Cách bảo vệ trẻ trong giai đoạn "khoảng trống miễn dịch" 6 tháng - 3 tuổi

1. Giai đoạn khoảng trống miễn dịch là gì?

Khi chào đời, trong cơ thể trẻ đã tồn tại sẵn các kháng thể từ mẹ truyền qua cho con trong quá trình mang thai. Sau đó, các kháng thể cũng được tiếp tục truyền qua sữa mẹ khi trẻ bú, giúp bảo vệ trẻ tránh được các bệnh nhiễm khuẩn trong những tháng đầu đời.

Hệ thống miễn dịch thụ động này được mẹ truyền qua thai nhi trong bào thai và sau đó là qua sữa mẹ sẽ giảm dần, ví dụ kháng thể IgG được truyền qua nhau thai từ tháng thứ 3 của thai kỳ, tại thời điểm mẹ sinh bé thì số lượng IgG của bé đạt bằng của mẹ và sẽ hết dần vào khoảng bé được 3 tháng tuổi. Đối với các kháng thể khác như kháng thể IgA và các bạch cầu, protein bổ thể, lysozym và lactoferrin sẽ giảm dần vào khoảng bé được 6 tháng tuổi.

Nhìn chung, các kháng thể thụ động không tồn tại mãi mãi trong cơ thể trẻ mà sẽ giảm dần về số lượng trong 6 tháng đầu sau sinh, kể cả khi hệ thống miễn dịch của trẻ vẫn chưa hoàn chỉnh để tự sản xuất kháng thể, do đó khả năng miễn dịch của trẻ sẽ yếu dần từ 6 tháng tuổi, trẻ dễ bị ốm, dễ nhiễm bệnh, trẻ không có khả năng chống chọi bệnh tật.

Từ 6 tháng tuổi trở đi, đây cũng là độ tuổi bé bước vào giai đoạn ăn dặm song song với việc bú sữa mẹ, tuy nhiên trẻ bú mẹ ít hơn do đó kháng thể truyền qua sữa mẹ cũng giảm đi. Phải đến 3– 4 tuổi hệ thống miễn dịch chủ động của trẻ mới được hoàn thiện, cơ thể trẻ lúc này mới có thể sản xuất đầy đủ các kháng thể để giúp chống lại các bệnh nhiễm khuẩn. Giai đoạn từ khi trẻ bắt đầu ăn dặm lúc 6 tháng tuổi cho đến khi trẻ được 3 tuổi là giai đoạn hệ thống miễn dịch của trẻ bị suy yếu và tạo thành “giai đoạn khoảng trống miễn dịch”.

Vậy khoảng trống miễn dịch ở trẻ chính là khoảng thời gian giao nhau của hệ miễn dịch thụ động và hệ miễn dịch chủ động của trẻ, nằm trong khoảng từ 6 tháng đến 3 - 4 tuổi. Thực tế trẻ rất thường hay bị ốm từ khi 6 tháng tuổi, đến ngoài 3 tuổi trở đi trẻ sẽ ít bị ốm hơn. Chính vì vậy, việc bảo vệ con trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch là vô cùng quan trọng, nếu được bảo vệ tốt trẻ sẽ khỏe mạnh, ít ốm, phát triển tốt về thể lực và trí não.

2. Làm gì để bảo vệ con trong giai đoạn khoảng trống miễn dịch ở trẻ

Sữa mẹ được ví như những gì tinh túy nhất mà người mẹ dành cho con. Sữa mẹ không chỉ cung cấp dưỡng chất đầy đủ để bé phát triển mà còn là nguồn cung cấp kháng thể dồi dào, bao gồm kháng thể IgG, IgA và các bạch cầu, protein bổ thể, lysozym và lactoferrin... tạo thành hàng rào tự nhiên giúp trẻ chống lại tác nhân gây bệnh.

Theo khuyến cáo, trẻ 6 tháng tuổi sẽ bắt đầu giai đoạn ăn dặm để làm quen với các thực phẩm mới, giúp hệ tiêu hóa của trẻ học hỏi và làm quen, vì vậy việc cho con bú sữa mẹ ít nhiều cũng bị ảnh hưởng. Tuy nhiên các mẹ cần lưu ý, tuy đã bổ sung nguồn dinh dưỡng từ thức ăn nhưng giai đoạn này sữa mẹ vẫn đóng vai trò chủ lực cung cấp dưỡng chất cho con, vì vậy mẹ vẫn phải tiếp tục duy trì cho trẻ bú sữa mẹ, cùng giúp con “gia cố” hàng rào bảo vệ cơ thể.

Nếu cai sữa sớm trẻ sẽ phải đối mặt với nhiều nguyên nhân gây bệnh do trẻ không được bổ sung đề kháng kịp thời và đúng cách, vì vậy mẹ không nên cai sữa cho trẻ quá sớm và kết hợp cho trẻ ăn dặm đúng thời điểm. Trẻ sẽ làm quen với thức ăn mới song song với việc tiếp tục bú mẹ.

Mất một thời gian khá dài thì cơ thể trẻ mới tự sản xuất được các kháng thể (khi trẻ được 3 tuổi) giúp trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh, do đó việc bổ sung các vitamin, dưỡng chất hỗ trợ hệ miễn dịch cho trẻ là rất quan trọng giúp hệ thống miễn dịch được củng cố, lấp đầy khoảng trống miễn dịch ở trẻ.

Hiện nay cuộc sống bận rộn, do đó thay vì tự nấu cho con những món ăn phù hợp, nhiều cha mẹ lại cho con ăn những món ăn nhanh, đồ ăn vặt... với rất nhiều muối, chất béo xấu làm tăng lượng triglyceride và cholesterol LDL..., khiến trẻ không dung nạp đủ các dưỡng chất cần thiết và dễ béo phì, điều này là không nên. Dinh dưỡng hợp lý là cách xây dựng cho trẻ một hàng rào miễn dịch chủ động với chế độ ăn cân đối giữa các nhóm chất: Đạm, tinh bột/đường, chất béo, vitamin và khoáng chất.

Việc tăng cường bổ sung các vi chất dinh dưỡng là vô cùng quan trọng bao gồm vitamin: A, D, C và các khoáng chất như kẽm, sắt, selen, canxi, magie... thông qua nguồn thức ăn hàng ngày (thịt, cá, tôm, cua, trứng, sữa, rau, quả). Ví dụ:

• Thực phẩm giàu vitamin A: lòng đỏ trứng, gan, các loại rau/củ/quả màu vàng đỏ hoặc màu xanh đậm;
• Thực phẩm giàu vitamin D như lòng đỏ trứng, dầu gan cá
• Thực phẩm giàu vitamin C như các loại quả chín và rau xanh, bưởi, cam, quýt, chanh...
• Khoáng chất kẽm có nhiều trong đồ hải sản như hàu, ngao, lòng đỏ trứng, thịt gà...
• Chất sắt có nhiều trong gan, tim, thịt bò, thịt gà
• Canxi có nhiều trong các thực phẩm như: các chế phẩm từ sữa, tôm, cua, cá...

Cho trẻ ăn thêm sữa chua hàng ngày cũng rất tốt giúp cung cấp các chất dinh dưỡng và các vi khuẩn có lợi, có tác dụng tăng cường miễn dịch.

Tăng cường cho trẻ vận động ngoài trời giúp cơ thể tổng hợp vitamin D - vitamin quan trọng giúp tăng cường hệ miễn dịch. Vitamin D có rất ít trong thức ăn, do đó việc vận động thường xuyên giúp trẻ có cơ thể khỏe mạnh và linh hoạt hơn, cũng ít mắc bệnh hơn.

Tiêm phòng vắc xin cho trẻ đầy đủ theo lịch tiêm chủng của Bộ Y tế là yêu cầu bắt buộc để trẻ có được kháng thể cần thiết. Đảm bảo cho trẻ không gian sống sạch sẽ, không khói bụi và ô nhiễm, không khói thuốc lá, thuốc lào, khói than, giữ gìn vệ sinh cơ thể sạch sẽ.

Trẻ cần cung cấp đủ lượng kẽm nguyên tố/ngày để trẻ ăn ngon, đạt chiều cao và cân nặng đúng chuẩn và vượt chuẩn. Kẽm đóng vai trò tác động đến hầu hết các quá trình sinh học diễn ra trong cơ thể, đặc biệt là quá trình phân giải tổng hợp axit nucleic, protein... Các cơ quan trong cơ thể khi thiếu kẽm có thể dẫn đến một số bệnh lý như rối loạn thần kinh, dễ sinh cáu gắt,... Vì vậy cha mẹ cần tìm hiểu về Vai trò của kẽm và hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý cho bé.

Ngoài kẽm, cha mẹ cũng cần bổ sung cho trẻ các vitamin và khoáng chất quan trọng khác như lysine, crom, vitamin nhóm B,... giúp con ăn ngon, có hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt.