Dấu hiệu của đa nang buồng trứng thường không đặc trưng, dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, nhận biết các dấu hiệu giúp bệnh nhân điều trị và ngăn ngừa hiệu quả các vấn đề như trứng không rụng, phóng nở bất thường gây vô sinh hoặc hiếm muộn.
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS.BS Lê Nhất Nguyên - Bác sĩ Chuyên khoa sản - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Buồng trứng đa nang là gì?
Hội chứng buồng trứng đa nang (gọi tắt là PCOS theo tiếng Anh) là một vấn đề phổ biến về rối loạn nội tiết tại phụ nữ ở độ tuổi sinh sản. Bệnh này ảnh hưởng đến buồng trứng, gây rối loạn kinh nguyệt và tăng nồng độ hormone nam, dẫn đến sự hình thành của nhiều nang nhỏ trong buồng trứng.
Một vài thống kê cho thấy khoảng 2,2 - 26,7% phụ nữ ở độ tuổi sinh sản (từ 15 đến 44 tuổi) có dấu hiệu của đa nang buồng trứng. Nhiều người trong số các bệnh nhân không nhận ra tình trạng bệnh của cơ thể, không chữa trị kịp thời và gặp nhiều biến chứng về sau.
2. Dấu hiệu của đa nang buồng trứng thường gặp
Các dấu hiệu của đa nang buồng trứng thường không rõ ràng nên dễ dàng bị bỏ qua. Dưới đây là một số dấu hiệu có thể giúp phụ nữ nhận biết bệnh buồng trứng đa nang.
2.1 Rối loạn kinh nguyệt
Các dấu hiệu của rối loạn kinh nguyệt trong trường hợp phụ nữ mắc bệnh đa nang buồng trứng thường bao gồm kinh thưa, kinh không đều hoặc không có kinh. Việc chẩn đoán bệnh đa nang buồng trứng thường dựa vào các biểu hiện của rối loạn kinh nguyệt. Khoảng 90% phụ nữ mắc thiểu kinh thường sẽ có hình ảnh của đa nang buồng trứng trên kết quả siêu âm.
Với phụ nữ sau khi qua giai đoạn tuổi dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt thường ổn định. Tuy nhiên, nếu chu kỳ kinh thay đổi không đều, ngắn hơn 25 ngày hoặc dài hơn 35 ngày, đặc biệt là kinh dài và ít máu, có thể là dấu hiệu của bệnh đa nang buồng trứng.
Vì phụ nữ bị đa nang buồng trứng thường có mức độ hormone nam bất thường, điều này gây ra rối loạn trong chu kỳ rụng trứng, từ đó có thể dẫn đến vấn đề khó thụ thai hoặc vô sinh.
2.2 Nhiều lông, mọc mụn
Sự tích tụ của nhiều hormone nam trong cơ thể sẽ kích thích sự phát triển lông, gây ra vấn đề rậm lông ở các vị trí như rìa mép, ngực, bụng, tay, chân,...
Hơn nữa, biến đổi về nội tiết tố trong cơ thể cũng sẽ tác động đến làn da. Một trong những thay đổi có thể là làn da trở nên dầu hơn, dễ gặp vấn đề mụn trứng cá.
2.3 Thừa cân, béo phì
Phụ nữ có các dấu hiệu của đa nang buồng trứng thường có sự dư thừa của hormone insulin so với nhu cầu cơ thể. Do đó, việc tiêu hóa và chuyển hóa thức ăn gặp rối loạn, tăng nguy cơ béo phì mặc dù lượng thức ăn tiêu thụ không nhiều.
Một vài thống kê cho thấy, từ 30-50% phụ nữ mắc bệnh đa nang buồng trứng cũng bị béo phì. Dựa vào chỉ số BMI hoặc tỉ lệ vòng eo/vòng mông để xác định béo phì, phụ nữ có chỉ số BMI >25 được coi là thừa cân hoặc béo phì.
Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng béo phì là một trong những dấu hiệu của đa nang buồng trứng. Vì vậy, cân nặng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các triệu chứng của bệnh đa nang buồng trứng. Điều này đặt ra yêu cầu kiểm soát cân nặng để cải thiện tình trạng bệnh.
2.4 Tâm trạng hay thay đổi thất thường
Sự rối loạn trong hệ thống nội tiết có ảnh hưởng đáng kể đến tâm trạng của phụ nữ. Tâm trạng thay đổi thất thường là một dấu hiệu cho thấy phụ nữ có thể đang gặp phải bệnh đa nang buồng trứng.
2.5 Cảm giác đau và khó chịu ở vùng chậu
Khi có dấu hiệu buồng trứng đa nang, phụ nữ có thể trải qua các cơn đau âm ỉ từ nhẹ đến nặng (giống như cảm giác đau bụng kinh), đồng thời cảm thấy không thoải mái ở vùng bụng, vùng chậu và lưng dưới.
3. Nguyên nhân gây ra bệnh
Hiện nay vẫn chưa có định nghĩa chính xác về nguyên nhân gây ra hội chứng buồng trứng đa nang. Tuy nhiên, các chuyên gia đề xuất một số khả năng:
- Kháng insulin: Insulin là một loại hormone được sản xuất bởi tuyến tụy, giúp cơ thể chuyển đổi carbohydrate và lipid thành năng lượng. Trong một số trường hợp, phụ nữ mắc bệnh có thể gặp phải hiện tượng kháng insulin, khiến cơ thể không thể sử dụng insulin hiệu quả. Điều này dẫn đến tăng đường huyết và kích thích sản xuất insulin nhiều hơn, tăng sản xuất nội tiết nam giới trong buồng trứng và làm suy giảm khả năng rụng trứng. Béo phì cũng được cho là một nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng insulin, cũng như tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.
- Di truyền: Nghiên cứu đã chỉ ra một số gen có liên quan đến hội chứng đa nang buồng trứng. Vì vậy, nếu trong gia đình có người mẹ hoặc chị gái mắc bệnh, nguy cơ mắc bệnh ở những thành viên khác trong gia đình có thể cao hơn.
- Chế độ ăn uống: Một lượng lớn tinh bột trong chế độ ăn uống được cho là một yếu tố có thể góp phần vào việc phát triển hội chứng đa nang buồng trứng.
4. Đa nang buồng trứng có gây nguy hiểm không?
Một vài chuyên gia đã chia sẻ rằng nồng độ hormone Androgen cao hơn mức bình thường ở phụ nữ có dấu hiệu buồng trứng đa nang có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cũng như nhiều khía cạnh sức khỏe khác.
Các biến chứng phổ biến của bệnh này bao gồm:
- Vấn đề về sinh sản: Bệnh đa nang buồng trứng có thể gây ra rối loạn trong quá trình rụng trứng, làm giảm khả năng mang thai và đây được xem là một trong những nguyên nhân chính gây vô sinh ở phụ nữ.
- Rối loạn chuyển hóa: Bệnh đa nang buồng trứng cũng có thể gây ra rối loạn chuyển hóa như tăng huyết áp, đường huyết cao, cholesterol HDL thấp, cholesterol LDL cao, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường loại 2, đột quỵ…
- Hội chứng ngưng thở khi ngủ: Đây là hiện tượng thường lặp đi lặp lại vào ban đêm, bệnh nhân sẽ có dấu hiệu ngừng thở trong thời gian ngắn khi đang ngủ. Phụ nữ thừa cân, béo phì là đối tượng dễ mắc hội chứng này nhất. Phụ nữ bị hội trứng buồng trứng đa nang có nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ cao gấp 5 - 10 lần so với người bình thường.
- Ung thư nội mạc tử cung: Nếu trứng không rụng đều hàng tháng, niêm mạc tử cung sẽ dày lên, làm tăng nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung.
- Tình trạng phiền muộn: Biến đổi hormone có thể dẫn đến các triệu chứng như hói đầu, rậm lông, sạm da, thừa cân, ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần và cảm xúc của phụ nữ, gây ra tình trạng lo lắng và buồn chán, có thể dẫn đến trầm cảm.
5. Phương pháp chẩn đoán
Khi có dấu hiệu buồng trứng đa nang, bác sĩ thường thực hiện một loạt các bước sau:
- Thu thập thông tin: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tình trạng sức khỏe hiện tại và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân và gia đình. Các câu hỏi thường liên quan đến dấu hiệu của đa nang buồng trứng như chu kỳ kinh nguyệt và sự thay đổi cân nặng trong một khoảng thời gian nhất định.
- Khám các dấu hiệu khác: Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu như mụn trứng cá, lông có phát triển hay không, tình trạng kháng insulin và các triệu chứng khác mà bệnh nhân đang gặp phải.
- Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể đề xuất thực hiện các xét nghiệm máu, bao gồm đo và phân tích nồng độ hormone để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra rối loạn kinh nguyệt hoặc tăng nồng độ hormone Androgen tương tự như hội chứng buồng trứng đa nang. Xét nghiệm máu cũng có thể đo lượng glucose, cholesterol và triglyceride trong máu khi đói.
- Siêu âm: Bác sĩ sẽ sử dụng siêu âm để kiểm tra tình trạng buồng trứng và đo độ dày của niêm mạc tử cung. Nếu bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh, có thể được yêu cầu thực hiện các xét nghiệm bổ sung để đánh giá các biến chứng tiềm ẩn.
- Các xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm kiểm tra huyết áp, glucose, cholesterol và triglyceride định kỳ, cũng như tầm soát trầm cảm và lo âu, hội chứng ngưng thở khi ngủ.
6. Phương pháp điều trị
Đa nang buồng trứng có thể có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, nhận biết sớm các dấu hiệu buồng trứng đa nang và điều trị ngay lập tức là rất quan trọng, đồng thời người bệnh cần phải tuân thủ kế hoạch điều trị được đề xuất bởi bác sĩ.
Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe cụ thể của từng người và khả năng phản ứng với các phương pháp điều trị, người bệnh sẽ được hướng dẫn về một kế hoạch điều trị cá nhân hóa. Quá trình điều trị thường bắt đầu với việc điều chỉnh các thói quen sinh hoạt, thay đổi lối sống bao gồm việc giảm cân, ăn kiêng và tập thể dục.
6.1 Giảm cân
Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc giảm 5 - 10% trọng lượng cơ thể có thể ổn định chu kỳ kinh nguyệt và cải thiện các triệu chứng của hội chứng đa nang buồng trứng. Hơn nữa, giảm cân cũng có thể cải thiện mức độ cholesterol, giảm insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường.
6.2 Ăn kiêng
Một chế độ ăn ít carbohydrate không chỉ hiệu quả trong việc giảm cân mà còn giúp giảm mức insulin trong cơ thể của những người mắc bệnh đa nang buồng trứng. Ngoài ra, việc duy trì một chế độ ăn kiêng có chỉ số đường huyết (GI) thấp cũng được cho là có lợi trong việc điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt hơn so với chế độ ăn thông thường.
6.3 Tập thể dục
Một vài nghiên cứu đã chứng minh rằng việc thực hiện tập thể dục với cường độ vừa phải trong khoảng 30 phút mỗi ngày, ít nhất 3 ngày mỗi tuần có thể giúp phụ nữ mắc hội chứng đa nang buồng trứng giảm cân. Đồng thời, tập thể dục cũng có thể cải thiện quá trình rụng trứng và mức độ insulin trong cơ thể của phụ nữ.
6.4 Sử dụng thuốc
Các phương pháp điều trị cho dấu hiệu buồng trứng đa nang bao gồm:
- Thuốc tránh thai: Sử dụng thuốc tránh thai kết hợp estrogen và progestin hàng ngày có thể cân bằng hormone trong cơ thể, điều chỉnh quá trình rụng trứng, giảm các triệu chứng của đa nang buồng trứng và ngăn ngừa ung thư nội mạc tử cung. Các lựa chọn khác bao gồm miếng dán tránh thai hoặc vòng âm đạo.
- Metformin (Glucophage, Fortamet): Thuốc này cải thiện mức insulin trong cơ thể và điều trị đa nang buồng trứng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sử dụng Metformin kết hợp với tập thể dục và thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp giảm cân, cải thiện mức đường trong máu và chu kỳ kinh nguyệt.
- Clomiphene (Clomid): Loại thuốc này hỗ trợ sinh sản và được sử dụng để kích thích phóng noãn cho phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang để có khả năng mang thai.
Tuy nhiên, quan trọng nhất là không tự ý sử dụng thuốc mà không có sự chỉ định của bác sĩ để tránh các biến chứng nguy hiểm từ tác dụng phụ của thuốc.
6.5 Phẫu thuật
Trong một số trường hợp cụ thể, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, bác sĩ có thể quyết định thực hiện phẫu thuật để cải thiện khả năng sinh sản cho bệnh nhân. Phẫu thuật có thể bao gồm nội soi ổ bụng, trong đó bác sĩ có thể cắt góc của buồng trứng để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình rụng trứng hoặc tạo ra các lỗ nhỏ trên bề mặt của buồng trứng (phẫu thuật đốt điểm buồng trứng) để giảm nồng độ hormone nam giới và kích thích sự rụng trứng.
6.6 Thụ tinh ống nghiệm IVF
Một phương pháp điều trị khác để chữa đa nang buồng trứng là thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Quá trình này bao gồm việc bác sĩ thu thập trứng và tinh trùng từ cặp vợ chồng, sau đó thụ tinh được thực hiện trong một phòng thí nghiệm để tạo ra phôi thai. Phôi thai sau đó được chuyển vào tử cung của phụ nữ để phát triển tiếp.
7. Cách phòng tránh đa nang buồng trứng
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng mặc dù nguyên nhân chính xác của hội chứng buồng trứng đa nang vẫn chưa được xác định nhưng phụ nữ có thể ngăn ngừa bệnh cũng như biến chứng nguy hiểm bằng cách xây dựng lối sống và sinh hoạt lành mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống hàng ngày. Cụ thể:
- Duy trì cân nặng hợp lý: Việc giảm cân và duy trì cân nặng ổn định không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của bệnh đối với cơ thể. Phụ nữ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để thiết lập chế độ ăn uống khoa học và có kế hoạch kiểm soát cân nặng hiệu quả.
- Hạn chế carbohydrate: Chế độ ăn ít chất béo và giàu carbohydrate có thể làm tăng mức độ insulin trong cơ thể. Do đó, cần giảm lượng carbohydrate trong khẩu phần ăn để kiểm soát mức độ insulin.
- Tập thể dục đều đặn: Việc thực hiện các hoạt động thể dục thường xuyên và đều đặn sẽ hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa tình trạng kháng insulin, giúp kiểm soát cân nặng và phòng tránh bệnh tiểu đường.
- Khám phụ khoa định kỳ: Việc khám phụ khoa định kỳ giúp phát hiện các dấu hiệu của bệnh từ sớm, thậm chí khi bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng. Đồng thời, khám phụ khoa cũng giúp trong việc tầm soát, điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của nhiều bệnh phụ khoa khác. Do đó, các chuyên gia sản phụ khoa khuyến cáo phụ nữ nên thực hiện khám phụ khoa định kỳ ít nhất là 6 tháng/lần hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
Nguyên nhân chính xác của bệnh đa nang buồng trứng vẫn chưa được xác định rõ. Khi có các dấu hiệu buồng trứng đa nang, phụ nữ nên tự chủ động đến thăm bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
