Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các bác sĩ Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
Trào ngược dịch mật, dạ dày là tình trạng dịch mật trào từ tá tràng lên dạ dày, thực quản. Trào ngược dịch mật nếu không được điều trị có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm như trào ngược thực quản dạ dày, viêm loét thực quản và ung thư thực quản.
1. Tìm hiểu về trào ngược dịch mật
1.1 Dịch mật là gì?
Dịch mật được tiết ra từ gan, có màu vàng hoặc hơi xanh, có vị đắng và tính kiềm (độ pH từ 7 - 7,7). Mỗi ngày, gan tiết ra khoảng 700 - 800ml dịch mật, đưa qua ống dẫn mật, cô đặc lại và được dự trữ trong túi mật. Đến bữa ăn, túi mật sẽ co bóp, chuyển dịch mật từ túi mật vào tá tràng để thực hiện nhiệm vụ tiêu hóa thức ăn. Lượng dịch mật được tiết ra nhiều hay ít phụ thuộc vào lượng mỡ trong thức ăn. Nếu không có mỡ trong thức ăn thì sự bài tiết dịch mật sẽ giảm.
Chức năng của dịch mật:
- Dịch mật tiêu hóa chất béo, giúp cơ thể hấp thụ các vitamin tan trong dầu như A, D, E,K; đồng thời kích thích tăng tiết và hoạt hóa dịch ruột, dịch tụy; tạo môi trường kiềm ở ruột, kích thích nhu động ruột và ức chế hoạt động của các vi khuẩn lên men thối;
- Dịch mật giúp loại bỏ bilirubin (sản phẩm thoái hóa của hemoglobin trong hồng cầu).
1.2 Trào ngược dịch mật là gì?
Giữa dạ dày và tá tràng có van môn vị làm nhiệm vụ mở ra khi có thức ăn cần đưa xuống ruột và đóng lại ngay để không cho dịch thức ăn từ ruột trào ngược vào dạ dày. Tuy nhiên, nếu vì một nguyên nhân nào đó mà van môn vị đóng không kín hoặc đóng mở không đúng lúc thì dịch mật từ tá tràng sẽ trào ngược lên dạ dày. Trong trường hợp van tâm vị mở, dịch mật có thể trào ngược lên thực quản. Đây là hiện tượng trào ngược dịch mật.
2. Nguyên nhân của hiện tượng trào ngược dịch mật
- Loét dạ dày - tá tràng: Bệnh lý này làm hoạt động của dạ dày bị đình trệ, thức ăn không được tiêu hóa mà ứ đọng lâu trong dạ dày, làm tăng áp lực dạ dày, khiến cơ môn vị và cơ tâm vị yếu, dễ gây trào ngược dịch mật;
- Biến chứng sau phẫu thuật cắt dạ dày: Sau các thủ thuật can thiệp ở dạ dày như cắt bỏ một phần dạ dày hoặc phẫu thuật cắt dạ dày để giảm cân ở người béo phì, van môn vị có thể sẽ hoạt động không ổn định, gây hiện tượng đóng không khít, tạo điều kiện để dịch mật từ tá tràng trào ngược lên dạ dày;
- Phẫu thuật túi mật: Các nghiên cứu cho thấy có sự gia tăng nguy cơ trào ngược dịch mật ở những bệnh nhân đã phẫu thuật cắt bỏ túi mật.
3. Triệu chứng trào ngược dịch mật
- Đau bụng vùng thượng vị, đau tức hoặc đau từng cơn, có cảm giác nóng rát, cồn cào vùng ngực và bụng trên;
- Ợ nóng, đắng miệng;
- Ho khan, khàn giọng do dịch mật trào ngược từ tá tràng, dạ dày lên thực quản;
- Nôn ra chất lỏng xanh vàng, đắng họng (triệu chứng đặc hiệu gợi ý trào ngược dịch mật);
- Đầy bụng, chậm tiêu và sụt cân.
4. Hậu quả của trào ngược dịch mật
Khi dịch mật trào ngược từ tá tràng lên dạ dày sẽ gây tình trạng viêm niêm mạc dạ dày. Trào ngược dịch mật cũng là một trong những nguyên nhân gây trào ngược dạ dày - thực quản. Khi dịch mật trào ngược lên vùng thực quản và ngã ba hầu họng, bệnh nhân sẽ có cảm giác đắng miệng, nôn ra dịch xanh - vàng, có thể bị ho, phù nề dây thanh và gây mất tiếng,... Nghiêm trọng hơn, người bệnh có nguy cơ mắc barrett thực quản, ung thư thực quản, ung thư dạ dày,...
5. Chẩn đoán trào ngược dịch mật
Để chẩn đoán trào ngược dịch mật, phương pháp nội soi dạ dày, tá tràng thường được bác sĩ chỉ định. Sau khi gây mê, bệnh nhân được nội soi. Qua nội soi, bác sĩ có thể nhìn thấy hình ảnh dịch mật trào từ tá tràng lên dạ dày, các đám đọng dịch mật, các tổn thương của dạ dày, thực quản,...
6. Phác đồ điều trị trào ngược dịch mật
Trào ngược dịch mật có tự khỏi không? Bệnh thường không thể tự khỏi mà cần được điều trị bằng các phương pháp sau:
6.1 Sử dụng thuốc
- Nhóm thuốc có cơ thể làm giảm hoặc loại bỏ mật: Gồm Questran, Colestid và cisaprid. Trong đó, Cisaprid được sử dụng để trị bệnh cho trẻ em;
- Thuốc ức chế bơm proton
Các loại thuốc này có thể làm giảm triệu chứng của bệnh nhưng lại tồn tại khá nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Khi sử dụng các loại thuốc trên, bệnh nhân cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ về liều lượng, thời gian dùng thuốc,...
6.2 Phẫu thuật
Các phương pháp phẫu thuật điều trị trào ngược dịch mật gồm:
- Phương pháp antireflux: Mục đích của phẫu thuật nhằm đảm bảo khả năng co thắt của cơ vòng thực quản. Khi cơ vòng thắt chặt, acid và dịch mật sẽ không thể trào ngược lên trên. Phương pháp này được thực hiện bằng cách: gói lại một phần của dạ dày nằm gần thực quản rồi khâu vòng quanh cơ thắt thực quản;
- Phương pháp Roux-en-Y: Tỷ lệ chữa khỏi bệnh trào ngược dịch mật với phương pháp này là 50 - 90%. Với phương pháp này, bác sĩ sẽ thực hiện dẫn ống mật nối chung với hỗng tràng (phần sau của tá tràng). Khi gan tiết dịch mật, dịch mật sẽ được chuyển đến hỗng tràng thay vì đổ trực tiếp vào tá tràng như trước và sẽ ngăn chặn được tình trạng dịch mật trào ngược từ tá tràng lên dạ dày.
6.3 Thay đổi thói quen sinh hoạt
Những người đang bị trào ngược dịch mật nên thực hiện theo hướng dẫn sau để kiểm soát bệnh hiệu quả:
- Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày, không nên ăn quá no trong mỗi bữa;
- Tránh các thực phẩm giàu chất béo, hành tây, cà chua, giấm, socola, cam quýt, thực phẩm nhiều gia vị;
- Không sử dụng rượu, bia, cà phê, đồ uống có ga;
- Không nằm nghỉ, ngủ ngay sau bữa ăn vì sau khi ăn là thời điểm dịch mật tiết ra nhiều nhất nên nếu nằm xuống thì dịch mật sẽ dễ dàng di chuyển từ tá tràng lên dạ dày và thực quản. Bạn nên nằm nghỉ sau ăn khoảng 1 tiếng, khi ngủ cần để đầu cao hơn chân khoảng 10 - 15cm;
- Không hút thuốc lá;
- Duy trì trọng lượng cơ thể cân đối bằng cách tập thể dục hợp lý. Người béo phì có lớp mỡ bụng dày sẽ làm tăng áp lực ổ bụng, gây hiện tượng trào ngược. Duy trì một trọng lượng cơ thể hợp lý là biện pháp giảm nguy cơ trào ngược. Tuy nhiên, người bệnh chú ý không nên tập các động tác xoắn vặn cơ bụng như thể hình cơ bụng, cầu lông, tennis,... để tránh nguy cơ bệnh trào ngược dịch mật tiến triển nặng hơn;
- Không thức quá khuya và hạn chế căng thẳng thần kinh.
Trào ngược dịch mật có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nên khi có triệu chứng cảnh báo bệnh, bệnh nhân nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
