Bài viết của Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) chiếm hầu hết các trường hợp bệnh gan mãn tính trên toàn thế giới, với tỷ lệ phổ biến toàn cầu ước tính khoảng 25%. Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu có liên quan mật thiết đến hội chứng chuyển hóa. Trong nhiều năm, gan nhiễm mỡ được coi là đặc điểm riêng của bệnh nhân béo phì.
1. Phân loại
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở người gầy được chia thành 2 loại chính:
- Loại thứ nhất và phổ biến hơn bao gồm bệnh nhân không béo phì có thể bị thừa cân (BMI từ phân vị thứ 85 đến 95 tính theo tuổi) có hoặc không tăng vòng eo và mô mỡ.
- Loại thứ hai bao gồm các đối tượng gầy không có khối lượng mỡ nội tạng dư thừa.
2. Quản lý bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở người gầy
Quản lý bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở bệnh nhân gầy là một thách thức đặc biệt. Ngoài ra, không có hướng dẫn cụ thể cho việc quản lý NAFLD trong các đối tượng tinh gọn. Tuy nhiên, dữ liệu tích lũy cho thấy rằng một số biện pháp can thiệp có thể hữu ích trong nhóm dân số này. Tóm tắt các yếu tố chính của quản lý bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở bệnh nhân gầy tinh gọn được đưa ra trong bảng sau.
3. Nghiên cứu ban đầu và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh
Để chọn cách xử trí thích hợp nhất, cần tiến hành công việc chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở bệnh nhân gầy 1 cách kỹ lưỡng. Công việc ban đầu của một bệnh nhân gầy với nghi ngờ NAFLD có thể bao gồm nhiều phương thức khác nhau. Thông thường, siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được lựa chọn và có thể cung cấp thông tin liên quan đến sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của máu nhiễm mỡ và sự hiện diện của xơ gan.
Điểm xơ hóa Fib-4 (FIB-4) và NAFLD có thể hữu ích để đánh giá mức độ nghiêm trọng của xơ hóa gan ở bệnh nhân NAFLD. Ở những bệnh nhân có kết quả không thể kết luận, đo độ đàn hồi (thoáng qua, sóng biến dạng, hoặc cộng hưởng từ) là phương pháp được sử dụng rộng rãi nhất để đánh giá mức độ nghiêm trọng của xơ gan, nếu không thì nên sinh thiết gan.
4. Quản lý NAFLD trong các vấn đề cụ thể
4.1 Giảm cân
Tương tự với những bệnh nhân béo phì mắc gan nhiễm mỡ không do rượu, việc giảm cân có hiệu quả ở những đối tượng gầy. Trong một nghiên cứu ở 333 bệnh nhân NAFLD, thay đổi cân nặng là một yếu tố dự báo độc lập về sự tiến triển hoặc giải quyết của bệnh sau thời gian theo dõi trung bình là 28 tháng.
Điều thú vị là trong số những bệnh nhân cũng trải qua quá trình tiến triển gan nhiễm mỡ không do rượu thì người không béo phì tăng cân nhiều hơn người béo phì. Trong khi đó, những bệnh nhân trải qua giai đoạn phân giải gan nhiễm mỡ không do rượu thì không béo phì giảm cân ít hơn so với bị béo phì.
Hơn nữa, 2 nghiên cứu cho thấy giảm 5% trọng lượng cơ thể dẫn đến giảm đáng kể tình trạng nhiễm mỡ ở bệnh nhân gầy mắc NAFLD. Trong nghiên cứu đầu tiên (n= 120 bệnh nhân NAFLD), một chương trình 10 tuần bao gồm điều chỉnh chế độ ăn uống và tập thể dục đã dẫn đến cải thiện tình trạng nhiễm mỡ trong sinh thiết gan lặp lại. Trong khi ở chương trình thứ hai (n = 14 bệnh nhân NAFLD), can thiệp 8 tuần bao gồm các biện pháp ăn kiêng và lối sống chuyên sâu làm giảm cả tình trạng nhiễm mỡ và độ cứng, được đánh giá bằng chụp đàn hồi thoáng qua.
4.2 Thay đổi chế độ ăn uống và hoạt động thể chất
Chế độ ăn uống dường như cải thiện NAFLD ở bệnh nhân gầy một cách độc lập với việc giảm cân. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, bệnh nhân gầy mắc NAFLD có tổng lượng calo tương đương với bệnh nhân béo phì mắc NAFLD. Tuy nhiên, những người trước đây có lượng cholesterol cao hơn và lượng axit béo không bão hòa đa (PUFAs) sẽ hấp thụ thấp hơn.Trong 1 nghiên cứu ở 120 bệnh nhân NAFLD theo một chương trình 10 tuần bao gồm điều chỉnh chế độ ăn uống và tập thể dục, hầu hết bệnh nhân đều giảm được tình trạng nhiễm mỡ mà không cần giảm cân. Thay vào đó, việc giảm lượng chất béo ăn vào và tổng lượng chất béo trong cơ thể đã góp phần cải thiện tình trạng nhiễm mỡ. Do đó, chế độ ăn ít chất béo có vẻ thích hợp hơn cho bệnh nhân gầy bị NAFLD.Cũng có những báo cáo nhấn mạnh tập thể dục là một yếu tố góp phần cải thiện bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu mà không cần quan tâm đến ảnh hưởng của nó đối với trọng lượng cơ thể.
4.3 Quản lý các bệnh đi kèm
Bệnh nhân gầy mắc NAFLD dường như có tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường type 2 cao hơn so với bệnh nhân thừa cân không có NAFLD. Một số ý kiến cho rằng, đái tháo đường type 2 là một yếu tố nguy cơ chính đối với sự tiến triển của NAFLD, những phát hiện này cho thấy tầm quan trọng của việc phòng ngừa đái tháo đường type 2 là rất quan trọng.
Hơn nữa, đã có báo cáo rằng nồng độ Triglyceride tăng cao có liên quan độc lập với sự phát triển hoặc phân giải NAFLD, đặc biệt ở những bệnh nhân không béo phì. Trong một nghiên cứu khác, giảm ≥ 10% nồng độ Cholesterol toàn phần có liên quan độc lập với giảm ≥ 20% nhiễm mỡ trong sinh thiết sau khi tập thể dục 10 tuần và chương trình điều chỉnh chế độ ăn uống. Do nguy cơ tim mạch tăng lên ở bệnh nhân NAFLD gầy nên tầm soát và quản lý các bệnh đi kèm về chuyển hóa tim là điều cần thiết để giảm tỷ lệ mắc bệnh tim mạch ở nhóm dân số này.
4.4 Mô hình giấc ngủ
Thời gian ngắn và chất lượng giấc ngủ kém có liên quan đến việc tăng tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Do vậy, các khuyến nghị về nghỉ ngơi nhiều hơn và nỗ lực cải thiện chất lượng giấc ngủ nên được xem xét trong trường hợp này.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các gói Gói khám sàng lọc gan mật - nâng cao giúp phát hiện bệnh lý gan mật ở giai đoạn sớm, ngay cả khi chưa có triệu chứng. Ngoài ra, Gói sàng lọc gan mật toàn diện giúp khách hàng:
- Đánh giá khả năng làm việc của gan thông qua các xét nghiệm men gan;
- Đánh giá chức năng mật; dinh dưỡng lòng mạch;
- Tầm soát sớm ung thư gan;
- Thực hiện các xét nghiệm như Tổng phân tích tế bào máu, khả năng đông máu, sàng lọc viêm gan B,C
- Đánh giá trạng thái gan mật qua hình ảnh siêu âm và các bệnh có nguy cơ ảnh hưởng gây ra bệnh gan/làm bệnh gan nặng hơn
- Phân tích sâu các thông số đánh giá chức năng gan mật thông qua xét nghiệm, cận lâm sàng; các nguy cơ ảnh hưởng đến gan và tầm soát sớm ung thư gan mật
Để đăng ký khám và điều trị bệnh lý gan mật tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Tài liệu tham khảo
Chrysavgis L, Ztriva E, Protopapas A, Tziomalos K, Cholongitas E. Nonalcoholic fatty liver disease in lean subjects: Prognosis, outcomes and management. World J Gastroenterol 2020; 26(42): 6514-6528 [PMID: 33268944 DOI: 10.3748/wjg.v26.i42.6514]
