Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trịnh Thị Phương Nga - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Động mạch cảnh và động mạch đốt sống là hệ thống mạch máu quan trọng có nhiệm vụ cung cấp máu và Oxy cho não bộ. Các bệnh lý liên quan đến động mạch cảnh như: hẹp hay xơ vữa động mạch có thể gây đột quỵ và tử vong. Siêu âm hệ động mạch cảnh là phương pháp hữu hiệu thường được bác sĩ sử dụng trong việc khảo sát tình trạng của hệ động mạch cảnh.
1. Bệnh động mạch cảnh, động mạch đốt sống là gì?
Động mạch cảnh là mạch máu xuất phát từ động mạch chủ ngực hướng lên phía trên để nuôi dưỡng não bộ. Động mạch cảnh gồm các đoạn động mạch cảnh chung sau đó tách thành hai nhánh động mạch cảnh trong và động mạch cảnh ngoài ngoài ở vùng cổ phía trên sụn giáp, ngang đốt sống cổ thứ 4.
Các mảng xơ vữa hình thành trong thành động mạch cảnh làm giảm lượng máu lên não tạo thành bệnh lý động mạch cảnh rất nguy hiểm. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, sẽ gây đột quỵ dẫn đến tử vong.
Khi tuổi càng lớn thì nguy cơ mắc các bệnh ở động mạch cảnh càng cao. Ở người dưới 60 tuổi, tỷ lệ chỉ chiếm 1%, tuy nhiên ở người cao tuổi trên 80, tỷ lệ mắc bệnh động mạch cảnh lên đến 10%.
2. Siêu âm hệ động mạch cảnh và động mạch đốt sống là gì?
Siêu âm hệ động mạch cảnh và động mạch đốt sống là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh dễ thực hiện, nhanh chóng, tiện lợi và chính xác hình ảnh các mạch máu ở cổ.
Động mạch cảnh với nhiệm vụ quan trọng là dẫn máu lên não để nuôi dưỡng bộ não. Vì vậy, các tổn thương ở động mạch cảnh sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm. Sử dụng phương pháp siêu âm động mạch cảnh và động mạch đốt sống giúp bác sĩ đánh giá tình trạng hệ mạch này và sớm đưa ra phương án điều trị nếu có dấu hiệu bệnh lý.
Siêu âm động mạch cảnh và động mạch đốt sống là phương pháp thực hiện dễ dàng, nhanh chóng với chi phí thấp và là lựa chọn hàng đầu của bác sĩ chuyên khoa khi có các nghi ngờ bệnh lý tại mạch cảnh.
3. Khi nào bác sĩ chỉ định siêu âm động mạch cảnh và động mạch đốt sống?
Bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện siêu âm động mạch cảnh và động mạch đốt sống trong các trường hợp như sau:
● Bệnh nhân có dấu hiệu tai biến nhẹ, thoáng qua hoặc có tiền sử tai biến, các dấu hiệu tai biến nhẹ có thể xuất hiện không quá 24h và biến mất ngay sau đó. Có thể là toàn bộ các triệu chứng của tai biến hoặc một vài triệu chứng của nó.
● Bác sĩ nghe thấy những âm thanh bất thường của động mạch cảnh trong quá trình thăm khám.
● Có các nghi ngờ về sự yếu đi, sự phình hay bóc tách các lớp của thành động mạch cảnh, xơ vữa hay hẹp tắc động mạch đốt sống.
● Được chỉ định thực hiện trước và sau các phẫu thuật liên quan đến động mạch chủ, động mạch cảnh, động mạch vành, động mạch ngoại biên...
● Phương pháp này có thể thực hiện đối với những bệnh nhân lớn tuổi, người có nguy cơ đột quỵ cao như một cách dự phòng bệnh, đặc biệt đối với người lớn hơn 70 tuổi mắc các bệnh như: Tiểu đường, cao huyết áp, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu...
● Người bệnh có các chấn thương vùng cổ.
● Người bệnh thiếu máu cục bộ thoáng qua.
● Xuất hiện chứng mù thoáng qua có thể là do hẹp động mạch cảnh gây ra.
4. Quy trình thực hiện siêu âm hệ mạch cảnh
Thông thường, siêu âm nói chung và siêu âm động mạch cảnh, động mạch đốt sống nói riêng đều không gây đau đớn và thời gian thực hiện ngắn khoảng từ 20-30 phút. Các bước thực hiện siêu âm động mạch cảnh, động mạch đốt sống diễn ra như sau:
4.1 Chuẩn bị cho bệnh nhân
Bệnh nhân có thể được thay đồ để thực hiện siêu âm cho dễ dàng, tháo bỏ các trang sức vùng cổ theo chỉ định của bác sĩ.
Bác sĩ thực hiện sẽ giải thích cho bệnh nhân quá trình siêu âm để người bệnh có thể phối hợp nhịp nhàng, tránh gây mất thời gian cho cả hai.
4.2 Thực hiện siêu âm mạch cảnh, động mạch đốt sống
Bệnh nhân nằm trên giường siêu âm ngang với vị trí của bác sĩ, sẽ có gối kê giúp phần cổ của bệnh nhân dốc xuống để có thể bộc lộ được vùng mạch cảnh dài nhất có thể.
Bác sĩ sẽ bôi một loại gel lên trên đầu dò để giúp đầu dò bám sát vào bề mặt da người bệnh, giúp thu được hình ảnh rõ nét nhất.
Bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân quay hoặc nghiêng các hướng sao cho thuận tiện cho bác sĩ thực hiện.
Vệ sinh vùng cổ cho bệnh nhân và hoàn tất quá trình siêu âm.
4.3 Đọc kết quả cho bệnh nhân
Sau khi thực hiện xong, bác sĩ sẽ đọc kết quả siêu âm cho bệnh nhân, thông báo cho bệnh nhân tình trạng động mạch cảnh, động mạch đốt sống và hướng điều trị nếu xuất hiện bệnh lý nào đó.
Hiện nay, một trong những phương pháp thăm khám hình ảnh để đánh giá tình trạng bệnh lý động mạch cảnh, động mạch đốt sống có độ chính xác và tin cậy cao là siêu âm Doppler động mạch cảnh, động mạch đốt sống.
