Mổ cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi thường được thực hiện trong những trường hợp ung thư ở thân tụy và đuôi tụy còn khu trú, chưa xâm lấn các mạch máu và cơ quan quan trọng xung quanh. Mổ nội soi ít xâm lấn, giúp người bệnh ít đau và phục hồi nhanh.
1. Chỉ định mổ nội soi cắt thân và đuôi tụy khi nào?
Tụy nằm ở vùng bụng trên, vắt ngang trước cột sống và phía sau phần dưới của dạ dày. Tụy là một tạng dài và thon, được chia thành 3 phần theo thứ tự từ trái sang phải gồm đầu tụy, thân tụy và đuôi tụy. Tụy có hai chức năng vô cùng quan trọng là chức năng ngoại tiết và chức năng nội tiết. Về chức năng ngoại tiết, tụy sản xuất ra men tiêu hóa tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn. Về chức năng nội tiết, tụy sản xuất và tiết vào máu hormon insulin và glucagon giúp kiểm soát đường huyết.
Mổ nội soi cắt thân và đuôi tụy là phẫu thuật được thực hiện qua nội soi ổ bụng để cắt bỏ toàn bộ phần thân tụy và cắt đuôi tụy không bao gồm cắt lách. Tùy vào từng trường hợp cụ thể, phẫu thuật có thể bao gồm nạo hạch triệt để hoặc không.
Phẫu thuật cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi được chỉ định trong các trường hợp khi:
- Ung thư của thân hoặc đuôi tụy
- U lành của thân hoặc đuôi tụy có nguy cơ ác hóa
- Nang thật của thân hoặc đuôi tụy
- Thân hoặc đuôi tụy bị vỡ do chấn thương
Phẫu thuật chống chỉ định ở những trường hợp khối ung thư tụy đã xâm lấn các cấu trúc mạch máu quan trọng như động mạch gan, bó mạch mạc treo tràng trên hoặc đã di căn phúc mạc. Ngoài ra, những bệnh nhân bị viêm phúc mạc do vỡ thân hoặc đuôi tụy đến muộn, bệnh nhân đang có viêm tụy cấp diễn tiến hoặc người mắc các bệnh lý hô hấp, tim mạch có chống chỉ định với bơm hơi trong ổ bụng cũng không được thực hiện phẫu thuật này.
2. Quy trình mổ nội soi cắt thân và đuôi tụy
2.1. Chuẩn bị trước mổ cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi
Trước khi phẫu thuật cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi, người bệnh sẽ được khám lâm sàng, thực hiện một số xét nghiệm tiền phẫu để đảm bảo người bệnh đủ sức khỏe tham gia phẫu thuật. Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp CT scan bụng có tiêm thuốc, chụp MRI bụng có tương phản từ hoặc siêu âm qua nội soi dạ dày được chỉ định để đánh giá mức độ thương tổn của tụy hoặc đánh giá giai đoạn ung thư. Sinh thiết khối u dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc CT scan được chỉ định trong một số trường hợp để xác định chẩn đoán trước mổ. Bệnh nhân dùng thuốc rửa đại tràng đường uống để làm sạch đại tràng trước mổ nếu không có chống chỉ định.
Nhân viên y tế sẽ giải thích cho người bệnh và gia đình mục đích cuộc phẫu thuật, các nguy cơ có thể gặp phải. Để cuộc phẫu thuật được tiến hành, người bệnh hoặc người đại diện phải ký vào giấy cam đoan đồng ý phẫu thuật.
2.2. Các bước tiến hành phẫu thuật cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi
Người bệnh nằm ngửa trên bàn mổ, hai chân dạng và gập gối. Kíp mổ tiến hành gây mê nội khí quản, đặt ống thông tiểu và thông mũi dạ dày. Bác sĩ mổ chính đứng bên phải, dàn máy mổ nội soi đặt bên trái về phía đầu người bệnh.
Bác sĩ mổ tiến hành đặt 5 trocar, trong đó:
- 1 trocar 10mm đặt ở rốn mang kính soi
- 1 trocar 5mm đặt ở hông phải đường nách trước
- 1 trocar 12mm đặt ở ngang rốn đường trung đòn phải
- 1 trocar 5mm đặt ở hông trái đường nách trước
- 1 trocar 5mm đặt ở ngang rốn đường trung đòn trái
Qua hình ảnh trên màn hình được thu về từ camera, bác sĩ sẽ thám sát ổ bụng đánh giá giai đoạn bệnh đối với khối ung thư như kích thước, tình trạng xâm lấn, di căn gan, di căn phúc mạc,... Chuyển người bệnh sang tư thế đầu cao nghiêng phải, treo gan để có phẫu trường thuận lợi.
Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ phẫu thuật sẽ lựa chọn một trong hai phương pháp cắt thân và đuôi tụy đó là: cắt theo đúng giải phẫu tại ranh giới giữa đầu và thân tụy; và cắt không theo giải phẫu, là phẫu thuật cắt bỏ tụy chừa lại một phần thân tụy.
2.2.1. Cắt thân tụy nội soi và đuôi tụy nội soi theo giải phẫu
- Bác sĩ mổ chính cắt dây chằng vị đại tràng vào hậu cung mạc nối để bộc lộ toàn bộ tụy. Để bộc lộ tĩnh mạch mạc treo tràng trên, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu tích theo bó mạch đại tràng giữa vào bờ dưới tụy. Phẫu tích ngay vùng cổ tụy phía sau tụy và phía trước tĩnh mạch mạc treo tràng trên lên đến bên bờ trên tụy.
- Bác sĩ mổ phụ nâng dạ dày lên và vén tụy xuống phía dưới, bác sĩ mổ chính phẫu tích và nạo hạch (nếu là ung thư) dọc theo động mạch gan và các nhánh của động mạch thân tạng ở bờ trên tụy. Tiếp theo, bộc lộ tĩnh mạch cửa ở bờ bên tụy, tạo đường hầm mặt sau cổ tụy và phía trước tĩnh mạch mạc treo tràng trên và tĩnh mạch cửa. Luồn dây để nâng cổ tụy tách biệt ra khỏi tĩnh mạch mạc treo tràng trên và tĩnh mạch cửa.
- Dùng máy cắt nối thẳng cắt ngang cổ tụy. Phẫu tích thân và đuôi tụy từ trái sang phải, từ dưới lên trên. Cắt bỏ toàn bộ thân và đuôi tụy, bảo tồn lách và bó mạch lách. Kiểm tra cầm máu, khâu tăng cường mỏm cắt tụy và chỉ đơn sợi tan. Cho bệnh phẩm vào bao. Dẫn lưu cạnh mỏm cắt tụy.
2.2.2. Cắt thân tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi không theo giải phẫu
Bác sĩ tiến hành cắt dây chằng vị đại tràng vào hậu cung mạc nối để bộc lộ toàn bộ tụy. Thực hiện phẫu tích từ trái sang phải và từ dưới lên trên, thắt các nhánh lưng tụy dọc theo bó mạch lách, hạ mạc treo đại tràng ngang khỏi bờ dưới tụy. Tiếp tục phẫu tích đến vị trí thân tụy cần cắt bỏ, dùng máy cắt nối thẳng cắt ngang thân tụy.
Kiểm tra cầm máu, khâu tăng cường mỏm cắt thân tụy, cho bệnh phẩm vào bao.
Dẫn lưu hố lách hoặc cạnh mỏm cắt tụy. Phẫu thuật còn chừa lại một phần thân tụy. Vết mổ trocar rốn được mở rộng hoặc mở thêm lỗ nhỏ trên bụng để lấy bệnh phẩm ra ngoài.
3. Theo dõi và chăm sóc sau mổ cắt tụy nội soi và cắt đuôi tụy nội soi
Sau mổ người bệnh sẽ được dùng thuốc giảm đau và kháng sinh dự phòng nhiễm trùng. Nuôi dưỡng tĩnh mạch sau mổ đảm bảo cung cấp đủ năng lượng hàng ngày, truyền đủ protein, albumin, máu, bù đủ nước và điện giải. Ngày đầu sau mổ, người bệnh được uống nước đường, sữa. Người bệnh sẽ được ăn sớm sau khi có trung tiện.
4. Xử lý tai biến thường gặp trong và sau phẫu thuật mổ nội soi cắt thân và đuôi tụy
Các tai biến thường gặp trong phẫu thuật là chảy máu nhiều không kiểm soát được hoặc u to không có khả năng mổ nội soi, những trường hợp này thường được chuyển sang mổ hở để xử lý. Một tai biến cũng khá thường gặp khác là tổn thương thủ đại tràng ngang khi cắt mạc chằng vị đại tràng. Tùy theo mức độ tổn thương, bác sĩ có thể khâu lại chỗ thủng qua nội soi hoặc mở đại tràng ra da để khâu vết thương.
Các tai biến thường gặp sau phẫu thuật là:
- Chảy máu ổ bụng: Nếu chảy máu ở mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân sẽ được phẫu thuật lại ngay bằng mổ nội soi hoặc mổ hở.
- Rò tụy: Điều trị bảo tồn trong đa số các trường hợp. Nếu rò tụy tạo rò áp xe trong ổ bụng hoặc viêm phúc mạc, bệnh nhân sẽ được chỉ định mổ.
- Tắc ruột sau mổ: Nếu xảy ra, bệnh nhân sẽ được xử trí như tắc ruột cơ học.
XEM THÊM
