Đại tràng kích thích là một căn bệnh lành tính do không gây tổn thương thực thể, bệnh đang ngày càng phổ biến do lối sống hiện đại với nhiều áp lực và căng thẳng. Bên cạnh đó, đại tràng co thắt lại gây ra không ít phiền toái và khó khăn cho người bệnh trong cuộc sống cũng như quá trình điều trị do gần như không thể chữa khỏi dứt điểm.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của BSCK I Võ Thị Thùy Trang, bác sĩ Nội soi tiêu hóa tại khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Tổng quan về bệnh đại tràng kích thích
Ngoài tên gọi bệnh đại tràng kích thích, mọi người còn biết đến căn bệnh này với nhiều tên khác như hội chứng đại tràng chức năng, viêm đại tràng co thắt hay rối loạn cơ năng ống tiêu hóa…
Bệnh ngày càng phổ biến và có thể xảy ra ở mọi đối tượng, bất kể tuổi tác hay giới tính. Trong đó, phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh đại tràng co thắt cao gấp 3-4 lần so với nam giới, đặc biệt phổ biến ở độ tuổi trưởng thành.
Theo một số thống kê, tỷ lệ người mắc bệnh ở Mỹ chiếm khoảng 25% dân số. Còn tại Việt Nam, tỷ lệ người bệnh đến khám chuyên khoa tiêu hóa mắc bệnh đại tràng kích thích còn lên đến 30-40%
Các cơ chế liên quan đến hội chứng đại tràng kích thích dưới đây đã được các bác sĩ ghi nhận. Tuy nhiên, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vẫn chưa được xác định rõ ràng.
- Tình trạng co bóp bất thường của tiểu tràng và đại tràng.
- Tăng mẫn cảm các thụ thể cảm nhận đại tràng và ruột.
- Tâm thần rối loạn, các yếu tố khách quan: Trầm cảm, sang chấn tâm lý, stress.
- Chế độ ăn uống thiếu khoa học.
Khi tiến hành thăm khám, nội soi hoặc sinh thiết đại tràng, các bác sĩ không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào về những tổn thương thực thể ở người mắc bệnh đại tràng co thắt do tình trạng này đặc trưng với những triệu chứng rối loạn chức năng đại tràng.
Hội chứng đại tràng co thắt dù không gây ra những căn bệnh nguy hiểm như viêm loét đại tràng, ung thư đại tràng,... cũng như không đe dọa tính mạng nhưng vẫn gây ra nhiều phiền toái ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Để giảm bớt tình trạng co bóp của đại tràng, người mắc hội chứng đại tràng kích thích cần tránh tiêu thụ thức ăn có quá nhiều chất đạm hoặc đồ chiên rán.
2. Chẩn đoán bệnh đại tràng kích thích
Để chẩn đoán hội chứng ruột kích thích (IBS), bác sĩ bắt đầu bằng việc thu thập thông tin chi tiết về bệnh sử của người bệnh. Tùy thuộc vào những thông tin thu thập được, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để đưa ra kết luận chính xác, bao gồm:
- Xét nghiệm máu.
- Xét nghiệm phân.
- Kiểm tra hơi thở bằng hidro.
- Nội soi đại tràng.
Hội chứng đại tràng co thắt cần được khám chẩn đoán và đánh giá cẩn thận để loại trừ nguy cơ mắc các bệnh lý ác tính và nguy hiểm khác của hệ tiêu hóa như ung thư đại tràng, viêm đại tràng xuất huyết mãn tính hoặc nhiễm khuẩn đường ruột...
Bệnh thường kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm với hai triệu chứng đặc trưng là đau bụng và rối loạn đại tiện.
2.1. Đau bụng
Khi được chẩn đoán mắc bệnh lý đại tràng co thắt, bên cạnh các triệu chứng trướng bụng, đầy hơi…gây khó chịu, người bệnh còn có dấu hiệu đau bụng như sau:
- Đặc điểm: Cơn đau thường xuất hiện dưới dạng quặn thắt, đôi khi xuất hiện đột ngột nhưng có khi lại báo trước bằng những cơn đau nhẹ, râm ran khoảng 4-5 phút. Khi đau bụng, người bệnh cảm thấy cần đi đại tiện khẩn cấp và đi tiêu ngay.
- Thời gian: Ngay sau khi ăn hoặc trải qua những biến động về tâm lý, cơn đau thường xuất hiện. Riêng với phụ nữ, cơn đau bụng do đại tràng co thắt có thể xuất hiện vào những ngày gần kỳ kinh.
- Vị trí: Vị trí đau thường tập trung ở bên trái hạ vị, đôi khi xuất hiện ở vùng hố chậu phải.
Ngoài ra, một đặc điểm đặc trưng của cơn đau bụng do đại tràng co thắt là cơn đau sẽ giảm bớt hoặc chấm dứt sau khi người bệnh đã đi vệ sinh hoặc xì hơi. Sau đó, người bệnh có thể sinh hoạt bình thường trở lại.
2.2. Rối loạn đại tiện
- Đặc điểm: Tiêu chảy là triệu chứng hay gặp nhất nhưng cũng có khi phân của người bệnh thành khuôn sền sệt. Ngoài ra, táo bón cũng là một biểu hiện thường thấy, đặc trưng bởi tình trạng đi đại tiện từ 2-3 ngày một lần, phân có thể lẫn chất nhầy nhưng không kèm theo máu. Cả tiêu chảy và táo bón đều có thể xuất hiện độc lập hoặc luân phiên nhau.
- Thời gian: Vào buổi sáng, người bệnh thường xuyên gặp phải tình trạng rối loạn đại tiện. Cụ thể, ngay sau khi dùng bữa sáng, người bệnh sẽ bị tiêu chảy liên tục từ 2-3 lần hay thậm chí là nhiều hơn. Tình trạng này thường chấm dứt và trở lại bình thường trong suốt phần còn lại của ngày, ít khi xảy ra vào ban đêm.
- Diễn tiến: Bệnh đại tràng kích thích có thể gây ra rối loạn thói quen đi tiêu kéo dài hàng tháng nhưng sau đó có thể tự khỏi mà không cần điều trị.
2.3. Các dấu hiệu khác
Bên cạnh hai triệu chứng điển hình đã nêu, người bệnh còn gặp phải các vấn đề như mệt mỏi, lo âu hoặc khó ngủ. Dù vậy, thân nhiệt của người bệnh luôn ổn định, không sốt và các kết quả xét nghiệm máu, phân, siêu âm, X-quang bụng, nội soi ống tiêu hóa…đều cho thấy kết quả bình thường hoặc chỉ thay đổi nhẹ.
Do đó, người bệnh càng lo âu, buồn phiền khiến chất lượng cuộc sống bị suy giảm vì các triệu chứng dai dẳng kéo dài mà nguyên nhân vẫn chưa được xác định rõ ràng. Thêm vào đó, cơ thể người bệnh sẽ ngày càng trở nên gầy yếu, suy nhược do chế độ ăn không đủ dinh dưỡng nếu người bệnh tự ý kiêng khem nhiều thứ mà không có sự tư vấn của bác sĩ.
3. Điều trị bệnh đại tràng kích thích
3.1. Dùng thuốc
Quá trình điều trị bệnh đại tràng kích thích gặp phải khó khăn cả trong Đông y lẫn Tây y do không thể chữa khỏi hoàn toàn. Bất kể sử dụng loại thuốc nào thì bệnh vẫn có khả năng tái phát.
Các chuyên gia giải thích rằng do chưa xác định được nguyên nhân chính gây bệnh nên phương pháp điều trị hiện tại chỉ tập trung vào việc làm hạn chế các triệu chứng. Một số loại thuốc sẽ được chỉ định tùy theo triệu chứng mà người bệnh gặp phải bao gồm:
- Thuốc điều hòa nhu động ruột;
- Thuốc giảm co thắt nếu bệnh nhân đau bụng nhiều;
- Tiêu chảy thường xuyên thì dùng Loperamide, Diarsed, Lomotil...
- Một số thuốc an thần, chống trầm cảm.
3.2. Thay đổi lối sống
Bên cạnh điều trị bằng thuốc, các bác sĩ khuyến khích người bệnh nên chủ động thay đổi lối sống hợp lý và khoa học hơn để phòng bệnh, cải thiện triệu chứng, ví dụ như:
- Không suy nghĩ căng thẳng.
- Tránh làm việc quá sức.
- Mỗi ngày, tạo thói quen đi tiêu đúng giờ.
- Thường xuyên tập thể dục - thể thao như đi bộ, bơi lội…
- Các biện pháp thư giãn tinh thần khác hoặc tập thở sâu theo phương pháp dưỡng sinh.
3.3. Cân bằng chế độ dinh dưỡng
Ngoài ra, chế độ ăn uống của người bệnh đại tràng kích thích cần được điều chỉnh khoa học và lành mạnh, ví dụ như:
- Không sử dụng rượu bia quá mức.
- Các loại thực phẩm dễ gây kích ứng, có vị chua, cay, cà phê và thức ăn sinh hơi cần được kiêng khỏi chế độ ăn.
- Nếu bị rối loạn tiêu hóa, người bệnh cần hạn chế sữa, chế phẩm từ sữa, đồ ăn tanh như hải sản, dầu mỡ hoặc trứng.
- Để giảm bớt đại tràng co thắt, người bệnh cần ăn chậm, nhai kỹ, không ăn quá no và chia nhỏ khẩu phần.
Để tránh suy nhược cơ thể cả về thể chất lẫn tinh thần, người bệnh đại tràng kích thích không có nhiều triệu chứng rối loạn tiêu hóa không nên kiêng khem quá mức. Bên cạnh đó, nguy cơ mắc bệnh cũng sẽ giảm đi khi người bệnh xây dựng thói quen và duy trì tập thể dục điều độ, nhẹ nhàng.
Ngoài ra, người bệnh sẽ quản lý và đối mặt tốt với căn bệnh đại tràng kích thích khi xây dựng được một cơ thể khỏe mạnh, thích nghi với môi trường sống của xã hội hiện đại và tuân thủ chỉ định của bác sĩ.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
