Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Duy Dũng - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Bệnh nhân Parkinson hầu hết có thể đến khám bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc rối loạn vận động để điều trị. Các nhân viên chăm sóc sức khỏe phải chú ý đến cả các triệu chứng vận động và không vận động của bệnh.
1.Khám ngoại trú đối với bệnh Parkinson
Thông tin về bất cứ lần ngã nào mới đây, vấn đề nuốt, các bệnh đi kèm, nhập viện, hoặc một thay đổi trong cuộc sống cần được thu thập. Các triệu chứng không vận động bao gồm táo bón, đau, và rối loạn cảm xúc không nên bị bỏ qua (tham khảo phần viết về các triệu chứng không vận động TẠI ĐÂY). Bệnh nhân cần được khuyến khích khám bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu của họ và các bác sĩ chuyên khoa khác để chăm sóc sức khỏe tổng thể và sức khỏe tâm thần.
2.Điều chỉnh thuốc cho chức năng vận động
Khi đánh giá một bệnh nhân Parkinson để điều chỉnh thuốc, điều quan trọng là nhớ rằng đây là một bệnh của sự tính toán thời gian. Không nắm được một đáp ứng vận động và không vận động của bệnh nhân với thời gian biểu uống thuốc của họ trong suốt thời gian một ngày có thể sẽ ngăn cản việc đưa ra những quyết định điều chỉnh thuốc chính xác. Hiếm khi thông tin này sẽ thu được bằng cách tính đơn giản tổng liều hàng ngày các thuốc Parkinson hay hỏi những câu hỏi chung chung, như “Dạo này bạn thế nào?” hoặc “Bạn có vấn đề gì không?”. Nhật ký của bệnh nhân, thời điểm uống thuốc và đáp ứng lâm sàng trong suốt 24 giờ thường rất có ích để biết được kiểu đáp ứng vận động với thuốc.
Có thể hiệu chỉnh thuốc sau khi xem xét các thuốc Parkinson đang dùng, thời điểm và liều dùng. Vẽ một biểu đồ đường có thể có ích. Số lượng các liều thuốc được uống trong ngày cần được điền vào trong bảng theo thời điểm bệnh nhân nói bệnh nhân uống thuốc. Cần chú ý các thuốc được sử dụng dưới dạng giải phóng nhanh hay giải phóng có kiểm soát.
Các câu hỏi về đáp ứng vận động có thể bao gồm những câu dưới đây:
- Thuốc Parkinson của bạn mất bao lâu để có tác dụng sau mỗi liều?
- Hiệu quả của mỗi thuốc kéo dài bao lâu? (Ghi thông tin này cho mỗi khoảng liều)
- Bạn có loạn động ở trong khoảng thời gian giữa liều không? Loạn động xảy ra về phía đầu hay cuối của khoảng liều?
- Bạn có bị wearing off (tàn phai tác dụng hay giảm tác dụng) về phía cuối khoảng liều không? Bạn có thể ước tính nó xảy ra bao lâu trước khi liều tiếp theo bắt đầu có tác dụng không?
- Bạn có bị loạn trương lực hay đau hay xoắn vặn ở các chi vào sáng sớm không? Loạn trương lực có xảy ra vào các thời điểm khác trong ngày không?
- Bạn có các khoảng thời gian trong ngày mà thuốc dường như không có tác dụng hay không? Các khoảng thời gian này có phải xung quanh các thời điểm bữa ăn hay không?
Với những thông tin này, liều thuốc có thể thay đổi để cung cấp thời gian on tối đa và thời gian off tối thiểu. Ví dụ, nếu xảy ra wearing off đoán trước được, liều thuốc có thể cần tăng lên hoặc uống dày hơn hoặc sử dụng dạng khác của carbidopa/levodopa. Nếu có loạn động sáng sớm, bệnh nhân có thể có lợi từ một dạng carbidopa/levodopa giải phóng có kiểm soát uống lúc trước khi đi ngủ. Nếu bệnh nhân nói thiếu tác dụng của thuốc sau một bữa ăn nhiều protein, họ có thể được tư vấn ăn lượng protein thấp hơn trong ngày. Loạn động khó chịu cũng có thể được điều trị bằng một đối vận NMDA hoặc bằng cách phân bổ lại carbidopa/levodopa.
3. Kết luận
Bệnh Parkinson là một bệnh thoái hóa thần kinh phức tạp, biểu hiện là một rối loạn hỗn hợp. Nghiên cứu thú vị tiếp tục được tiến hành về bệnh nguyên và bệnh sinh của bệnh. Các kỹ thuật hình ảnh mới như SPECT hiện nay có thể hỗ trợ chẩn đoán. Các dạng thuốc mới hiện có để áp dụng dễ dàng hơn và cải thiện hiệu quả lâm sàng.
Điều trị bệnh Parkinson tiếp tục là điều trị triệu chứng, và bệnh hiện nay vẫn không thể chữa khỏi được. Nhận ra bệnh Parkinson có pha trước lâm sàng đã thúc đẩy nhu cầu tìm kiếm các marker sinh học sớm. Nghiên cứu tiếp tục tập trung vào các chiến lược bảo vệ thần kinh và sửa đổi bệnh, bao gồm các liệu pháp nhắm đến α-synuclein. Nghiên cứu trong tương lai về bệnh nguyên, bệnh sinh, và cuối cùng là phương pháp chữa khỏi bệnh Parkinson vẫn đầy hy vọng, vì xét thấy tiến bộ rõ rệt đã được tạo ra trong nửa thế kỷ qua.
Nguồn tài liệu: Theresa A. Zesiewicz. Parkinson Disease. Continuum (Minneap Minn) 2019;25(4, Movement Disorders): 896-918.
XEM THÊM BỘ TÀI LIỆU VỀ BỆNH PARKINSON CỦA BÁC SĨ VŨ DUY DŨNG:
