Chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng

Chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị, giúp giảm các triệu chứng và nâng cao chức năng tiêu hoá, đồng thời cải thiện tình trạng dinh dưỡng của người bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về thực đơn cho người viêm loét dạ dày - tá tràng, cùng tìm hiểu nhé.

Bài viết được viết bởi TS.BS Phan Nguyễn Thanh Bình - Trưởng khoa Dinh dưỡng - Tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

1. Dấu hiệu nhận biết bệnh viêm loét dạ dày - đại tràng

Các dấu hiệu viêm loét dạ dày - đại tràng mà bệnh nhân có thể gặp, bao gồm:  

• Đau vùng thượng vị là triệu chứng phổ biến và đặc trưng nhất xuất phát từ việc niêm mạc dạ dày bị tổn thương cộng thêm sự tác động của acid dạ dày. Ban đầu, cơn đau thường xuất hiện mạnh hơn khi người bệnh đói quá mức hoặc ăn quá no. Tuy nhiên sau một thời gian, cơn đau lại trở nên bất thường với tần suất xuất hiện dày và mức độ nặng hơn.
• Vào giai đoạn rất sớm, cảm giác đầy bụng hoặc chướng hơi dễ xảy ra nên thường bị bỏ qua.
• Ợ hơi hoặc ợ chua.
• Buồn nôn, nôn.
• Sụt cân, chán ăn.
• Các triệu chứng như nôn ra máu đỏ tươi hoặc màu đen, đi ngoài phân đen, thiếu máu, chóng mặt và choáng váng sẽ xuất hiện khi xảy ra biến chứng xuất huyết tiêu hóa.

2. Nguyên nhân gây bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng

Niêm mạc dạ dày bị tổn thương do sự mất cân bằng giữa các yếu tố tấn công (nồng độ acid dạ dày) và các yếu tố bảo vệ (tính toàn vẹn của niêm mạc dạ dày, lớp nhầy bao phủ niêm mạc dạ dày), những nguyên nhân gây ra tình trạng này bao gồm:

• Loét dạ dày - tá tràng chủ yếu do nhiễm khuẩn: Ở người Việt Nam, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) rất phổ biến với tỷ lệ ước tính khoảng 70% vì HP dễ dàng lây qua tiếp xúc ăn uống cũng như qua thức ăn và nước uống. Vi khuẩn HP có thể tồn tại và sinh sôi trong lớp chất nhầy bao phủ niêm mạc dạ dày mà không gây bệnh. Tuy nhiên, khi lớp nhầy này bị phá hủy, vi khuẩn sẽ gây viêm và dẫn đến loét dạ dày.
• Sử dụng thuốc: Việc sử dụng các thuốc giảm đau kháng viêm như aspirin, ibuprofen, steroid,… không đúng cách hoặc lạm dụng thường xuyên do yêu cầu điều trị cũng là một trong những nguyên nhân.
• Một số các yếu tố nguy cơ:
  • Ở những người nhiễm vi khuẩn HP, hút thuốc lá làm tình trạng loét dạ dày trở nên trầm trọng hơn.
  • Khi uống rượu bia, lớp chất nhầy bao phủ niêm mạc dạ dày bị làm mòn gây kích thích và làm tăng sản xuất acid trong dạ dày.
  • Chế độ ăn không hợp lý: Ăn quá nhiều gia vị cay nóng, thức ăn chiên xào, ăn không điều độ...
  • Stress: Căng thẳng kéo dài hoặc stress sau phẫu thuật, chấn thương…

3. Chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng

3.1 Viêm loét dạ dày tá tràng nên ăn gì trong thực đơn cho người viêm loét dạ dày

Người bệnh cần bổ sung các loại thực phẩm có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày, hỗ trợ chữa lành vết loét hoặc có khả năng giảm tiết acid cùng với các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất vào thực đơn cho người viêm loét dạ dày.

3.1.1 Chuối

Đứng đầu trong nhóm thực phẩm có lợi cho dạ dày, chuối có khả năng làm giảm viêm và trung hòa lượng acid dư thừa trong dịch dạ dày. Với lượng đường bột cao, chuối cung cấp năng lượng dồi dào. Hàm lượng kali cao giúp bổ sung hiệu quả khi cơ thể thiếu hụt do tiêu chảy hoặc nôn ói. Hơn nữa, chuối còn có thành phần pectin - một loại chất xơ hòa tan rất có ích cho những người gặp vấn đề về tiêu hóa, táo bón hoặc tiêu chảy.

3.1.2 Cơm

Cơm là thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa và giúp giảm tiết acid trong dạ dày nhờ đó làm giảm các cơn đau dạ dày. Ngoài ra, loại thực phẩm này còn có khả năng hấp thụ chất lỏng trong dạ dày, giúp giảm nguy cơ bị tiêu chảy.

Các món như xôi, bánh mì, bánh chưng, cháo, khoai… cũng có tác dụng tương tự. Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý rằng các thực phẩm thô chưa qua chế biến như gạo lứt, bắp, nếp lức, hay các loại đậu… dù rất giàu chất xơ, vitamin (đặc biệt nhóm B), khoáng chất và chất chống oxy hóa, rất tốt cho sức khỏe nhưng lại khó tiêu hóa khi dạ dày đang bị vấn đề.

3.1.3 Bánh mì

Được xếp vào nhóm thực phẩm chứa đường bột, bánh mì là một lựa chọn phù hợp cho “chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng” nhờ ít béo và dễ tiêu hóa. Tuy nhiên, tốt nhất là thực đơn cho người viêm loét dạ dày không nên kết hợp bánh mì với bơ và mứt cho đến khi dạ dày khỏe mạnh hơn.  

3.1.4 Canh/Soup

Soup/Canh chứa thực phẩm đã được nấu chín và mềm, không tạo ra "áp lực" cho hệ tiêu hóa. Đồng thời, lượng nước dồi dào trong món canh giúp làm loãng acid trong dịch dạ dày, từ đó giúp người bệnh dễ dàng tiêu hóa thức ăn hơn.

3.1.5 Nước ép táo

Với khả năng dễ tiêu hoá và giá trị dinh dưỡng cao, nước ép táo chứa chất xơ hoà tan pectin, giúp kích thích hoạt động của dạ dày và đường ruột, đồng thời phòng tránh táo bón và tiêu chảy.

3.1.6 Nước dừa

Nước dừa chứa nhiều điện giải như natri, kali, canxi có tác dụng bổ sung những thiếu hụt do chế độ ăn uống không đủ chất hoặc giúp bù đắp lượng chất đã mất sau các triệu chứng tiêu chảy, nôn ói.

3.1.7 Sữa chua

Sữa chua cung cấp nhiều probiotic và enzyme hỗ trợ cải thiện hệ tiêu hóa cũng như tăng cường sức đề kháng. Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về việc sử dụng sữa chua trong trường hợp đau dạ dày nhưng thực tế cho thấy sữa chua không béo có ích trong hầu hết các trường hợp, giúp tạo lớp bảo vệ trên niêm mạc dạ dày và giảm kích thích dạ dày. Tuy nhiên, người bệnh nên bắt đầu với một lượng ít và quan sát cơ thể phản ứng khi ăn để có sự điều chỉnh hợp lý trong thực đơn cho người viêm loét dạ dày.

3.1.8 Trà thảo dược

Hầu hết các loại trà thảo dược không chứa caffeine đều có tác dụng điều hòa hệ tiêu hóa và giảm các triệu chứng khó chịu, đầy bụng. Trà thảo dược làm từ hoa cúc cũng giúp cải thiện tình trạng viêm nhiễm.

3.1.9 Gừng

Để cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, đau dạ dày, hay khó tiêu thì gừng là một lựa chọn hữu ích dành cho chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng. Người bệnh có thể bổ sung gừng vào thực đơn cho người viêm loét dạ dày hàng ngày bằng cách sử dụng trà gừng hoặc nhấm nháp vài lát gừng tươi.

3.1.10 Đậu bắp

Với nhiều vitamin B, C, E và các dưỡng chất khác, đậu bắp đặc biệt nổi bật nhờ vào chất nhầy chứa phức hợp protein kết dính polysaccharides, pectin cùng các thành phần khác. Các chất này có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tổn thương và hỗ trợ làm lành vết viêm loét.

3.1.11 Nghệ và mật ong

Để điều trị viêm loét dạ dày, bài thuốc Đông y thường được sử dụng là sự pha trộn giữa mật ong và tinh bột nghệ. Nghệ có tác dụng chống viêm, làm giảm sự tiết dịch vị, đồng thời kiềm hóa mức độ acid trong dịch vị. Mật ong giúp điều chỉnh nồng độ acid ở dạ dày, tránh hiện tượng kích ứng.

3.1.12 Thực phẩm giàu dinh dưỡng, vitamin A, B, D, K, acid folic, canxi, sắt, kẽm, magie

Để cải thiện tình trạng thiếu hụt vitamin và khoáng chất do khả năng tiêu hóa hấp thụ kém trong các bệnh lý dạ dày-tá tràng, người bệnh cần tăng cường bổ sung vào thực đơn cho người viêm loét dạ dày các thực phẩm giàu vitamin A, B, D, K, acid folic, canxi, sắt, kẽm, magie như ngũ cốc và rau củ màu đỏ, xanh đậm.

3.2 Viêm loét dạ dày kiêng ăn gì?

Người bệnh nên tránh một số loại thực phẩm không tốt khi bị viêm loét dạ dày - tá tràng.

3.2.1 Thực phẩm gây tổn thương đến niêm mạc dạ dày

Các loại thức ăn chế biến sẵn chứa chất bảo quản, món ăn chiên xào ngập dầu mỡ, các món nướng với gia vị mạnh cùng với những thực phẩm như xương băm, sụn, chân gà, cổ cánh, tôm cua, đầu cá…, các gia vị cay nóng (như gừng khô, tiêu, ớt), rau đậu già, củ cải già, rễ cây. Ngoài ra các chất kích thích như rượu, bia, cà phê và trà đặc cũng cần được hạn chế.

3.2.2 Thực phẩm gây tăng acid dạ dày

Các loại trái cây có vị chua mạnh (như cam, chanh, quýt, xoài, khế, dứa…) cùng với thực phẩm chua (như dấm, mẻ…) đặc biệt không nên ăn khi dạ dày trống rỗng.

3.2.3 Thực phẩm sinh hơi, chướng bụng  

Giá đỗ, dưa cà muối, hành, hẹ, cần tây... các loại nước ngọt, nước trái cây có ga....

3.3 Ăn uống đúng cách khi viêm loét dạ dày - tá tràng

• Để người đau dạ dày dễ tiêu hóa và hấp thu hơn, thức ăn nên được chế biến theo phương pháp luộc, hấp hoặc om với cách thái nhỏ và nấu chín kỹ, mềm. Những món xào, rán cần được hạn chế trong thực đơn cho người viêm loét dạ dày - tá tràng do khó tiêu hóa hơn.
• Người bệnh hãy ăn từ từ và nhai kỹ, tránh làm các việc như đọc sách, báo hay xem phim trong khi ăn để kích thích bài tiết nước bọt và giúp quá trình tiêu hóa trở nên dễ dàng hơn.
• Để trung hòa acid, người bệnh nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp dạ dày thường xuyên có thức ăn.
• Việc để dạ dày quá rỗng khiến nó co bóp mạnh mẽ, gây đau và thậm chí chảy máu. Ngược lại, ăn quá no lại khiến dạ dày căng tức, hoạt động yếu ớt, làm tăng ma sát và đau đớn hơn.
• Tránh ăn thực phẩm quá đặc làm dịch vị khó thấm vào bên trong khối thức ăn hoặc ăn quá lỏng, chứa nhiều nước khiến dịch vị bị pha loãng làm giảm khả năng tiêu hóa.
• Không nên ăn thức ăn quá nóng hay quá lạnh vì đều khiến dạ dày co bóp mạnh hơn và gây đau. Thức ăn ấm ở khoảng 40-50 độ C là tốt nhất cho quá trình tiêu hóa và hấp thu.

Bài viết này cung cấp cho người đọc hiểu về sự quan trọng của một chế độ ăn cho người bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng trong quá trình hỗ trợ điều trị bệnh, giúp ngăn ngừa cơn đau và cải thiện tiêu hóa, dinh dưỡng cho người bệnh. Do đó, người bệnh hãy cố gắng tuân thủ để bảo vệ sức khỏe của bản thân và người thân yêu.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Bị viêm loét dạ dày nên ăn gì? Ăn thế nào là đúng cách để tốt cho dạ dày?

Khắc phục chứng ợ chua và khó tiêu khi mang thai