Ergotamine đã được sử dụng trong thực hành lâm sàng như là một loại thuốc điều trị đau nửa đầu trong hơn 50 năm qua. Về bản chất, từ góc độ chuyên khoa, công dụng của ergotamine không chỉ dùng trị đau nửa đầu mà còn ở những người bị đau đầu không thường xuyên hoặc kéo dài và có khả năng tuân thủ tốt các hạn chế về liều lượng. Bởi, so với ergotamine, triptan thường là một lựa chọn thuốc điều trị đau nửa đầu tốt hơn từ cả khía cạnh hiệu quả và tác dụng phụ.
1. Giới thiệu thuốc ergotamin
Ergotamin là một thuốc thuộc nhóm ergot alkaloid. Theo lịch sử, ergotamine bùng phát trong lĩnh vực y tế trong thời Trung cổ khi vụ ngộ độc hàng loạt bởi ergotamine xảy ra khắp châu Âu do ăn bánh mì bị nhiễm hạch nấm của nấm Claviceps purpurea, một loại ký sinh trên lúa mạch đen, lúa mì, lúa mạch và các loại ngũ cốc khác. Do tác dụng co thắt tử cung và co mạch đáng chú ý của thành phần này, ergotamine được sử dụng để thúc đẩy quá trình sinh nở và kiểm soát băng huyết sau sinh.
Sự phát triển của việc sử dụng các dẫn xuất ergot trong thực hành sản khoa đã được đề cập ban đầu, trước khi công dụng của ergotamine được áp dụng như thuốc điều trị đau nửa đầu từ những thập niên đầu thế kỷ XX. Dù vậy, một điều đáng chú ý rằng, mặc dù được sử dụng rộng rãi, công dụng của ergotamine hiện nay vẫn có rất ít sự đồng thuận trong thực tế nói chung, trong quan điểm của các bác sĩ thần kinh về chứng đau nửa đầu nói chung.
2. Công dụng của ergotamine trong điều trị đau nửa đầu
Đau nửa đầu được đặc trưng bởi tình trạng nhức đầu tái phát, có thể được định nghĩa là cơn đau đầu trở lại hoặc trở nên tồi tệ hơn và các triệu chứng đau nửa đầu liên quan trong vòng 24-72 giờ sau khi điều trị bằng thuốc ban đầu. Đây là một vấn đề lớn đối với tất cả các phương pháp điều trị chứng đau nửa đầu cấp tính.
Cơ chế của sự tái phát đau nửa đầu vẫn chưa được biết rõ, nhưng điều trị bằng cách ức chế tác nhân gây đau nửa đầu bằng ergotamine tạm thời dường như có nhiều khả năng hơn là dự phòng cho một cuộc tấn công mới. Thời gian bán hủy của ergotamine trong huyết tương của thuốc dài hơn không làm giảm tần suất tái phát đau đầu, nhưng có thể trì hoãn thời gian tái phát.
Ngoài ra, so với các thuốc điều trị đau nửa đầu khác, thêm một công dụng của ergotamine là mang lại nguy cơ tái phát đau đầu thấp hơn triptan.
3. Các vấn đề về tác dụng phụ khi sử dụng ergotamine
Ergotamine có mức độ chọn lọc thụ thể thấp, làm tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ do thuốc. Khi dùng ergotamine thường xuyên như một loại thuốc điều trị đau nửa đầu, người bệnh thường bị buồn nôn và nôn. Đây là những bất lợi lớn về mặt lâm sàng do các triệu chứng này vốn dĩ đã rất phổ biến trong cơn đau nửa đầu. Buồn nôn và nôn xảy ra ở khoảng 10% bệnh nhân sau khi uống ergotamine và gấp đôi con số đó sau khi dùng đường tiêm. Buồn nôn khi dùng ergotamine có lẽ là do ảnh hưởng trực tiếp đến các trung tâm gây nôn của thần kinh trung ương.
Ngoài ra, biểu hiện chân yếu cũng đã được báo cáo và đôi khi xuất hiện các cơn đau cơ dữ dội ở tứ chi sau khi sử dụng ergotamine. Tê và ngứa ran các ngón tay và ngón chân là những cảnh báo khác về tình trạng lạm dụng thuốc nhóm alkaloid có thể gây ra. Phù và ngứa cục bộ có thể xảy ra ở một bệnh nhân quá mẫn cảm không thường xuyên. Hầu hết những tác dụng này không đáng báo động và thông thường không bắt buộc phải gián đoạn liệu pháp ergotamine.
Bên cạnh đó, ở liều được sử dụng trong điều trị chứng đau nửa đầu, việc sử dụng ergotamine qua đường trực tràng thường ít gây thay đổi về huyết áp nhưng gây ra sự gia tăng chậm tiến triển co thắt động mạch ngoại vi kéo dài hoặc lên đến 24.
4. Khi nào không được dùng ergotamine?
Ergotamine là chống chỉ định ở phụ nữ đang hoặc có thể mang thai, vì thuốc có thể gây hại cho thai nhi. Do các tác dụng phụ trên tim mạch, ergotamine cũng không được dùng ở những bệnh nhân bị bệnh mạch máu ngoại vi, bệnh tim mạch vành, tăng huyết áp không kiểm soát được, đột quỵ, suy chức năng gan hoặc thận và nhiễm trùng huyết.
Mặt khác, dựa trên lý thuyết về tác dụng dược lý phụ gia của thuốc, không nên dùng ergotamine trong vòng 6 giờ sau khi sử dụng triptan. Đồng thời, các triptan tương tự cũng không nên dùng trong vòng 24 giờ sau khi dùng ergotamine.
Ngoài ra, mặc dù công dụng của ergotamine chính yếu là làm thuốc điều trị đau nửa đầu, các chuyên gia cũng khuyến cáo rằng không nên sử dụng ergotamine trong chứng đau nửa đầu phức tạp, đau nửa đầu kéo dài, đau nửa đầu cơ bản hoặc đau nửa đầu liệt nửa người có tính chất gia đình.
5. Các khuyến nghị đồng thuận về chỉ định thích hợp sử dụng ergotamine
Mặc dù vẫn còn thiếu bằng chứng nhất quán về hiệu quả của ergotamine, các bác sĩ lâm sàng thần kinh vẫn phải đặt chỉ định dùng thuốc trong bối cảnh điều trị. Có nên sử dụng ergotamine không và nếu có thì khi nào? Một số quan điểm cho rằng ergotamine vẫn còn một vị trí trong thực hành lâm sàng hiện đại nhưng chỉ khi được sử dụng cẩn thận. Nhiều bệnh nhân đã từng dùng ergotamine trong thời kỳ tiền triptan có lẽ giờ tốt hơn là không nên kê đơn thuốc.
Hơn nữa, ergotamine vẫn hữu ích ở một số đối tượng nhất định, chẳng hạn như những người bị các cơn đau kéo dài hoặc những người đau đầu tái phát mức độ nặng. Khi so sánh với các kết quả lâm sàng đạt được, công dụng của ergotamine có thể đáng ghi nhận với một mức chi phí hợp lý.
Tóm lại, ergotamine là một loại thuốc ergot alkaloid được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa chứng đau đầu do mạch máu (chẳng hạn như chứng đau nửa đầu hoặc đau đầu từng cơn). So với các thuốc điều trị đau nửa đầu hiện nay, ergotamine không còn được ưu tiên lựa chọn để sử dụng hàng ngày cũng như không sử dụng ergotamine cho các chứng đau đầu do căng thẳng thông thường. Ngoài ra, công dụng của ergotamine còn được áp dụng trong lĩnh vực sản khoa nhưng từ lâu đã được thay thế.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
