Cây phèn đen hay còn được gọi là mực, mỗ, chè nộc, tạo phan dệp, diện hạ châu mạng,... có tính mát và vị chát. Cây phèn đen là một loại cây thuốc quý và được người dân sử dụng như một loại thuốc trị nhiều căn bệnh khác nhau, trong đó có không ít những căn bệnh khó điều trị. Vậy cây phèn đen chữa được bệnh gì?
1. Cây phèn đen là cây gì?
Cây phèn đen hay còn được gọi là mực, mỗ, chè nộc, tạo phan dệp, diện hạ châu mạng,... Tên khoa học của phèn đen là Phyllanthus Reticulatus poir, thuộc họ cây thầu dầu - Euphorbiaceae. Phèn đen là một cây thuốc quý nhưng mọc hoang ở rất nhiều vùng ven rừng hoặc ven bờ ruộng. Một số đặc điểm của cây phèn đen bao gồm:
- Thân cây cao tầm trung từ 2-4 mét, các nhánh cây mọc so le với nhau và có màu đen nhạt.
- Lá cây phèn đen rất mỏng và dài khoảng 1,5-3cm, chiều rộng khoảng 5-12mm, lá có hình trái xoan, hình tam giác hẹp và có thể thay đổi hình dáng theo mùa. Phần trên của lá có màu xanh sẫm hơn so với bên dưới.
- Hoa phèn đen mọc ra từ nách lá, có thể mọc riêng lẻ hoặc xếp chùm từ 2-3 bông. Bông phèn đen có màu trắng nhỏ, có các sọc vàng dọc ở cánh hoa.
- Quả của cây phèn đen có hình cầu, màu trắng và căng mọng nước, chuyển dần sang màu đỏ hồng nhạt và khi quả chín sẽ chuyển sang màu đen. Cây nở hoa kết trái trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 10 hằng năm.
Trong tự nhiên, có xuất hiện cây phèn trắng tuy nhiên rất hiếm gặp và cũng không có nghiên cứu về công dụng chữa bệnh của nó. Trong Y Học Cổ Truyền thường sử dụng cây phèn đen để điều trị bệnh hơn. Bên cạnh công dụng điều trị bệnh, cây phèn đen có các hình dáng và tư thế rất đẹp mắt, vì vậy người ta còn sử dụng để làm bonsai. Cây phèn đen là một cây nhiệt đới, ưa sống ở môi trường có nhiều ánh sáng và thích nghi được với nhiều vùng đất khác nhau kể cả những nơi có thời tiết nắng nóng. Tại Việt Nam, cây phèn đen thường mọc ở các tỉnh phía nam như Đồng Nai, Sóc Trăng, Long An, Tây Ninh,... mọc hoang ở các bụi rậm ven đường và ven bìa rừng.
2. Cây phèn đen có tác dụng gì?
Cây phèn đen thường được thu hoạch để làm dược liệu, trong Đông y thường sử dụng các bộ phận như rễ, lá và phần vỏ ở thân cây phèn đen với quy trình thu hoạch như sau:
- Rễ cây phèn đen thu hoạch vào mùa thu, sau khi đào rễ về cần rửa sạch đất cát và sau đó thái thành lát và phơi hoặc sấy khô.
- Lá cây phèn đen hái vào vụ mùa xuân hè, sau khi hái về đem phơi khô trong bóng râm.
- Thân cây phèn đen thu hoạch quanh năm, bóc lấy vỏ cây đem phơi khô hoặc sao vàng hạ thổ.
Cây phèn đen có tác dụng chữa bệnh gì? Trong Y Học Cổ Truyền, cây phèn được được sử dụng làm vị thuốc trong rất nhiều bài thuốc khác nhau để điều trị bệnh. Một số tài liệu Đông y có ghi chép lại về công dụng của cây phèn đen trị bệnh như:
- Rễ cây phèn đen có tính lạnh và vị chát, có công dụng trong điều trị tiêu viêm, thu liễm, chỉ tả và thường sử dụng chữa cam tính trẻ em, viêm ruột, viêm thận, viêm gan, lỵ,...
- Lá cây phèn đen có công dụng thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu, giúp đào thải các chất độc, sát trùng và sử dụng để chữa mụn nhọt, rôm sảy, lở loét, mề đay, ứ huyết, phù thũng, lỵ, tiêu chảy, rắn cắn, cảm sốt,...
- Vỏ ở thân cây phèn đen được sử dụng để điều trị thủy đậu giai đoạn có mủ, bí tiểu,...
- Toàn thân cây thuốc phèn đen dùng trong điều trị đau thần kinh toan, bệnh gai cột sống, thấp khớp, viêm khớp và tê bì chân tay,...
Ngoài ra, bột lá phèn đen có tác dụng cầm máu, tái tạo da non giúp phục hồi các vết thương hở nhanh chóng và hiệu quả. Do vậy, khi bị thương chỉ cần rắc một ít bột lá phèn đen lên vết thương vài ngày có thể phục hồi nhanh chóng. Có thể đem lá phèn đen sấy khô tán thành bột mịn để dễ dàng bảo quản và tiện lợi khi sử dụng.
3. Bài thuốc điều trị bệnh của cây phèn đen
Cây phèn đen chữa được bệnh gì? Cây phèn đen là một vị thuốc trong điều trị một số bệnh lý về xương khớp, tiêu hóa,... Các bài thuốc có sử dụng cây phèn đen bao gồm:
3.1 Điều trị bệnh xương khớp
Cây phèn đen là một vị thuốc được sử dụng nhiều nhất trong các bài thuốc chữa bệnh xương khớp, đặc biệt là bệnh lý gai cột sống. Bên cạnh đó, bài thuốc có vị phèn đen cũng rất phù hợp với bệnh nhân đau nhức xương khớp, tê bì chân tay, đau lưng, thấp khớp hoặc đau do chấn thương,... Bài thuốc bao gồm:
- 30 gram dược liệu phèn đen khô sử dụng toàn bộ cây, 20 gram lá bưởi bung, 20 gram rễ cây gấc và 20 gram cỏ xước.
- Trừ phèn đen, tất cả các nguyên liệu tươi còn lại đều phải đem rửa sạch và sao vàng.
- Cho tất cả vị thuốc trên vào ấm đun cùng với 2 lít nước trong vòng 2 tiếng đồng hồ.
Mỗi ngày uống hết một thang thuốc và chia thành 3 phần và uống sau khi ăn no 30 phút. Ngoài ra, để chữa đau sưng và máu bầm do ngã hay chấn thương, tai nạn thì có thể sử dụng 30 gram lá phèn đen giã nát và đắp cả bã và nước lên vùng da bị tổn thương trong khoảng 30 phút.
3.2 Điều trị bệnh trĩ
Cây phèn đen có thể được sử dụng để điều trị bệnh trĩ nhẹ độ 1 bằng cách:
- Các vị thuốc bao gồm 1 nắm lá phèn đen, 5 lá huyết dụ và 1 nắm lá trắc bách diệp.
- Các loại lá cần được rửa sạch, sau đó thái cắt khúc rồi đem sao vàng lên trên bếp cho đến khi lá thuốc chuyển sang màu vàng và có mùi thơm của dược liệu.
- Sử dụng các lá thuốc cùng với 0,8 lít nước để sắc, đun cho thật kỹ đến khi chỉ còn khoảng 0,2 lít nước. Sau đó chia lượng thuốc làm hai phần với tỷ lệ 1:3 (150 ml và 50 ml).
- Uống 150 ml thuốc trong một ngày và 50 ml thuốc còn lại hòa thêm với nước, đun tiếp và chế thành nước để ngâm rửa hậu môn.
Sử dụng bài thuốc trên liên tục trong vòng 5-10 ngày, dùng nhiều liệu trình cho đến khi búi trĩ co lại và biến mất.
3.3 Điều trị thủy đậu
Thủy đậu là một trong những căn bệnh thường xuất hiện vào mùa hè và gặp ở trẻ em hoặc người có hệ miễn dịch suy yếu. Bài thuốc điều trị thủy đậu bằng phèn đen vừa an toàn mà mang lại hiệu quả cao bao gồm:
- Hái một nắm phèn đen bao gồm toàn bộ thân, lá cây và rễ cây sau đó đem rửa sạch và phơi cho ráo nước.
- Cho vào ấm đun với 300ml nước, lửa vừa đến khi cô đặc lại chỉ còn khoảng 1 chén thuốc nhỏ.
- Hòa tan nước thuốc với 1⁄2 thìa cafe muối trắng.
- Cho trẻ uống một chén nhỏ nước thuốc phèn đen, còn lại sử dụng bông tăm chấm thuốc lên những nốt thủy đậu trên da.
3.4 Điều trị sâu răng
Trong lá của cây phèn đen có chứa thành phần tinh dầu có tác dụng diệt khuẩn, kháng khuẩn và kháng viêm. Trong Y Học Cổ Truyền thường sử dụng bài thuốc này để điều trị đau nhức răng, sâu răng hay các vấn đề về răng lợi như chảy máu nướu hoặc chảy máu chân răng.
- Sử dụng lá phèn đen đun cùng với nước để làm nước súc miệng.
- Đun sắc lá phèn đen cùng với nước, sau đó chắt lọc lấy nước thuốc đã được làm cô đặc rồi thấm vào chân răng hoặc răng bị sâu sau đó nhổ ra.
- Nếu bị chảy máu ở nướu hoặc chảy máu chân răng thì có thể kết hợp đun nước lá phèn đen cùng với lá xuyên tiêu, long não khô rồi ngậm trong miệng để giúp cầm máu.
3.5 Điều trị chứng thận hư
Thận hư là tình trạng chức năng thận bị suy giảm gây ra các triệu chứng như bí tiểu, tiểu rắt,... về lâu dài có thể dẫn tới sỏi thận. Để tăng cường chức năng thận, thải độc và lợi tiểu có thể áp dụng bài thuốc sau:
- Các vị thuốc bao gồm: cây muối, phèn đen, quýt gai và cây nổ mỗi loại 20 gram.
- Sử dụng khoảng 1,5 lít nước dùng để sắc cùng với thuốc cho đến khi còn lại một nửa thì chia thành nhiều phần và uống hết trong ngày.
3.6 Điều trị rắn cắn
Phèn đen không chỉ có tác dụng cầm máu mà còn giúp thải độc và độc tố trong cơ thể khi bị rắn cắn, đặc biệt là ngăn không cho độc tố lan rộng ra cơ thể. Do vậy, người dân bản địa thường sử dụng bài thuốc này để điều trị khi bị rắn cắn mỗi lần lên rừng làm rẫy.
- Hái một ít lá phèn đen
- Nhai nát hoặc giã sau đó đắp vào vết thương rắn cắn.
3.7 Phèn đen thanh lọc và đào thải độc tố
Trong Y Học Cổ Truyền, cây phèn đen trị bệnh gì? Phèn đen có thể giúp làm mát, thanh nhiệt và giải độc vì vậy thường được sử dụng trong điều trị mụn nhọt bằng cách:
- Lấy lá phèn đen và lá bèo ván rửa sạch, sau đó giã nát rồi đắp lên da trong điều trị mụn nhọt.
- Đun lá phèn đen và uống mỗi ngày có thể thải độc, giải độc tố do bia rượu đã tích tụ trong gan hoặc thận.
4. Những lưu ý khi sử dụng lá phèn đen để chữa bệnh
Cây phèn đen có rất nhiều tác dụng trong điều trị bệnh mà ông cha ta truyền lại, tuy nhiên chưa có nghiên cứu chính thức nào về tác dụng phụ cũng như công dụng mà lá phèn đen đem lại. Vì vậy, khi sử dụng lá phèn đen trong điều trị cần phải lưu ý một số vấn đề sau:
- Thận trọng khi sử dụng lá phèn đen cho phụ nữ có thai và trẻ nhỏ.
- Trong cây phèn đen có chữa độc tố nhẹ, vì vậy khi dùng lá phèn đen với lượng vừa có thể không gây hại cho cơ thể tuy nhiên nếu lạm dụng quá mức có thể dẫn tới ngộ độc. Vì vậy, trước khi sử dụng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ đông y để được tư vấn với liều lượng phù hợp.
- Đối với những người có cơ địa quá mẫn hoặc có bất kỳ dị ứng với tác nhân nào với những thành phần của cây thuốc như hoa mắt chóng mặt, hôn mê, buồn nôn,... thì cần tới ngay cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Tóm lại, cây phèn đen hay còn được gọi là mực, mỗ, chè nộc, tạo phan dệp, diện hạ châu mạng,... có tính mát và vị chát. Cây phèn đen là một loại cây thuốc quý và được nhiều người dân sử dụng như một loại thuốc trị nhiều căn bệnh khác nhau, trong đó có không ít những căn bệnh khó điều trị. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu chính thức về tác dụng của phèn đen, vì vậy trước khi sử dụng bất kỳ vị thuốc đông y nào cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
