Chỉ số PCT ( Procalcitonin) trong máu nói lên điều gì?

Chỉ số PCT trong máu là một thông số đặc biệt của viêm do vi khuẩn nặng, các nhiễm khuẩn do nấm, dẫn chứng của viêm liên quan đến nhiễm khuẩn và suy đa cơ quan. Xét nghiệm máu kiểm tra PCT là một marker đặc hiệu cho nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn huyết.

1. Chỉ số PCT trong máu nói lên điều gì trên lâm sàng

PCT là một thông số được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi các bệnh viêm do nhiễm khuẩn như:

• Chẩn đoán phân biệt viêm do nhiễm khuẩn và viêm không do nhiễm khuẩn
• Theo dõi các bệnh nhân có nguy cơ nhiễm khuẩn (các bệnh nhân sau phẫu thuật, sau ghép tạng, quá trình ức chế miễn dịch, đa chấn thương), các bệnh nhân đang được chăm sóc đặc biệt, để phát hiện các nhiễm khuẩn ảnh hưởng hệ thống hoặc phát hiện các biến chứng của nhiễm khuẩn.
• Đánh giá tiên lượng và diễn biến của các bệnh viêm nặng như viêm phúc mạc, nhiễm khuẩn (sepsis), hội chứng đáp ứng viêm hệ thống (systemic inflammatory response syndrome: SIRS) và hội chứng suy chức năng đa cơ quan.
• Chỉ dẫn sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh nhiễm khuẩn hô hấp hoặc viêm phổi.

Giá trị nồng độ PCT được khuyến cáo sử dụng bao gồm:

• Giá trị bình thường là chỉ số PCT < 0,05 ng/ml.
• Giá trị PCT < 0,10ng/ml thì không chỉ định dùng kháng sinh.
• Giá trị PCT < 0,25ng/ml: Không khuyến cáo dùng kháng sinh, nếu trị liệu giảm xuống mức này thì tiếp tục dùng cho hiệu quả.
• Giá trị PCT > 0,25ng/ml: Khuyến cáo và cân nhắc sử dụng kháng sinh.
• Giá trị PCT > 0,50 ng/ml: Chỉ định kháng sinh là bắt buộc.
• Giá trị PCT 0,50 - 2,0 (ng/ml): Nhiễm khuẩn do đáp ứng viêm hệ thống tương đối, nguyên nhân có thể là chấn thương, phẫu thuật sau chấn thương, sốc tim...
• Giá trị PCT 2,0 - 10 (ng/ml): Đáp ứng viêm hệ thống nghiêm trọng (SIRS), nguyên nhân bởi nhiễm trùng hệ thống và nhiễm khuẩn huyết, chưa có suy đa tạng.
• Giá trị PCT > 10 ng/ml: Đáp ứng viêm hệ thống sâu do nhiễm khuẩn huyết nghiêm trọng hoặc sốc nhiễm khuẩn.

2. Nguyên lý xét nghiệm Procalcitonin theo nguyên lý bắt cặp với tổng thời gian xét nghiệm trong 18 phút

• Thời kỳ ủ đầu tiên: Kháng nguyên trong mẫu thử (30μL), kháng thể đơn dòng đặc hiệu kháng PCT đánh dấu biotin và kháng nguyên đơn dòng đặc hiệu kháng PCT đánh dấu phức hợp ruthenium phản ứng với nhau tạo thành phức hợp bắt cặp.
• Thời kỳ ủ thứ hai: Sau khi thêm các vi hạt phủ streptavidin, phức hợp miễn dịch trên trở nên gắn kết với pha rắn thông qua sự tương tác giữa biotin và streptavidin.
• Hỗn hợp phản ứng được chuyển tới buồng đo, ở đó các vi hạt đối từ được bắt giữ trên bề mặt của điện cực. Những thành phần không gắn kết sẽ bị thải ra ngoài buồng đo bởi dung dịch ProCell/ProCell M. Cho điện áp vào điện cực sẽ tạo nên sự phát quang hóa học được đo bằng bộ khuếch đại quang tử.
• Các kết quả được xác định thông qua một đường chuẩn xét nghiệm trên máy được tạo nên bởi xét nghiệm 2-điểm chuẩn và thông tin đường chuẩn chính qua mã vạch trên hộp thuốc thử.

3. Làm xét nghiệm kiểm tra chỉ số PCT trong máu khi nào?

• Xét nghiệm Procalcitonin thường được làm ở những bệnh nhân nặng có triệu chứng gợi ý tình trạng nhiễm khuẩn nặng hoặc nhiễm khuẩn hệ thống. Nó thường được làm vào những ngày đầu khi nhập viện.
• Biến chứng của nhiễm khuẩn huyết gồm: Sốt, rét run, buồn nôn, thở nhanh, mạch nhanh, lơ mơ, tiểu ít.
• Các triệu chứng nặng hơn: Tình trạng viêm toàn thân và hình thành nhiều cục máu động nhỏ trong các vi mạch. Một hoặc nhiều cơ quan bị ảnh hưởng (Suy đa tạng, MOF) và tụt huyết áp
• Procalcitonin cũng được dùng để theo dõi điều trị kháng khuẩn ở những bệnh nhân nghi ngờ nhiễm khuẩn huyết. Nó cũng được làm khi có tổn thương mô do chấn thương, phẫu thuật hoặc viêm phổi virus nghi ngờ có bội nhiễm viêm khuẩn.

4. Các yếu tố ảnh hưởng và hạn chế đến xét nghiệm PCT trong máu

• Xét nghiệm không bị ảnh hưởng bởi vàng da (billirubin < 428μmol/L hoặc < 25 mg/dL), tán huyết (Hb <0.559 mmol/L hoặc <0.900 g/dL), lipid huyết (Intralipid< 1500 mg/dL) và biotin (<123 nmol/L hoặc <30 ng/mL).
• Tiêu chuẩn: Độ phục hồi trong khoảng ± 15% giá trị ban đầu.
• Ở bệnh nhân dùng liều cao biotin (nghĩa là >5 mg/ngày), không nên lấy mẫu cho đến ít nhất 8 giờ sau khi dùng liều biotin cuối.
• Kết quả xét nghiệm không bị nhiễu bởi các yếu tố thấp khớp với nồng độ lên đến 1500 IU/mL.
• Hiệu ứng mẫu phẩm có nồng độ cao không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm với nồng độ PCT lên đến 1000 ng/mL.
• Thử nghiệm in vitro được tiến hành trên 18 loại dược phẩm thường sử dụng và 10 loại dược phẩm đặc trị. Không có hiện tượng nhiễu tới xét nghiệm.
• Trong một số hiếm trường hợp, nhiễu có thể xảy ra do nồng độ kháng thể kháng kháng thể đặc hiệu kháng chất phân tích, kháng streptavidin hay ruthenium quá cao của mẫu phẩm phân tích. Xét nghiệm đã được thiết kế phù hợp để giảm thiểu các hiệu ứng này.

5. Chỉ số PCT có thể tăng trong vài trường hợp nhất định không do nhiễm trùng

• Sốc tim kéo dài hay nghiêm trọng.
• Bất thường tưới máu cơ quan nghiêm trọng, kéo dài.
• Ung thư phổi tế bào nhỏ hay ung thư biểu mô tế bào C tủy của tuyến giáp.
• Ngay sau khi chấn thương nặng, can thiệp phẫu thuật lớn, phỏng nặng.
• Việc điều trị gây kích thích giải phóng các cytokine tiền viêm.
• Trẻ sơ sinh (<48 giờ sau khi sinh).

Với mục tiêu chẩn đoán, kết quả xét nghiệm cần được đánh giá kèm theo tiền sử, thăm khám lâm sàng và các phát hiện khác.

PCT với những giá trị vượt trội như trên đã chứng tỏ là một công cụ đáng tin cậy để chẩn đoán nhiễm khuẩn đặc biệt là nhiễm khuẩn toàn thân và phân biệt được các mức độ, đồng thời sử dụng động học của PCT kết hợp với các dữ liệu lâm sàng là phương tiện theo dõi hiệu quả diễn biến bệnh lý nhiễm trùng và trị liệu kháng sinh tin cậy, qua đó làm giảm thời gian sử dụng kháng sinh, giảm hiện tượng vi khuẩn kháng thuốc và quan trọng là giảm chi phí điều trị.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.