Rối loạn tiêu hóa là tình trạng phổ biến xảy ra trong hệ tiêu hóa và có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng ở mọi lứa tuổi. Dù không phải là bệnh nghiêm trọng đe dọa tính mạng, nhưng có thể gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày. Những người mắc phải tình trạng này thường trải qua các triệu chứng khó chịu làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và hoạt động hàng ngày.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hoá - Khoa khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Cấu tạo của hệ tiêu hoá
Các cơ quan hệ tiêu hóa bao gồm hai phần chính là ống tiêu hoá và các tuyến tiêu hoá:
- Ống tiêu hoá bắt đầu từ miệng, đi qua cổ họng, thực quản, đến dạ dày, rồi tiếp tục đến ruột non, đại tràng và kết thúc tại hậu môn.
- Các tuyến tiêu hoá bao gồm hai loại là tuyến lớn và tuyến nhỏ. Các tuyến lớn như tuyến nước bọt, gan và tụy. Trong khi đó, các tuyến nhỏ hơn như tuyến dạ dày, tuyến ruột và tuyến ruột non.
Hệ tiêu hoá đóng một vai trò thiết yếu trong việc tiếp nhận và xử lý thức ăn để thu nhận năng lượng và chất dinh dưỡng, đồng thời loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể.
2. Rối loạn tiêu hoá chức năng là gì?
Rối loạn tiêu hóa còn được gọi là Dyspepsia, là thuật ngữ chung cho một loạt các triệu chứng liên quan đến hệ tiêu hóa mà bệnh nhân thường cảm thấy như khó tiêu, bụng đầy hơi, bụng căng trướng, đau nhẹ hoặc có cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị.
Những triệu chứng này có thể chỉ xuất hiện tạm thời trong vài ngày và sau đó biến mất. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng này thường xuyên tái phát hoặc kéo dài sẽ dẫn đến tình trạng mạn tính. Trong trường hợp không xác định được bất kỳ tổn thương cụ thể nào gây ra những triệu chứng này, tình trạng này được gọi là rối loạn tiêu hóa chức năng.
3. Những yếu tố gây rối loạn tiêu hoá
Rối loạn tiêu hóa có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, liên quan đến các vấn đề sức khỏe trong hệ tiêu hóa. Dưới đây là một số yếu tố điển hình:
3.1 Viêm đại tràng
Viêm đại tràng là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các vấn đề tiêu hóa. Khi đại tràng bị tổn thương bởi vi khuẩn hoặc độc tố, có thể gây rối loạn tiêu hoá trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng tiêu chảy do sự co thắt tăng cường của các cơ vòng đại tràng, hoặc ngược lại, gây ra táo bón khi các cơ vòng này co thắt kém hiệu quả.
3.2 Dạ dày gặp vấn đề bất thường
Dạ dày có vai trò quan trọng trong việc chứa và nghiền nát thức ăn, hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng. Các vấn đề sức khỏe liên quan đến dạ dày có thể làm giảm hiệu quả của quá trình này. Các bệnh lý thường gặp ở dạ dày bao gồm viêm dạ dày và loét dạ dày - tá tràng.
3.3 Chế độ dinh dưỡng
Thực phẩm được nạp vào cơ thể mỗi ngày có ảnh hưởng rõ rệt đến sức khỏe hệ tiêu hóa. Sử dụng thực phẩm không đảm bảo vệ sinh hoặc chứa các chất không tốt cho tiêu hóa có thể gây ra rối loạn trong hoạt động của hệ tiêu hóa.
Ngoài ra, thói quen ăn uống không hợp lý như ăn không đúng giờ, ăn quá nhanh hoặc ăn quá nhiều một lúc cũng là nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa.
Các loại thực phẩm có thể làm tổn thương hệ tiêu hóa bao gồm thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ, thức ăn cay nóng, thức ăn dễ gây lên men như đồ ngọt, sữa và đặc biệt là nước ngọt có gas.
Việc tiêu thụ rượu bia và các đồ uống có cồn thường xuyên không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp mà còn gián tiếp làm rối loạn hoạt động tiêu hóa, làm thay đổi độ pH trong dạ dày và làm suy giảm chức năng của dịch vị và men tiêu hóa
3.4 Hệ vi sinh mất cân bằng
Đường ruột của con người tự nhiên chứa nhiều loại vi khuẩn, bao gồm cả vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Những vi khuẩn có lợi này giúp trong quá trình lên men và điều hòa tiêu hóa. Trong điều kiện bình thường, vi khuẩn có lợi sẽ chiếm ưu thế và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại, từ đó duy trì sự cân bằng và sức khỏe của hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, sự cân bằng này có thể bị xáo trộn bởi các yếu tố như chế độ ăn uống hoặc sử dụng thuốc.
Các loại thực phẩm hoặc thuốc nhất định có thể thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn sinh men có hại, dẫn đến các triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi và tiêu chảy.
Việc lạm dụng thuốc kháng sinh cũng là nguyên nhân phổ biến gây mất cân bằng vi sinh vật trong đường ruột. Thuốc kháng sinh không chỉ tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh mà còn ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển. Điều này đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ, vốn dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi trong hệ vi sinh vật ruột.
3.5 Căng thẳng kéo dài
Trong hệ tiêu hóa, hormone Serotonin đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng và hoạt động tiêu hóa. Khi một người trải qua stress hoặc căng thẳng liên tục, mức độ Serotonin trong cơ thể có thể tăng lên, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tiêu hóa.
Căng thẳng kéo dài cũng có thể làm giảm sự lưu thông máu tới ruột, ảnh hưởng đến khả năng co bóp của dạ dày và làm rối loạn tiêu hóa. Kết quả là thức ăn có thể bị dừng lại trong ruột gây ra cảm giác đầy bụng và khó tiêu hoặc ngược lại, thức ăn có thể bị đẩy ra ngoài quá nhanh, dẫn đến tiêu chảy. Những biến đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần của người bệnh.
4. Triệu chứng của rối loạn tiêu hoá
Người mắc bệnh rối loạn tiêu hóa thường gặp các triệu chứng như:
- Đau thượng vị: Đây là vùng nằm giữa rốn và mỏm xương ức, nơi người bệnh cảm thấy đau âm ỉ, đôi khi như có tổn thương bên trong.
- Cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị
- Đầy bụng sau bữa ăn: Sau khi ăn, người bệnh cảm thấy khó tiêu, thức ăn như đọng lại trong dạ dày, ăn xong chóng cảm thấy no, thường ăn ít hơn so với bình thường.
- Căng thẳng ở bụng trên: Cảm giác thượng vị bị căng tức, khó chịu khi ăn, cần phân biệt với hiện tượng bụng phình to có thể quan sát thấy được.
- Buồn nôn và nôn: Người bệnh cảm thấy muốn nôn mà không thể nôn ra. Hoặc khi nôn sẽ là việc nôn ra thức ăn kèm theo co thắt cơ bụng và ngực.
- Ợ hơi: Là hiện tượng ợ hơi liên tục từ dạ dày hoặc thực quản.
5. Chẩn đoán
5.1 Khám lâm sàng
Trong quá trình khám lâm sàng, bác sĩ có thể phát hiện tình trạng bụng bị chướng hơi và kiểm tra các tổn thương cơ thể rõ ràng có thể có mặt.
5.2 Xét nghiệm
Trong quá trình kiểm tra y tế, các bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm như phân tích phân để tìm ký sinh trùng, kiểm tra sự hiện diện của máu ẩn trong phân và thực hiện các xét nghiệm sinh hóa máu.
5.3 Nội soi dạ dày - tá tràng
Nội soi dạ dày-tá tràng được khuyến cáo thực hiện cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người trong độ tuổi từ 45 đến 55 hoặc những người có triệu chứng báo động. Việc này giúp phát hiện sớm các bệnh lý thực thể như loét dạ dày-tá tràng, viêm dạ dày mạn tính nhiễm Helicobacter pylori, viêm trợt thực quản hay ung thư dạ dày. Ngoài ra, có thể can thiệp khi cần thiết.
5.4 Siêu âm
Khi có nghi ngờ vấn đề liên quan đến đường mật hoặc tụy dựa trên các kết quả xét nghiệm sinh hóa, việc tiến hành siêu âm là bước cần thiết. Siêu âm bụng hoặc chụp CT-scan bụng là các phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp loại trừ các bệnh lý có thể xảy ra ở đường mật và tụy, như sỏi mật, viêm tụy, hoặc các khối u. Những kỹ thuật này cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc và tình trạng của các cơ quan trong vùng bụng, giúp xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh và hướng điều trị phù hợp.
6. Điều trị rối loạn tiêu hoá
- Thức ăn và đồ uống thường là nguyên nhân chính gây ra các vấn đề về tiêu hóa. Vì vậy, việc chọn lựa và cân bằng dinh dưỡng là điều cần thiết để giữ gìn sức khỏe hệ tiêu hóa. Cần ăn những thức ăn đã nấu kỹ và uống nước đã đun sôi, tránh các món ăn quá cay, quá chua, hoặc chứa nhiều chất đạm và mỡ. Người mắc bệnh tiêu chảy kéo dài không nên tiêu thụ nhiều thực phẩm chứa nhiều xơ. Cần bổ sung các loại enzyme tiêu hóa và đồ uống hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
- Về phương diện điều trị bằng thuốc, việc sử dụng kháng sinh cần phải tuân thủ đúng liều lượng và chỉ định của bác sĩ để trị liệu các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa.
- Trong trường hợp rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng, như sốt cao, mất máu qua đường tiêu chảy, hoặc tiêu chảy dẫn đến mất nước, cần phải đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để được điều trị kịp thời.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec được biết đến là một trong những cơ sở y tế hàng đầu trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý tiêu hoá, bao gồm cả điều trị hiệu quả H.Pylori. Nổi bật trong quy trình chẩn đoán, Vinmec áp dụng công nghệ nội soi tiên tiến với máy nội soi Olympus CV 190. Công nghệ này sử dụng chức năng NBI (Narrow Band Imaging - nội soi với dải tần ánh sáng hẹp) giúp tăng cường khả năng phân tích và hiển thị rõ nét các tổn thương niêm mạc, từ đó phát hiện sớm các bệnh lý tiêu hoá, viêm teo dạ dày và các dạng tổn thương tiền ung thư dạ dày.
Với trang thiết bị hiện đại và đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, Bệnh viện Vinmec cam kết cung cấp dịch vụ khám và điều trị chất lượng cao, đảm bảo sự hài lòng và an tâm cho bệnh nhân khi lựa chọn các dịch vụ nội soi dạ dày, thực quản tại đây.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
XEM THÊM
- Các bệnh đường tiêu hóa thường gặp nhiều ở trẻ em
- Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa sau khi uống kháng sinh
- Những triệu chứng rối loạn tiêu hóa phổ biến ở trẻ và cách xử trí
