.
5.3 Người tiêu thụ rượu bia nhiều
Rượu bia không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra viêm loét dạ dày tá tràng nhưng rượu bia có thể làm tăng nguy cơ gây bệnh do chất kích thích sẽ phá hủy lớp nhầy bảo vệ niêm mạc, tăng axit trong dạ dày, gây tổn thương và viêm loét.
5.4 Người dễ mắc căng thẳng thần kinh
Người thường xuyên hoặc dễ bị căng thẳng thần kinh có nguy cơ cao mắc viêm loét dạ dày tá tràng hơn do căng thẳng kích thích dạ dày tiết axit nhiều hơn.
5.5 Người có chế độ ăn uống không cân đối
Chế độ ăn uống không cân đối hoặc không lành mạnh được coi là nguyên nhân gây rối loạn sự điều tiết axit dạ dày, dẫn đến tổn thương niêm mạc và gây viêm loét.
6. Viêm loét dạ dày tá tràng có nguy hiểm không?
Viêm loét dạ dày tá tràng là một bệnh có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Ngoài việc tuân theo phương pháp điều trị từ bác sĩ, bệnh nhân nên tự chủ động kiểm soát và cải thiện tình trạng bệnh bằng cách thay đổi thói quen ăn uống và duy trì lối sống lành mạnh để ngăn ngừa xuất hiện các vết loét ở dạ dày tá tràng.
Tuy nhiên, nếu bệnh nhân lơ là, không thực hiện đúng phương pháp chữa trị hoặc phát hiện bệnh quá muộn, họ sẽ phải đối mặt với các biến chứng nghiêm trọng, nhất là nguy cơ mắc ung thư dạ dày với tỷ lệ tử vong cao.
Do đó, các triệu chứng của Viêm loét dạ dày tá tràng cần được chú ý và điều trị đúng cách, kịp thời để bệnh nhân có thể cải thiện tình trạng sức khỏe của mình.
7. Phương pháp chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán viêm loét dạ dày tá tràng, không chỉ dựa vào các triệu chứng lâm sàng mà còn cần phải sử dụng phương pháp nội soi dạ dày. Bằng cách nội soi dạ dày tá tràng có thể giúp:
- Xác định chính xác vị trí viêm loét trong dạ dày và hành tá tràng.
- Đánh giá tình trạng của các ổ viêm loét, bao gồm kích thước, hình dáng và độ sâu của chúng.
- Thu thập mẫu mô để tiến hành sinh thiết khi cần thiết hoặc để phát hiện vi khuẩn HP.
Bệnh viêm loét hành tá tràng có thể tiến triển và gây ra những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng người bệnh như:
- Xuất huyết đường tiêu hóa: Xuất huyết hay gọi là chảy máu ổ loét thường xảy ra rầm rộ, có thể xuất hiện đột ngột hay sau khi người bệnh sử dụng các chất gây kích thích niêm mạc đường tiêu hóa như uống rượu, sử dụng thuốc chống viêm... với biểu hiện nôn ra máu tươi, đi ngoài phân đen, dính, bệnh nhân mệt lả huyết áp tụt... Khi có dấu hiệu này cần đưa tới cơ sở y tế để được sử lý cấp cứu.
- Thủng ổ loét: Người bệnh xuất hiện cơn đau bụng dữ dội như dao đâm, bụng cứng như gỗ, có thể kèm theo nôn. Khi có dấu hiệu này cần đưa bệnh nhân tới cơ sở y tế, là một cấp cứu ngoại khoa nếu không được phẫu thuật gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
- Hẹp môn vị: Nếu vị trí loét rộng và sát với môn vị dạ dày, thì có nguy cơ gây hẹp môn vị. Với những biểu hiện như đầy bụng, chậm tiêu, đau bụng, nôn ra thức ăn cũ khi xa bữa ăn kèm theo dịch vị màu xanh đen.
8. Cách phòng ngừa bệnh
Áp dụng một chế độ ăn lành mạnh là cần thiết để phòng ngừa bệnh, bao gồm các biện pháp sau:
- Kiểm soát lượng thức ăn và không bỏ bữa, tránh ăn quá np. Hạn chế các loại thức ăn và đồ uống kích thích dạ dày như đồ chua, cay, rượu, bia, thuốc lá, cà phê, chè đặc, nước có ga.
- Tránh vận động mạnh sau khi ăn và dành ít nhất 30 phút để nghỉ ngơi sau bữa ăn.
- Vận động thường xuyên để giảm căng thẳng và tăng cường tinh thần thoải mái.
Đối với những người có tiền sử mắc bệnh viêm loét dạ dày hành tá tràng, cần:
- Chia nhỏ bữa ăn, tránh rượu, thuốc lá, và duy trì tinh thần thoải mái.
- Sử dụng các loại thuốc chống viêm theo chỉ định của bác sĩ mà không tự ý sử dụng lâu dài.
- Tuân thủ kế hoạch điều trị do bác sĩ chỉ định.
Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng có thể không có triệu chứng rõ ràng ở một số người. Tuy nhiên, triệu chứng phổ biến nhất là đau và rát ở vùng thượng vị sau khi ăn.
Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào về viêm loét hành tá tràng, bệnh nhân cần đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc không điều trị hoặc điều trị không đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như thủng tá tràng hoặc xuất huyết tiêu hóa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
