Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực chuẩn đoán hình ảnh.
Chụp X quang hệ tiết niệu là một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh thường được chỉ định trong chẩn đoán các bệnh đường tiết niệu. Có nhiều phương pháp chụp X quang hệ tiết niệu, mỗi phương pháp sẽ có chỉ định và ưu nhược điểm khác nhau.
1. Chụp X quang hệ tiết niệu không chuẩn bị
Đây là phương pháp giúp chẩn đoán các bệnh đường tiết niệu được áp dụng phổ biến nhất. Gọi là chụp X quang hệ tiết niệu không chuẩn bị là để phân biệt với chụp X quang có sử dụng thuốc cản quang, tuy nhiên trước khi tiến hành chụp, bệnh nhân vẫn được sử dụng thuốc sổ hoặc thụt tháo hết toàn bộ phân trong đường ruột, mục đích chính là để phân và hơi trong ruột không che mờ các tổn thương trên hệ tiết niệu.
Chỉ định của chụp X quang hệ tiết niệu không chuẩn bị bao gồm:
- Khảo sát bóng thận về vị trí, kích thước, hình thể.
- Khảo sát các dị vật cản quang trên đường tiết niệu như sỏi hoặc ống dẫn lưu.
- Đánh giá sơ bộ những bất thường tiết niệu trước khi chỉ định các kỹ thuật chuyên sâu hơn.
Sau khi chụp X quang hệ tiết niệu không chuẩn bị, các bác sĩ có thể gợi ý chẩn đoán được một số bệnh đường tiết niệu bất thường sau:
- Bóng thận to: Gợi ý có các tình trạng thận ứ nước, ứ mủ, khối máu tụ trong thận do chấn thương hoặc ung thư thận.
- Thận lạc chỗ hoặc sa thận (bóng thận không nằm đúng vị trí)
- Quan sát thấy hình ảnh sỏi cản quang với các đặc điểm như kích thước nhỏ hoặc to, hình dạng, vị trí ở thận, niệu quản hay bàng quang (như sỏi canxi cacbonat, canxi photphat, amoni magie photphat...). Tuy nhiên, các loại sỏi không cản quang (systin, xanthyl, sỏi urat...) thì không khảo sát được.
2. Chụp X quang hệ tiết niệu có cản quang đường tĩnh mạch
Trước đây, chụp X quang hệ tiết niệu có bơm thuốc cản quang qua đường tĩnh mạch (UIV) là một kỹ thuật giúp chẩn đoán đa số các bệnh đường tiết niệu và được chỉ định rất thường quy. Tuy nhiên, gần đây với sự phát triển của kỹ thuật cắt lớp điện tử (CT scan) thì vai trò của chụp UIV đã mờ nhạt dần.
Kỹ thuật này dựa trên nguyên lý dùng một loại thuốc cản quang có chứa iod tan trong nước, sau khi được tiêm qua tĩnh mạch sẽ thải trừ chọn lọc qua đường tiết niệu. Sau khi tiêm thuốc cản quang sẽ tiến hành chụp các phim X quang hệ tiết niệu ở nhiều thời điểm khác nhau để phát hiện các bất thường như:
- Đánh giá và theo dõi lưu thông nước tiểu và chức năng bài tiết của thận.
- Đánh giá hình thái của thận để phát hiện các bệnh lý dị dạng, u, chấn thương hoặc lao thận.
- Phát hiện các viên sỏi không cản quang.
Chỉ định của chụp X quang hệ tiết niệu có cản quang đường tĩnh mạch bao gồm:
- Chẩn đoán phân biệt thận to với các khối u trong ổ bụng.
- Sỏi không cản quang hoặc sỏi cản quang nhưng hình ảnh không rõ.
- Thận ứ nước, u nang thận.
- Đái ra máu hoặc đái ra dưỡng chấp, lao thận, ung thư thận.
- Viêm thận, bể thận mãn.
- Thiểu sản thận.
- Đánh giá định tính chức năng thận (dựa vào việc thuốc có được đào thải qua thận hay không – chẩn đoán thận câm hay thận mất chức năng).
Một số chống chỉ định nhất định:
- Tiền sử dị ứng với thuốc cản quang iot, hoặc các chế phẩm chứa Iod.
- Bệnh nhân suy thận , suy gan, suy tim, cổ trướng.
- Phụ nữ đang mang thai
- Đái máu đại thể chưa được kiểm soát.
3. Chụp X-quang niệu quản bể thận ngược dòng có thuốc cản quang
Đây là phương pháp chụp X quang hệ tiết niệu được sử dụng khi phương pháp chụp cản quang đường tĩnh mạch không mang lại hiệu quả (do thuốc cản quang không được lọc qua thận hoặc có các chống chỉ định như suy thận, dị ứng thuốc cản quang iod).
Mục đích của phương pháp này là giúp phát hiện các bệnh đường tiết niệu như: Sỏi cản quang ở niệu quản hoặc phát hiện tình trạng tắc hẹp niệu quản do sỏi hoặc do các nguyên nhân khác.
Phương pháp này được thực hiện bằng cách đưa ống sonde ngược dòng từ niệu đạo vào bàng quang để vào niệu quản sau đó bơm thuốc cản quang ngược dòng và chụp lại các phim X quang hệ tiết niệu ở thời điểm 0 và 5 phút sau bơm thuốc.
Chỉ định của phương pháp chụp X quang niệu quản ngược dòng có thuốc cản quang bao gồm tất cả tình huống không chụp được UIV, CT Scan hoặc chụp được nhưng hình ảnh không rõ ràng. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân đang mắc chứng nhiễm khuẩn đường niệu (viêm bàng quang, viêm niệu đạo) thì không được chụp vì có thể gây viêm bể thận ngược dòng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
XEM THÊM
