Hậu quả của suy dinh dưỡng ở trẻ em

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh Trâm - Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh Trâm - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

1. Nguyên nhân và biểu hiện của suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến ở trẻ nhỏ. Tình trạng này xảy ra khi chế độ ăn uống không chứa đủ chất dinh dưỡng hoặc khi cơ thể gặp những vấn đề về hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Bên cạnh đó, một số lý do khác có thể xảy ra như:

• Trong sinh hoạt thường ngày, trẻ không được bú sữa mẹ đầy đủ hoặc ăn dặm quá sớm hay quá muộn.
• Thức ăn không được ăn đa dạng các loại thực phẩm khác nhau hoặc không hợp khẩu vị hợp của trẻ.
• Trẻ thường xuyên mắc những bệnh lý nhiễm trùng ví dụ như viêm phổi, tiêu chảy, giun sán,... và phải điều trị bằng cách sử dụng thuốc diệt vi khuẩn gây bệnh. Điều này sẽ làm ảnh hưởng tới hệ miễn dịch của trẻ vì cùng lúc sẽ diệt những vi khuẩn có lợi cho cơ thể tại đường ruột, dẫn tới làm giảm quá trình lên men thức ăn, hậu quả để lại việc kém hấp thu và biếng ăn.
• Trẻ gặp phải một số vấn đề tâm lý khi gia đình không biết cách chăm sóc trẻ như có những hành động ép buộc quá mức để cho trẻ ăn, khiến trẻ dễ nảy sinh tâm lý hoảng sợ và sợ hãi khi ăn. Tình trạng này kéo dài sẽ gây ra bệnh chán ăn dẫn đến suy dinh dưỡng.

Biểu hiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ có thể do những nguyên nhân khác nhau như trong 3 tháng liên tiếp cân nặng không tăng trưởng so với mức dự kiến. Trẻ thường có những thay đổi trong hành vi, ví dụ như ít vui chơi và kém linh hoạt, thường xuyên quấy khóc, cơ thể chậm chạp hơn bạn cùng lứa tuổi. Những bắp thịt tại các vị trí tay chân mềm nhão và bụng to dần. Đặc biệt, nếu trẻ bị suy dinh dưỡng thì dấu hiệu nhận thấy rõ ràng nhất đó là trẻ chậm phát triển vận động như chậm biết lẫy, bò, ngồi và đi đứng. Hiện nay, hiện tượng rất phổ biến đó là tình trạng biếng ăn kéo dài của trẻ. Nếu cân nặng của trẻ không tăng trong vòng 3 tháng liên tiếp hoặc có những biểu hiện trên, các mẹ cần phải cho trẻ đi khám dinh dưỡng.

2. Hậu quả của suy dinh dưỡng ở trẻ em

Tác hại của suy dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng tới thể chất mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần, khả năng học hỏi và giao tiếp của trẻ. Trẻ em bị suy dinh dưỡng rất dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng về đường ruột và đường hô hấp, bởi vì hậu quả của suy dinh dưỡng là trẻ bị thiếu dưỡng chất và làm suy yếu hệ miễn dịch.

Suy dinh dưỡng khiến cho tất cả các cơ quan giảm phát triển, đặc biệt hệ cơ xương khớp, ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao, cân nặng và tầm vóc của trẻ. Bên cạnh đó, hậu quả suy dinh dưỡng ở trẻ em bao gồm giảm phát triển trí não, trẻ thường chậm chạp hơn so với lứa tuổi, giảm khả năng tiếp thu, học hỏi và khi trưởng thành giao tiếp xã hội kém cũng như giảm khả năng làm việc.

3. Ngăn ngừa suy dinh dưỡng trẻ em

Những biện pháp ngăn ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ bao gồm:

• Cho trẻ bú mẹ ngay sau khi sinh và bú mẹ hoàn toàn 6 tháng đầu, đồng thời kéo dài từ 18 – 24 tháng. Nếu mẹ không có đủ sữa cung cấp cho trẻ cần phải có nguồn sữa công thức phù hợp để thay thế.
• Có chế độ dinh dưỡng hợp lý để trẻ tăng cân khỏe mạnh: Cho trẻ ăn dặm khi trẻ được 6 tháng tuổi và thực đơn ăn dặm cần đầy đủ 4 nhóm thực phẩm chính như tinh bột, đường, đạm béo, vitamin và khoáng chất. Lưu ý lựa chọn những thực phẩm tươi mới, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn, nấu thức ăn chín kỹ để phòng tránh trẻ các bệnh đường ruột như tiêu chảy, giun, sán.
• Theo dõi chiều cao và cân nặng dựa trên biểu đồ tăng trưởng hàng tháng nhằm phát hiện sớm tình trạng và ngăn ngừa các nguy cơ gây bệnh suy dinh dưỡng cho trẻ.
• Không lạm dụng kháng sinh khi điều trị bệnh ở trẻ nhỏ. Cha mẹ chỉ cho trẻ uống kháng sinh đủ liều và thời gian theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Chăm sóc dinh dưỡng đúng cách trong thời gian trẻ bị bệnh và sau đó để phục hồi dinh dưỡng cho trẻ.
• Tiêm chủng đầy đủ vắc-xin và tẩy giun định kỳ.

Tóm lại, suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết và làm ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ. Hậu của của suy dinh dưỡng ở trẻ em thường nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Một số tác hại của bệnh suy dinh dưỡng như suy giảm hệ miễn dịch, giảm phát triển trí não, giảm học hỏi, tiếp thu và giao tiếp xã hội kém,... Do vậy, cha mẹ cần có một chế độ chăm sóc trẻ hợp lý ngay từ trong bụng mẹ và theo dõi cân nặng, chiều cao của trẻ bằng biểu đồ tăng trưởng. Nếu có sự bất thường hoặc trẻ có biểu hiện chán ăn kéo dài cần đưa trẻ tới trung tâm y tế để được đánh giá và tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần chú ý bổ sung các vi chất cần thiết như: Selen, Crom, Vitamin B1 và B6, Gừng, chiết xuất quả sơ ri (vitamin C),... Đặc biệt là loại kẽm sinh học để cải thiện vị giác, giúp trẻ ăn ngon, đạt chiều cao và cân nặng đúng chuẩn và vượt chuẩn, hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.