Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Trường Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh mạch máu không xâm nhập có chính xác cao, đang được sử dụng rộng rãi để chẩn đoán các bệnh lý mạch máu thần kinh.
1. Chụp cắt lớp vi tính động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang là gì?
Chụp cắt lớp vi tính (tên tiếng Anh là Computed tomography và viết tắt là CT) sử dụng kỹ thuật chụp X quang cắt lớp, dữ liệu thu về sẽ được hệ thống máy tính xử lý để tạo ra các hình ảnh. Với sự phát triển của các thuật toán và tốc độ máy tính, hệ thống máy tính sẽ tạo ra các hình ảnh ở các hướng khác nhau (MPR), tạo ảnh theo thể tích 3D, MIP hay tạo ảnh xóa nền.
Chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh mạch máu tiên tiến, không xâm nhập, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao đang được sử dụng rộng rãi để chẩn đoán các bệnh lý mạch máu thần kinh. Chụp hệ động mạch cảnh bằng kỹ thuật cắt lớp vi tính giúp làm giảm nguy cơ tai biến so với thủ thuật xâm nhập trong chụp mạch số hóa xóa nền.
2. Chỉ định, chống chỉ định chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch có tiêm thuốc cản quang
Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang được chỉ định trong các trường hợp:
● Phình hay giả phình động mạch cảnh, động mạch sống.
● Hẹp động mạch cảnh- sống; tắc cấp tính hoặc mạn tính hệ mạch cảnh- sống do xơ vữa, viêm nội mạc.
● Bất thường giải phẫu hệ mạch cảnh-sống
● Các bất thường thành động mạch không do viêm, không xơ vữa: loạn sản thành động mạch giãn to và dài.
● Các tổn thương hệ động mạch cảnh – sống do chấn thương.
● Đánh giá giải phẫu hệ mạch cảnh sống trước can thiệp và theo dõi sau điều trị.
Chụp CT hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang không được thực hiện nếu người bệnh chống chỉ định với thuốc cản quang. Chống chỉ định tương đối trong các trường hợp vùng khám có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh hoặc người bệnh có thai.
3. Quy trình chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang
3.1 Chuẩn bị
Ê-kíp thực hiện chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang gồm có bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh và kỹ thuật viên điện quang.
Về phương tiện cần có: Máy chụp cắt lớp vi tính đa lát từ 4 dãy trở lên, phim và hệ thống lưu trữ hình ảnh. Ngoài ra, cần các thuốc và vật tư y tế gồm: Bơm tiêm, kim tiêm, thuốc cản quang, dung dịch sát khuẩn, găng tay, bông, băng, cồn gạc, hộp thuốc cấp cứu tai biến thuốc cản quang,...
Về người bệnh, nhân viên y tế sẽ giải thích với người bệnh về quy trình, mục đích của thủ thuật để người bệnh hợp tác thực hiện với bác sĩ. Người bệnh sẽ được giải thích về các nguy cơ tai biến và sẽ ký vào bản cam kết tiến hành thủ thuật. Người bệnh cần tháo bỏ các trang sức như khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc,... nếu có. Nhịn ăn, uống ít nhất 4 giờ trước khi thực hiện. Nếu người bệnh quá kích thích, không nằm yên, bác sĩ sẽ chỉ định cho thuốc an thần.
3.2. Các bước tiến hành chụp CT hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang
- Người bệnh được hướng dẫn nằm ngửa trên bàn chụp cắt lớp vi tính.
- Người bệnh được đặt sẵn đường truyền tĩnh mạch đủ lớn.
- Ê-kíp thực hiện tiến hành di chuyển bản chụp vào trong máy chụp.
- Người bệnh cần nằm yên trong toàn bộ quá trình chụp khoảng 15-30 phút
- Sau khi kết thúc chụp, người bệnh cần nằm theo dõi khoảng 30 phút trước khi ra về.
- Hình ảnh chụp chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang sẽ được kỹ thuật viên xử lý và chuyển tới bác sĩ chẩn đoán. Hình ảnh thu được sẽ được dựng hình MIP, MPR, VRT để bộc lộ bệnh lý.
- Chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc đối quang đạt yêu cầu khi thấy rõ, đầy đủ, chính xác hệ thống động mạch cảnh-đốt sống trên các hình ảnh tái tạo.
4. Cách xử trí trong quá trình chụp cắt lớp vi tính hệ động mạch cảnh có tiêm thuốc cản quang
● Nếu người bệnh sợ hãi, kích động: Nhân viên y tế động viên, an ủi người bệnh
● Nếu người bệnh lo lắng, sợ hãi: Bác sĩ có thể chỉ định thuốc an thần.
● Nếu người bệnh gặp tai biến do thuốc cản quang: Ê-kíp thực hiện quy trình chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc cản quang.
