Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Trường Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng là kỹ thuật giúp bác sĩ kiểm tra, đánh giá các bệnh lý ở khu vực này như dị tật bẩm sinh cột sống, hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm,... để từ đó đưa ra liệu pháp điều trị thích hợp nhất cho bệnh nhân.
1. Sơ lược về cột sống thắt lưng
1.1 Đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng
Cột sống thắt lưng là cấu trúc trung tâm của cơ thể, đóng vai trò nâng đỡ toàn bộ cơ thể. Cột sống thắt lưng gồm 5 đốt sống (ký hiệu từ L1 - L5), nằm giữa lồng xương sườn và xương chậu, có đặc điểm thân đốt sống lớn, rộng theo bề ngang; cuống cung ngắn, đường kính lớn; mỏm ngang mỏng, hẹp và dài; mỏm gai hướng ngang ra sau; mỏm khớp trên dẹp theo chiều ngang, mỏm khớp dưới lồi hình trụ.
Cột sống thắt lưng gồm 7 bộ phận: Khớp đốt sống, đĩa đệm gian đốt, lỗ ghép thắt lưng, ống sống thắt lưng, các dây chằng thắt lưng, rễ và dây thần kinh tủy sống, đoạn vận động đốt sống. Những mạch máu lớn, dây thần kinh, dây chằng, gân và sụn cũng là một phần của cột sống thắt lưng.
1.2 Chức năng của cột sống thắt lưng
● Giúp cơ thể vận động linh hoạt, cúi, gập người dễ dàng;
● Bảo vệ đường ống tủy sống, cho phép rễ thần kinh chi phối hoạt động của cơ thể;
● Liên kết với các xương sườn thành một bộ khung vững chắc cho cơ bám vào, bảo vệ nội tạng của cơ thể.
1.3 Các bệnh lý thường gặp ở cột sống thắt lưng
Đau cột sống thắt lưng là bệnh lý thường gặp ở nhiều nhóm tuổi hiện nay. Những nguyên nhân chính gây bệnh đau lưng gồm: Thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, thoái hóa cột sống, viêm khớp và ung thư. Để tránh nguy cơ mắc phải bệnh lý ở cột sống thắt lưng, mỗi người cần tạo cho mình một lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ. Chụp cắt lớp vi tính là một kỹ thuật được sử dụng rộng rãi để phát hiện, đánh giá các bệnh lý ở cột sống thắt lưng.
2. Tìm hiểu về chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng
2.1 Chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng là gì?
Chụp cắt lớp vi tính (còn gọi là chụp điện toán cắt lớp - CT scan) là kỹ thuật chụp x quang cắt lớp, dữ liệu thu được sẽ được hệ thống máy tính tái tạo ra những hình ảnh cắt ngang của một phần nào đó trong cơ thể. Khi thực hiện, máy sẽ quét vòng quanh cơ thể bệnh nhân, gửi các hình ảnh thu được vào máy tính và các hình ảnh đó sẽ được kỹ thuật viên điện quang tổng hợp, phân tích. Ở các bệnh nhân chụp CT cột sống thắt lưng, bác sĩ sẽ lấy hình ảnh cắt ngang tại vùng lưng của bệnh nhân.
2.2 Chỉ định thực hiện chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng
Chụp CT cho ra các hình ảnh chi tiết về thắt lưng một cách nhanh chóng. Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này có thể được sử dụng để kiểm tra các vấn đề sau:
● Dị tật bẩm sinh cột sống;
● Thoát vị đĩa đệm;
● Hẹp ống sống;
● Chấn thương ở cột sống phần thấp.
● Định hướng can thiệp cột sống và đánh giá sau điều trị.
● Đánh giá vấn đề ở cột sống ở bệnh nhân chống chỉ định chụp MRI.
Chụp CT cột sống thắt lưng cũng có thể được sử dụng trong hoặc sau khi chụp X-quang cột sống và tủy sống hoặc chụp hình đĩa đệm bằng tia X (chụp đĩa quang).
2.3 Chống chỉ định
Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng không có chống chỉ định tuyệt đối. Kỹ thuật này chống chỉ định tương đối với phụ nữ có thai.
3. Quy trình chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng không tiêm thuốc cản quang
3.1 Trước khi chụp CT
● Bệnh nhân mặc đồ rộng rãi, thoải mái;
● Bệnh nhân được hướng dẫn cởi hết các vật kim loại trên người. Người bệnh nên nói với bác sĩ nếu trong cơ thể có bất kỳ mảnh kim loại nào do thực hiện các thủ thuật trước đó;
● Người bệnh báo với bác sĩ tất cả các vấn đề sức khỏe của mình.
3.2 Quá trình thực hiện
● Người bệnh nằm trên bàn hẹp có thể trượt vào trung tâm máy chụp CT;
● Khi bệnh nhân đã nằm trong máy chụp, máy sẽ phóng ra các chùm tia X-quang xung quanh;
● Máy tính thu nhận tín hiệu và chuyển thành những hình ảnh riêng biệt của vùng cột sống, được gọi là các lát cắt. Hình ảnh có thể được lưu trữ, xem qua màn hình máy tính hoặc in thành phim. Có thể ghép các lát cắt với nhau để dựng hình 3 chiều vùng cột sống thắt lưng.
3.3 Sau khi chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng
● Bệnh nhân mặc đồ, sinh hoạt bình thường;
● Hình ảnh thu nhận được sau khi chụp CT sẽ được kỹ thuật viên x quang xử lý và tái tạo , bác sĩ chẩn đoán hình ảnh sẽ đọc và trả kết quả, tư vấn cho bệnh nhân hoặc yêu cầu thực hiện chụp CT lại, xét nghiệm máu hoặc các xét nghiệm khác để khẳng định chẩn đoán, đưa ra lựa chọn điều trị thích hợp nếu có bệnh lý ở cột sống thắt lưng.
3.4 Đọc kết quả chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng
● Kết quả bình thường: Nếu không có vấn đề gì được phát hiện trên phim chụp CT vùng thắt lưng;
● Kết quả bất thường: Cảnh báo các vấn đề sức khỏe như dị tật bẩm sinh cột sống, gãy xương, hẹp ống sống thắt lưng, thoát vị đĩa đệm, trượt đốt sống,...
Lưu ý:
● Trẻ em khi chụp CT cần tuân theo những chỉ dẫn đặc biệt của bác sĩ. Với trẻ còn quá nhỏ, không ngồi yên được thì nên cho trẻ sử dụng thuốc an thần;
● Trong suốt quá trình chụp CT, bệnh nhân phải nằm yên vì việc di chuyển có thể khiến hình ảnh bị nhòe đi. Người bệnh cũng có thể được dặn phải nín thở trong những khoảng thời gian ngắn;
● Sau khi chụp, bệnh nhân có thể được yêu cầu ngồi chờ trong khi nhân viên y tế kiểm tra lại các hình ảnh, đảm bảo có thể chẩn đoán chính xác vấn đề sức khỏe của bệnh nhân;
● Quá trình chụp CT chỉ diễn ra trong khoảng 10 - 15 phút.
Chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng không tiêm thuốc cản quang là một thủ thuật không xâm lấn nên rất an toàn. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân không tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình thực hiện kỹ thuật thì có thể phải chụp lại, gây mất thời gian. Do đó, khi chụp CT, đòi hỏi người bệnh phải phối hợp với mọi chỉ dẫn của bác sĩ.
