Men tiêu hóa là thành phần không thể thiếu trong quá trình chuyển hóa thức ăn, giúp cơ thể hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn. Tuy nhiên, enzym tiêu hoá lại thường bị nhầm lẫn với men vi sinh dẫn đến nhiều hiểu lầm về chức năng và cách sử dụng hiệu quả. Do đó, việc sử dụng men tiêu hóa không đúng cách có thể dẫn đến những tác động tiêu cực đến sức khỏe.
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Linh Chi - Trưởng khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
1. Men tiêu hoá là gì?
Men là những protein đóng vai trò làm chất xúc tác cho các phản ứng hóa học. Các phản ứng này sẽ diễn ra chậm hoặc thậm chí không xảy ra nếu thiếu men.
Men tiêu hóa, hay còn gọi là enzyme, được tiết ra bởi các ống và tuyến trong hệ tiêu hóa của cơ thể, có chức năng phân giải thức ăn thành các phân tử nhỏ hơn để có thể được hấp thu vào máu. Một số men tiêu hóa quan trọng bao gồm:
1.1 Men amylase
Loại men này được tiết ra bởi tuyến nước bọt, có chức năng phân giải tinh bột đã nấu chín thành đường đơn giản hơn.
1.2 Acid clohydric (HCl) cùng với các enzyme pepsin và lipase trong dạ dày
Các enzyme này đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, giúp làm mềm thức ăn và phân cắt các sợi collagen, phân cắt protein thành các polypeptid ngắn. Tuy nhiên, men pepsin chỉ tiêu hoá khoảng 10-20% chất đạm có trong thức ăn. Trong khi đó, men lipase lại có tác dụng rất yếu, chỉ tiêu hoá được các chất béo đã nhũ tương hoá (chất béo của trứng, sữa).
1.3 Các men tiêu hoá của dịch tụy
- Men amylase của tụy: Có tác dụng tiêu hóa tinh bột mạnh hơn nhiều so với men amylase của nước bọt, giúp biến đổi tinh bột thành đường đơn giản hơn, qua đó tăng hiệu quả hấp thu.
- Men tiêu hóa protein: Bao gồm trypsin, chymotrypsin và carboxypeptidase. Những enzyme này phân giải protein trong thức ăn thành các đoạn acid amin đơn giản hơn, làm cho quá trình hấp thu các dưỡng chất này vào cơ thể trở nên dễ dàng hơn.
- Men tiêu hóa mỡ: Các enzyme lipase của tụy hoạt động hiệu quả sau khi chất béo đã được nhũ tương hóa nhờ vào sự hỗ trợ của muối mật. Men tiêu hoá này giúp cơ thể có thể hấp thu mỡ dễ dàng, đảm bảo rằng phần lớn mỡ trong thức ăn được tiêu hóa và sử dụng một cách hiệu quả.
1.4 Acid mật và muối mật
Đây là những chất quan trọng do gan bài tiết, giúp hòa tan chất béo. Nhờ đó, các enzyme lipase có điều kiện thuận lợi để tiêu hóa mỡ trong cơ thể.
2. Điểm mặt các men vi sinh
Hệ vi sinh vật trong đường tiêu hóa đóng một vai trò rất quan trọng, nhất là trong hệ tiêu hóa của trẻ em. Các vi sinh vật có lợi cần thiết cho hệ tiêu hóa bao gồm:
- Lactobacillus sporogenes: Loại vi sinh này sản xuất acid lactic, giúp acid hóa đường ruột và ngăn ngừa sự phát triển của các vi khuẩn gây hại, làm thối rữa.
- Bacillus subtilis: Vi sinh vật này tiết ra enzyme amylase, thúc đẩy phản ứng thuỷ phân các liên kết alpha-1,4-glucosid của polysaccharid như tinh bột và glycogen.
- Men bia (Saccharomycetaceae): Thường được chế biến dưới dạng khô để bảo quản và tránh phân hủy vitamin. Men bia khô chứa nhiều loại vitamin như B1, PP, B2, B6, B5, biotin, acid folic, B12, cũng như acid aminobenzoic và isonitol. Đây là nguồn cung cấp vitamin và dưỡng chất phong phú, hữu ích trong việc phòng ngừa và điều trị tình trạng thiếu vitamin và suy dinh dưỡng.
- Clostridium butyricum: Loại vi sinh này có tác dụng lên men butyric và có khả năng đồng hóa nitơ từ các hợp chất phức tạp như acid amin, peptid và protein. Ngoài ra, vi sinh này cũng có thể lên men các loại đường, tinh bột, dextrin và pectin.
Ngày nay, nhờ vào sự tiến bộ của ngành công nghiệp dược, các sản phẩm chế phẩm vi sinh (còn gọi là men vi sinh hoặc probiotic) đã được phát triển để hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Các sản phẩm này có thể chứa một hoặc nhiều loại vi khuẩn có lợi đã được đề cập ở trên, tùy thuộc vào công thức của từng sản phẩm. Tuy nhiên, một số phụ huynh lại lạm dụng loại men vi sinh này cho con.
Ngoài ra, còn có một khái niệm quan trọng khác là prebiotic. Đây là loại chất xơ được sử dụng để nuôi dưỡng và tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Nhiều sản phẩm thực phẩm công nghiệp hiện nay bổ sung cả hai thành phần probiotic và prebiotic để tăng cường hiệu quả trong phòng ngừa và điều trị các rối loạn vi khuẩn đường ruột.
3. Những lưu ý khi dùng men tiêu hóa và men vi sinh
Việc sử dụng men tiêu hóa và men vi sinh trong điều trị y tế cần được thực hiện dưới sự chỉ định và giám sát của bác sĩ, bởi liều lượng và thời gian sử dụng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị cũng như sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
Một cơ thể để hoạt động bình thường cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa men tiêu hoá được tiết ra từ miệng đến ruột non. Khi các tuyến tiêu hóa bị tổn thương hoặc suy giảm chức năng (do suy dinh dưỡng nặng, do u xơ nang tuyến tụy, tiêu chảy kéo dài, ruột bị cắt ngắn sau phẫu thuật và viêm teo ruột kéo dài), cơ thể sẽ bị thiếu men tiêu hoá. Lúc này, ngoài cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể thông qua chế độ ăn, việc bổ sung các men tiêu hóa tụy là cần thiết để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
Ngoài trường hợp tuyến tiêu hoá bị tổn thương bẩm sinh, mọi người chỉ nên sử dụng men theo từng đợt khoảng 1-2 tuần. Việc sử dụng lâu dài không chỉ có thể ức chế sự hoạt động tự nhiên của các tuyến tiêu hóa, mà còn có thể gây ra tình trạng teo tuyến do giảm bài tiết tự nhiên.
Đối với trẻ em có biểu hiện chán ăn, chúng ta cần tìm hiểu kỹ nguyên nhân để khắc phục tình trạng hiệu quả. Việc sử dụng enzym tiêu hóa dưới dạng thuốc không phải là giải pháp đầu tiên đối với các trường hợp chán ăn thông thường ở trẻ. Việc điều trị cho những trường hợp này cần theo hướng dẫn của bác sĩ.
Men vi sinh thường được sử dụng để điều trị tiêu chảy cấp do virus và hỗ trợ phục hồi lượng vi khuẩn có lợi trong đường ruột, nhất là sau các đợt điều trị bằng kháng sinh kéo dài. Do kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi, việc sử dụng men vi sinh giúp cân bằng lại hệ vi sinh vật trong ruột, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại và giảm nguy cơ gặp phải các vấn đề tiêu hóa phức tạp như đau bụng kéo dài.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
