Mỡ máu cao: hai giảm ba tăng

Khi bước vào tuổi trung niên, hầu như ai cũng vướng phải bệnh mỡ máu cao. Căn bệnh này đang trẻ hóa nếu không có thói quen dinh dưỡng hợp lý. Với chế độ ăn nhiều chất béo, đặc biệt là các axít béo no và cholesterol sẽ làm tăng cholesterol máu là tiền đề của các bệnh tim mạch, cao huyết áp. Chế độ ăn hợp lý cần tuân thủ nguyên tắc hai giảm ba tăng

1. Giảm

Giảm tổng năng lượng trong ngày để giảm cân nhằm có chỉ số BMI (cân nặng - kg/chiều cao - m x chiều cao - m) thích hợp. Nếu có thừa cân, béo phì thì giảm năng lượng của khẩu phần ăn từng bước một, mỗi tuần giảm khoảng 30kcal so với khẩu phần ăn của bệnh nhân cho đến khi đạt năng lượng tương ứng với mức BMI. Cần theo dõi cân nặng và BMI để điều chỉnh tổng lượng calo hàng tháng hoặc hàng quý đề phòng giảm cân quá nhanh hoặc quá nhiều. (sẽ làm cho cơ thể mệt mỏi, suy nhược, thậm chí nguy hiểm tới sức khoẻ).

Giảm lượng chất béo (lipid) tuỳ theo BMI, chất béo chỉ nên chiếm 15 – 20% tổng năng lượng với tỷ lệ sau:

• Chất béo no chiếm 1/3 tổng số chất béo
• 1/3 là axít béo chưa no nhiều nối đôi
• 1/3 còn lại là axít béo chưa no một nối đôi.

Nên dùng dầu thực vật thay cho mỡ và nên ăn các hạt có dầu như mè, đậu phộng, hạt dẻ, hạt bí ngô để cung cấp các axít béo không no có nhiều nối đôi omega-3, omega-6. Nếu có điều kiện, bổ sung dầu cá thiên nhiên vì chứa nhiều axít béo chưa no.

Loại bỏ các thức ăn nhiều axít béo no như mỡ, bơ, nước luộc thịt. Giảm lượng cholesterol ăn vào xuống dưới 250mg/ngày bằng cách không ăn các thực phẩm có nhiều cholesterol như: não, bầu dục bò, bầu dục heo, gan heo, gan gà. Lòng đỏ trứng có nhiều cholesterol, nhưng đồng thời có nhiều lecithin (một chất điều hoà chuyển hoá cholesterol trong cơ thể), do đó không nhất thiết phải kiêng hẳn trứng mà chỉ nên ăn trứng 1 – 2 lần/tuần, mỗi lần ăn một quả.

2. Tăng

Ăn bao nhiêu là đủ?

• Nếu BMI từ 25 – 29,9: Năng lượng đưa vào là 1.500kcal/ngày.
• Nếu BMI từ 30 – 34,9: Năng lượng đưa vào là 1.200kcal/ngày.
• Nếu BMI từ 35 – 39,9: năng lượng đưa vào là 1.000kcal/ngày.
• Nếu BMI lớn hơn hoặc bằng 40 thì Năng lượng đưa vào là 800kcal/ngày.

Tăng lượng đạm (protein): ăn thịt ít béo như thịt bò nạc, thịt gà nạc bỏ da, thịt heo thăn, nên dùng cá, đậu. Nên ăn các sản phẩm được chế biến từ đậu tương: sữa đậu tương, đậu phụ, tào phớ, bột đậu tương, sữa chua đậu tương... Thực phẩm làm từ đậu tương chứa nhiều estrogen thực vật hoặc isoflavon làm giảm đáng kể nồng độ cholesterol toàn phần, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp và triglycerid (là những thành phần làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch).

Để giảm các nguy cơ của bệnh tim mạch, tiêu thụ ít nhất 25g đậu tương/ngày dưới bất cứ hình thức nào. Tuy nhiên, lượng đạm cũng không nên tăng quá nhiều so với bình thường sẽ dẫn đến các rối loạn chuyển hoá khác, chỉ nên ăn tăng thêm khoảng 1/6 (15%) so với bình thường.

Tăng các axít béo chưa no có nhiều nối đôi: nhiều axít béo chưa no có nhiều nối đôi với tỷ lệ mắc xơ vữa động mạch đã cho thấy rõ hiệu quả làm giảm cholesterol máu. Vai trò tích cực của các loại axit béo Omega-3 và Omega-6 đối với giảm cholesterol máu và phòng chống các bệnh tim mạch. Các loại cá, dầu cá chứa nhiều axít béo Omega-3 như EPA (Eicosapentaenoic), DHA (Docosahessaenoic), các dầu thực vật giàu axít béo Omega-6 không những làm giảm cholesterol mà còn có tác dụng tốt để phòng chứng loạn nhịp tim, huyết khối và góp phần điều chỉnh huyết áp.

Do vậy, để giảm cholesterol máu, nên ăn cá 2 – 3 lần/tuần, sử dụng dầu thực vật dưới dạng trộn xà lách hay xào thức ăn (cho dầu vào đảo đều trước khi bắc nồi thức ăn ra khỏi bếp).

Tăng chất xơ: chất xơ được ví như là cái chổi quét ra khỏi cơ thể cholesterol và các chất độc hại. Bữa ăn hàng ngày nhất thiết phải có rau, quả tươi. Nên ăn đa dạng phối hợp nhiều loại rau, củ, quả.

Khi bị tăng huyết áp hay cholesterol cao, nên ăn nhiều rau, quả tươi hơn để bổ sung các vitamin, đặc biệt là kali giúp làm hạ huyết áp và chất xơ giúp làm giảm cholesterol máu.

Theo viện Dinh dưỡng quốc gia