Thế nào là suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor)?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Ngô Thị Oanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor) là tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng mà khi cân nặng còn 60-80% mặc dù bị phù. Dạng suy dinh dưỡng này thường gặp ở trẻ trên 1 tuổi, đặc biệt ở giai đoạn 1-3 tuổi. Trẻ suy dinh dưỡng thể phù thường bị phù từ chân rồi đến mắt, có thể bị phù to toàn thân. Trên da trẻ có xuất hiện các đám lấm chấm sắc tố màu nâu, dần dần bong ra dẫn đến dễ bị trợt loét và nhiễm khuẩn. Thể suy dinh dưỡng phù ít gặp hơn thể gầy teo đét và nguyên nhân chủ yếu do chế độ ăn nghèo nàn protein.

1. Biểu hiện của suy dinh dưỡng thể phù

Trẻ bị suy dinh dưỡng thể phù thường có khuôn mặt tròn trịa là dấu hiệu của sự phù, tuy nhiên tay chân thì khẳng khiu, trương lực cơ yếu, da có dấu hiệu rối loạn sắc tố. Trẻ có biểu hiện của thiếu máu, gan to, thoái hóa mỡ, phù, giảm đạm máu.

Sau đó khi tình trạng nặng thêm, trẻ sẽ có thêm dấu hiệu phù mặt, mí, mắt và chân tay, phù toàn thân, tràn dịch màng bụng, màng tinh hoàn ở trẻ trai. Cũng tùy vào mức độ suy dinh dưỡng mắt trẻ cũng phù theo, xương gan, tim ruột, tụy, não răng đều có các dấu hiệu bị ảnh hưởng phù.

Ban đầu các biểu hiện có thể không quá nghiêm trọng, tuy nhiên nếu không được điều trị kịp thời mà để tình trạng kéo dài thì tỷ lệ tử vong sẽ khá cao và khả năng điều trị rất khó khăn.

2. Nguyên nhân của suy dinh dưỡng thể phù ở trẻ

Nguyên nhân đầu tiên được nhắc đến gây ra suy dinh dưỡng thể phù ở trẻ là tình trạng không nuôi con bằng sữa mẹ do nhiều lý do khác nhau. Có thể mẹ không đủ sữa cho con bú hoặc sợ ngực chảy xệ mà cai sữa con sớm. Thay vào đó, trẻ được bổ sung sữa công thức, nước cháo pha sữa, bột dinh dưỡng,... hoặc sữa mẹ không đủ chất, bé phải kiêng khem quá mức khiến thiếu chất gây ra suy dinh dưỡng.

Một số nguyên nhân khác như:

• Do trẻ mắc phải các chứng bệnh di truyền hoặc nhiễm khuẩn sơ sinh, kết hợp với chế độ dinh dưỡng thiếu chất, không hợp lý
• Trẻ có khẩu phần ăn không được cung cấp đầy đủ chất đạm, sử dụng các loại sữa không phù hợp với thể trạng của trẻ.

3. Phòng ngừa suy dinh dưỡng thể phù bằng cách nào?

Để phòng ngừa tình trạng suy dinh dưỡng cho trẻ, trẻ cần được chăm sóc đúng cách ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Ở thời gian mang thai mẹ cần được chăm sóc, ăn uống, bồi bổ đủ chất, và theo dõi tăng thường xuyên sự tăng trưởng của thai nhi.

Thời điểm trẻ chào đời, trẻ cần được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Đây là cách phòng ngừa suy dinh dưỡng hiệu quả nhất nhưng không phải bà mẹ nào cũng biết và thường chủ quan bỏ qua mà cai sữa trẻ sớm hoặc không nuôi con bằng sữa mẹ. Trẻ cần được bú mẹ đến 2 tuổi. Bên cạnh đó sau 6 tháng, cần kết hợp ăn dặm đủ chất cho sự phát triển toàn diện. Phụ huynh chú ý không nên cho trẻ dưới 12 tháng ăn sữa bột nguyên kem vì loại sữa này có nhiều protein nhưng dễ gây tổn thương niêm mạc ruột gây ra rối loạn tiêu hóa, biếng ăn,...

Chế độ ăn dặm đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ sau 6 tháng tuổi phải cân đối đủ 4 nhóm thức ăn là tinh bột, chất béo, chất đạm, rau quả tươi cung cấp vitamin cần thiết.

Đối với trường hợp mẹ không có sữa nuôi con hoặc ít sữa, cần cho trẻ ăn thêm sữa bò, sữa đậu nành, tuyệt đối không nên chỉ cho trẻ ăn nước cháo bổ sung để nuôi trẻ.

Phụ huynh cần thường xuyên theo dõi cân nặng của trẻ, chú ý những dấu hiệu trên cơ thể trẻ để phát hiện bất thường và đi khám kịp thời.

Khám sức khỏe định kỳ cho con trẻ là cách hiệu quả để phòng ngừa suy dinh dưỡng và đảm bảo một thể trạng tốt cho trẻ phát triển.

Bên cạnh đó, để phòng chống và cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, cha mẹ nên bổ sung các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất cho con. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể cũng có thể áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ. Điều quan trọng nhất là việc cải thiện triệu chứng cho bé phải diễn ra trong thời gian dài. Việc kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc hoặc thay đổi liên tục nhiều loại trong thời gian ngắn có thể khiến hệ tiêu hóa của bé không kịp thích nghi và hoàn toàn không tốt. Vì vậy, cha mẹ phải thực sự kiên trì đồng hành cùng con và thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.