Bệnh tụ mủ dưới màng cứng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như bệnh nhân bị viêm xương chũm hoặc viêm xoang, nhưng trong đa số các trường hợp là do người bệnh có tiền sử bị viêm xoang trán. Đây là một cấp cứu ngoại khoa và thường được chỉ định can thiệp đến phẫu thuật thần kinh.
1. Mủ tụ dưới màng cứng là gì?
Khoang dưới màng cứng là một khoang nằm ở giữa mặt trong của màng nhện và màng cứng. Khoang này được mở ra do máu bị tụ dưới màng cứng hoặc do tụ dịch nằm ở bên dưới màng cứng. Những tụ dịch này do dịch não tủy đi qua vị trí bị rách ở bên trong màng nhện.
Mủ tụ dưới màng cứng có thể là mạn tính hoặc cấp tính. Đây là bệnh lý mạn tính khi thời gian ủ bệnh đã có ít nhất là 2 tuần lễ. Khi đó, máu tụ sẽ thay đổi từ máu cục dày giống như dầu nhớt sang dịch lỏng có màu vàng nâu. Ngoài ra, trong dịch này sẽ xuất hiện ít máu tươi do máu mới bị chảy đổ vào máu đã bị hóa lỏng.
Sau đó theo thời gian thì bệnh chuyển biến thành mủ tụ màng dưới màng cứng mạn tính tạo ra bao ngoài giàu mạch máu và xuất phát từ mô mạch máu nằm ở mặt bên trong của màng cứng, còn bao trong tương đối sẽ không có sự xuất hiện của mạch máu được xuất phát từ màng nhện. Ngoài ra, máu tụ bao này có thể bị chia thành nhiều vách ngăn khác nhau. Theo thống kê, có khoảng 15-20% những bệnh nhân bị mủ tụ dưới màng cứng mạn tính có ở cả hai bên.
2. Nguyên nhân mủ tụ dưới màng cứng
Mủ tụ dưới màng cứng thường xảy ra ở những điều kiện phối hợp cùng với áp lực ở trong sọ thấp hay một sự biến đổi tăng di động của não bộ ở trong những màng bao. Trong những trường hợp đó thì khoang nằm ở dưới màng nhện sẽ dễ dàng bị mở ra hơn.
Nhìn chung, mủ tụ dưới màng cứng mạn tính thường dễ xảy ra nếu như trong cơ thể có teo não lan tỏa hoặc cư trú, những điều kiện này thường xuất hiện nhiều hơn ở người có tuổi hoặc bị nghiện rượu.
Ngoài nguyên nhân chính do viêm xoang thì bệnh mủ tụ dưới màng cứng cũng có thể được hình thành do những chấn thương trước đây đã có tụ máu ở dưới màng cứng và bị bội nhiễm, hoặc sau phẫu thuật để mở hộp sọ, chọc dò cột sống, hay biến chứng của bệnh viêm màng não, trong mọi tình huống thì não sẽ có khuynh hướng là bị tách ra khỏi mặt trong của xương sọ và cư trú ở nơi mà những tĩnh mạch bắt đầu có thể sẽ bị căng.
Ngoài ra, một nguyên nhân hiếm gặp khác của mủ tụ dưới màng cứng chính là u não di căn ở mặt bên trong của màng cứng. Và nguy cơ bị mủ tụ dưới màng cứng mạn tính sẽ gia tăng nếu có những rối loạn đông máu như thuốc chống đông máu, aspirin, bệnh liên quan đến đông máu.
Những bệnh nhân bị nghiện rượu có thể gây ra tác dụng kép tạo mủ tụ dưới màng cứng, do hình thành teo não cùng với rối loạn đông máu cùng lúc do những bệnh lý về gan. Ngoài ra, người có tuổi cũng dễ bị teo não vì thường dùng thuốc chống đông máu tần suất cao hơn người bình thường.
3. Chỉ định và chống chỉ định phẫu thuật mủ tụ dưới màng cứng như thế nào?
Chỉ định trong các trường hợp sau:
- Khi hình ảnh từ phương pháp chụp cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ cho thấy máu tụ ở dưới màng cứng tương đối dày.
- Xuất hiện những dấu hiệu của thần kinh khu trú.
- Tri giác của người bệnh chuyển biến xấu dần theo thời gian.
- Tụ mủ đang tăng dần kích thước trên những thước phim chụp kiểm tra.
- Áp lực của nội sọ tăng dần (khoảng từ trên 20mmHg).
Chống chỉ định khi:
- Tình trạng của người bệnh đã chuyển biến quá nặng: giãn hết đồng từ, Glasgow 3 điểm, sốc nhiễm trùng hoặc nhiễm độc,...
- Chống chỉ định tương đối khi người bệnh nhân tuoir cao hoặc có bệnh mạn tính toàn thân, có thể phối hợp cùng tâm phế mạn, suy thận hay suy tim,...
4. Quy trình phẫu thuật tụ mủ dưới màng cứng
Trước khi tiến hành phẫu thuật thì bệnh nhân sẽ được cạo tóc và vệ sinh sạch sẽ, đồng kỹ thuật viên sẽ kiểm tra lại hồ sơ bệnh án, những phương pháp điều trị đã thực hiện, cùng với những xét nghiệm đã làm, sau đó giải thích chi tiết cho gia đình và ký giấy cam kết mổ.
Quy trình phẫu thuật được chia thành 2 bước chính bao gồm:
- Bước 1: Sau khi thực hiện gây mê thì đầu của bệnh nhân sẽ được cố định trên bàn mổ và tiến hành mổ sọ.
- Bước 2: Áp dụng những phương pháp thông thường và được thực hiện sớm nhất có thể là tiến hành khoan một lỗ, sau đó khoan thêm hai đến ba lỗ hoặc nhiều hơn, đồng thời mở rộng những khoan lỗ hay gặm rộng sọ và xể thêm màng cứng hình chữ thập nhằm tháo mủ ra bằng cách là bơm nước vào từ nhiều hướng khác nhau. Trong quá trình này có truyền dung dịch manitol trước khi thực hiện khoan để mang lại tác dụng tối đa. Bệnh nhân được đặt một chiếc ống dẫn lưu vào bên trong mủ đang khu trú, có cố định vào da và được duy trì nhiều ngày nhằm bơm kháng sinh vào trong.
Nhiều trường hợp sẽ yêu cầu mở hẳn một cửa sổ xương sọ khá rộng nhằm tháo mủ có hiệu quả và tác dụng của việc bơm kháng sinh vào cũng tốt hơn. Kháng sinh được sử dụng thường là loại mạnh, kéo dài trong 8 tuần và được tiến hành cùng lúc với điều trị tích cực những ổ viêm tủy xương nhờ phẫu thuật.
Lưu ý: trong quá trình phẫu thuật cần cầm máu bằng dao điện hay đốt điện lưỡng cực. Ngoài ra cần khâu lại thật kín màng não, và nếu như màng não căng có thể vá trùng lại màng não bằng treo màng não và cân cơ thái dương.
Phẫu thuật mủ tụ dưới màng cứng là một cấp cứu ngoại khoa không hề đơn giản, cần phải được thực hiện bởi những bác sĩ có tay nghề cao. Đặc biệt, ở những người có tuổi thì triệu chứng lâm sàng của mủ tụ dưới màng cứng mạn tính rất dễ bị nhầm lẫn với những bệnh lý như tai biến mạch máu não, sa sút trí tuệ,... Do đó, bệnh nhân cần được khám lâm sàng kỹ, thực hiện chẩn đoán hình ảnh sớm để được chẩn đoán và can thiệp phẫu thuật một cách kịp thời.
