Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Viêm ruột thừa là bệnh lý cấp tính thường gặp. Theo đó bệnh viêm ruột thừa có thể xảy ra ở nhiều đối tượng khác nhau và mỗi thể bệnh có một triệu chứng báo hiệu riêng. Nếu viêm ruột thừa không được thăm khám và điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí tử vong.
1. Viêm ruột thừa là gì?
Ruột thừa là một ống nhỏ hình ngón tay, nằm ở đáy manh tràng, gần chỗ tiếp nối giữa ruột non và đại tràng bên phải. Ruột thừa có vai trò quan trọng trong miễn dịch chống lại sự nhiễm trùng trong đường tiêu hóa liên quan đế hệ bạch huyết trong ruột thừa và trong lòng ruột thừa cũng chứa những vi khuẩn có lợi cho đường ruột, tuy vậy hầu như không có vai trò gì trong quá trình tiêu hóa. Khi bị viêm, ruột thừa sưng lên và đầy mủ, đây là một trường hợp cấp cứu ngoại khoa cần được phẫu thuật cắt bỏ kịp thời. Nếu không được điều trị kịp thời, ruột thừa có thể bị vỡ hoặc thủng và gây ra nhiễm trùng trong khoang bụng, có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết và tử vong.
Dấu hiệu của viêm ruột thừa là đau bụng, đau âm ỉ vùng hố chậu phải, cơn đau ngày càng tăng, sốt 38 - 390C, mạch nhanh, buồn nôn và nôn, chán ăn, rối loạn tiêu hóa(tiêu chảy, táo bón..); khám thấy có dấu hiệu thực thể của viêm phúc mạc ở bụng vùng hố chậu phải tùy vào mức độ nặng của viêm phú mạc như: tăng cảm giác da (sờ vào da đã đau), đề kháng thành bụng (ấn nhẹ qua lớp da – mỡ chạm đến cơ thành bụng gây đau, co cứng cơ còn gọi là co cứng thành bụng), phản ứng thành bụng (đau khi ấn lớp cơ thành bụng xuống), phản ứng dội Blumberg (ấn sâu xuống đến khi đau thì dừng lại, thả tay đột ngột thì đau tăng lên dữ dội còn gọi là Schotskin-Blumberg). Điểm đau Macburney (là điểm 1/3 ngoài đường nối gai chậu trước trên bên phải với rốn) hoặc Lanz (điểm nối 1⁄3 bên ngoài phải của đường nối 2 gai chậu trước trên) cũng là điểm đau điển hình của viêm ruột thừa. Dấu hiệu Rovsing (ấn vùng 1⁄4 dưới hố chậu trái dồn hơi lên khung đại tràng gây đau ở 1⁄4 dưới hố chậu phải) cũng là dấu hiệu giúp chẩn đoán viêm ruột thừa trong trường hợp ấn hố chậu phải ít hoặc không đau mà vẫn còn nghi ngờ viêm ruột thừa. Thăm khám trực tràng hoặc thăm khám âm đạo có thể ghi nhận người bệnh đau bên phải. Kết quả xét nghiệm thấy bạch cầu tăng, phản ứng viêm tăng CRP hoặc CRP hs tăng. Siêu âm và hoặc CTscan bụng có thể thấy hình ảnh cũng như mức độ nặng của viêm ruột thừa.
2. Nguyên nhân gây viêm ruột thừa
Những nguyên nhân gây viêm ruột thừa gồm:
- Tắc ruột thừa (do giun đũa, giun kim chui vào lòng ruột thừa, do sỏi, phân ruột thừa, hoặc ruột thừa bị gấp do dính hay do dây chằng);
- Hệ thống nang lympho sưng to gây bít miệng ruột thừa;
- Tắc nghẽn mạch máu ruột thừa, Nhiễm trùng ruột thừa; ..
3. Các thể viêm ruột thừa thường gặp
3.1 Nhiễm độc của viêm ruột thừa
Đây là tình trạng ruột thừa bị hoại tử khu trú hoặc lan tỏa do vi khuẩn yếm khí gây. Nhiễm độc của viêm ruột thừa có dấu hiệu toàn thân rầm rộ nhưng dấu hiệu ở bụng lại kín đáo. Trường hợp này nếu không được phát hiện, xử trí can thiệp phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa kịp thời thì sẽ có nguy cơ dẫn đến tử vong. Về tuần hoàn ghi nhận mạch nhỏ, nhanh > 120 lần/phút, có khi không bắt được; sau đó bị tụt huyết áp và trụy tim mạch.
Về hô hấp, bệnh nhân có triệu chứng khó thở, nhịp thở không đều. Bệnh nhân sốt nhẹ hoặc giảm thân nhiệt, ít khi có sốt cao, sốt rét run, bệnh nhân mặt lờ đờ, tím tái, mắt trũng, các đầu chi tím và lạnh. Triệu chứng ở bụng không rõ rệt, bụng xẹp hoặc hơi trướng, nắn không đau dữ dội, phản ứng thành bụng khó thấy, không co cứng thành bụng. Thăm khám trực tràng thấy bình thường. Thường gặp ở người lớn tuổi, suy giảm miễn dịch.
3.2 Viêm ruột thừa ở trẻ còn bú
Bệnh thường có diễn biến xấu nhanh chóng vì ở nhóm tuổi này sức đề kháng của cơ thể đối với tình trạng nhiễm khuẩn kém. Bệnh khó chẩn đoán do trẻ bị đau bụng nhưng rất khó nhận biết điểm đau, cường độ đau và thời gian đau. Trẻ có triệu chứng nôn, bụng trướng, có thể bị tiêu chảy. Phần lớn các trường hợp bị sốt cao trên 39oC.
3.3 Viêm ruột thừa ở trẻ em
Diễn biến lâm sàng của bệnh xảy ra xấu và nhanh, sớm có bệnh cảnh triệu chứng viêm phúc mạc. Thực tế thường gặp nhất là trường hợp bệnh lý có hai thì: thì thứ nhất có triệu chứng cơn đau ruột thừa cấp tính ít có dấu hiệu viêm phúc mạc, sau đó thuyên giảm, yên lặng; thì thứ hai là viêm phúc mạc toàn thể, toàn trạng suy sụp nhanh chóng trong vòng vài giờ nên rất nguy hiểm nếu không được xử trí can thiệp kịp thời.
3.4 Viêm ruột thừa ở phụ nữ mang thai
Viêm ruột thừa ở phụ nữ mang thai rất ít khi xảy ra nhưng khó phát hiện hơn so với với người phụ nữ bình thường. Ở giai đoạn 3 tháng đầu thai kỳ, triệu chứng nôn nhiều do viêm ruột thừa dễ gây nhầm lẫn với ốm nghén. Viêm ruột thừa ở phụ nữ có thai tiến triển nhanh chóng đến hoại tử nên cần chẩn đoán và chỉ định mổ sớm để đảm bảo tính mạng cho mẹ và thai nhi.
3.5 Viêm ruột thừa ở người cao tuổi
Đây cũng là trường hợp ít gặp, việc chẩn đoán hơi khó và xử trí can thiệp phẫu thuật thường muộn do triệu chứng ban đầu thường mơ hồ ít rõ ràng. Viêm ruột thừa ở người cao tuổi có tỉ lệ tử vong cao hơn người ít tuổi do ở người cao tuổi, viêm ruột thừa thường kết hợp với nhiều bệnh khác như: phổi, tim, nội tiết,... nên cũng đã góp phần làm tăng tỉ lệ tử vong.
3.6 Viêm ruột thừa tắc ruột
Có thể do ruột thừa nằm ở mạc treo trước hoặc sau hồi tràng hoặc do những quai tiểu tràng cuối dính vào ruột thừa đã làm mủ. Hội chứng tắc ruột diễn biến từ từ kèm theo sốt cao trên 39oC; đau ít, táo bón bất thường, chướng bụng. Chụp phim X-quang không chuẩn bị thấy có bóng hơi, mức nước nhỏ ở tiểu khung hoặc bóng hơi hồi tràng nhưng không thấy bóng hơi đại tràng phải. Chẩn đoán xác định dựa vào CTscan bụng có thuốc cản quang.
3.7 Viêm ruột thừa sau manh tràng
Đau lệch và lan ra phía sau, đôi khi đau ở hố thắt lưng phải, ấn thấy đau ở điểm trên mào chậu phải, chân phải co lại do kích thích cơ đái chậu, bệnh nhân không thể duỗi chân ra vì đau.
3.8 Viêm ruột thừa ở tiểu khung
Viêm ruột thừa ở tiểu khung thường có triệu chứng tiểu rắt, tiểu buốt. Dễ nhầm lẫn với nhiễm trùng tiết niệu hoặc bệnh lý phụ khoa. Khi thăm khám trực tràng thấy túi cùng Douglas đau, có khi sờ thấy một khối nhỏ ở thành phải trực tràng.
3.9 Viêm ruột thừa dưới gan
Do ruột thừa chưa quay hết, mang tràng, ruột thừa nằm ngay dưới gan. Triệu chứng giống với viêm túi mật cấp, đau hạ sườn phải, sốt, ấn co cứng vùng túi mật (nhất là người cao tuổi) nhưng không vàng da, vàng mắt.
3.10 Viêm ruột thừa trong bao thoát vị
Túi thoát bị đau giống như thoát bị bẹn nghẹt.
3.11 Viêm ruột thừa do ký sinh trùng
Thường gặp ở những bệnh nhân có bị giun và tẩy giun không đủ liều hoặc không tẩy giun định kỳ. Bệnh nhân thường lên cơn đau dữ dội ở hố chậu phải, có triệu chứng sốt nhẹ hoặc không sốt, khám thấy thành bụng vẫn mềm.
3.12 Viêm ruột thừa do amip
Hiếm gặp và thường xảy ra ở bệnh nhân bị bệnh lỵ amip. Việc chẩn đoán khó khăn vì dễ nhầm lẫn với viêm manh tràng.
3.13 Viêm ruột thừa do lao
Bệnh nhân diễn biến chậm, đau và phản ứng hố chậu phải không rõ rệt, mổ ruột thừa thấy sưng to, rải rác có hạt trắng nề, nhiều hạch mạc treo, bụng có dịch màu vàng.
3.14 Viêm ruột thừa do thương hàn
Rất hiếm gặp. Biểu hiện lâm sàng với triệu chứng như viêm ruột thừa bình thường, có thể xảy ra ở tuần thứ ba của diễn biến bệnh. Ở bệnh nhân mắc bệnh thương hàn, nếu thấy đau hố chậu phải, có một ít phản ứng thành bụng, bụng trướng lên, mạch nhanh thêm, bạch cầu không giảm mà tăng lên, toàn trạng suy sụp nhanh... cần nghĩ ngay đến viêm ruột thừa.
3.15 Viêm phúc mạc ruột thừa tức thì
Thường xảy ra rất đột ngột, không có biểu hiện của viêm ruột thừa cổ điển, người bệnh đau dữ dội ở quanh rốn, thượng vị, hố chậu phải. Khi trở mình, ho hoặc chạm nhẹ vào thành bụng cũng thấy đau. Có triệu chứng sốt cao, thể trạng suy sụp, sau đó co cứng toàn bụng nhưng nặng nhất là ở hố chậu phải.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
