Phản ứng thải trừ trong ghép tạng là một hiện tượng xảy ra khi hệ thống miễn dịch của người nhận tấn công và từ chối cơ quan hoặc mô được cấy ghép. Đây là một trong những thách thức lớn trong lĩnh vực cấy ghép nội tạng và cần được quản lý cẩn thận để đảm bảo thành công lâu dài. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về phản ứng thải trừ và những điều cần lưu ý qua bài viết dưới đây.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Thế nào là phản ứng thải trừ trong ghép tạng?
Phản ứng thải trừ trong ghép tạng, hay còn gọi là phản ứng thải ghép cấp, xảy ra khi hệ thống miễn dịch của người nhận từ chối và phá hủy mô cấy ghép. Khi có tác nhân xâm nhập, cơ thể sẽ kích hoạt đáp ứng miễn dịch, bao gồm đáp ứng miễn dịch dịch thể (sản xuất kháng thể để trung hòa tác nhân) và đáp ứng miễn dịch tế bào (tạo ra các tế bào miễn dịch để tiêu diệt tác nhân).
Khi thực hiện ghép tạng, cơ thể sẽ nhận diện mô cấy ghép như một vật lạ thông qua các kháng nguyên trên bề mặt tế bào. Những người có quan hệ huyết thống càng gần thì kháng nguyên trên bề mặt tế bào càng tương đồng. Đặc biệt, ở cặp song sinh có cùng di truyền, kháng nguyên trên bề mặt tế bào sẽ gần như giống nhau. Ngược lại, giữa các loài khác nhau sẽ có sự khác biệt về kháng nguyên càng lớn.
Khi ghép tạng, cơ thể người nhận có thể sinh ra các phản ứng thải trừ mô ghép. Nếu phản ứng tối cấp xảy ra, mô ghép sẽ bị tiêu diệt ngay lập tức. Đáp ứng cấp thường diễn ra trong vòng 10 - 30 ngày sau khi ghép, do tế bào miễn dịch tấn công mô ghép. Đáp ứng mãn tính có thể xuất hiện sau 1 tháng và kéo dài suốt thời gian tồn tại của mô ghép, do cơ thể sản sinh kháng thể chống lại kháng nguyên của mô ghép và tế bào T nhạy cảm với kháng nguyên ghép.
2. Phương pháp điều trị
Mục tiêu của điều trị là đảm bảo cơ quan hoặc mô cấy ghép hoạt động hiệu quả và ngăn chặn phản ứng miễn dịch của cơ thể. Thuốc ức chế miễn dịch và các loại thuốc như steroids sẽ được sử dụng để ngăn ngừa tình trạng thải trừ. Tuy nhiên, liều lượng và loại thuốc được điều chỉnh dựa trên tình trạng của bệnh nhân.
Đối với bệnh nhân gặp tình trạng thải trừ cấp thường sẽ được chỉ định điều trị bằng nhóm thuốc glucocorticoids (steroids) và cyclosporine (thuốc ức chế miễn dịch).
Trường hợp bệnh nhân xuất hiện thải trừ mãn tính sẽ được điều trị với thuốc corticosteroid của nhóm steroid, có thể kèm với cyclosporine.
3. Tiên lượng thải trừ trong ghép tạng
Phản ứng thải trừ có thể từ nhẹ cho đến nghiêm trọng, một số trường hợp có thể đe dọa tính mạng của bệnh nhân. Các bác sĩ sẽ đưa ra tiên lượng riêng cho từng bệnh nhân, dựa trên nhiều yếu tố khác nhau.
4. Các biến chứng cần biết
Các biến chứng có thể phát sinh từ việc cấy ghép hoặc phản ứng thải trừ bao gồm:
- Một số loại ung thư (ở những người sử dụng thuốc ức chế miễn dịch liều cao trong thời gian dài).
- Nhiễm trùng.
- Mất chức năng của cơ quan hoặc mô cấy ghép.
- Tác dụng phụ nghiêm trọng từ thuốc.
5. Làm thế nào để hạn chế phản ứng thải trừ trong ghép tạng?
Phản ứng thải trừ có thể được kiểm soát bằng cách xác định mức độ tương đồng phân tử giữa người cho và người nhận. Sau khi ghép, thuốc ức chế miễn dịch được sử dụng để ngăn chặn đáp ứng miễn dịch của cơ thể đối với mô ghép.
Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch cũng làm suy giảm hệ thống phòng vệ tự nhiên của cơ thể chống lại bệnh tật. Do đó, sau khi cấy ghép, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để cân bằng giữa việc ngăn chặn phản ứng thải ghép và duy trì khả năng phòng thủ bệnh tật của cơ thể.
Để xác định độ tương hợp trong ghép tạng giữa người cho và người nhận, bác sĩ cần tiến hành định tuýp kháng nguyên HLA, tập trung vào 3 nhóm kháng nguyên HLA-DR, HLA-A và HLA-B, với mục tiêu đạt sự tương đồng cao nhất có thể. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành đọ chéo và xác định trạng thái tiền mẫn cảm của người nhận. Nếu xảy ra phản ứng thải trừ mô ghép, ca ghép tạng sẽ không thành công.
Phản ứng thải trừ trong ghép tạng là một trong những thách thức lớn sau khi cấy ghép, có thể đe dọa đến tính mạng và chức năng của cơ quan ghép nếu không được kiểm soát kịp thời. Vì thế, việc theo dõi chặt chẽ và hợp tác với đội ngũ y tế là điều rất quan trọng, giúp bệnh nhân kiểm soát tốt phản ứng thải trừ, nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ sau khi cấy ghép.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
