Cây gối hạc là loại dược liệu được sử dụng rộng rãi trong Y Học Cổ Truyền. Công dụng của cây gối hạc là điều trị rong kinh, đau nhức xương khớp, phong tê thấp, tiêu sưng, thông huyết, kháng viêm, sát khuẩn,...
1. Đặc điểm cây gối hạc
Cây gối hạc còn được gọi là kim kê, bí đại, gối hạc tía, mũn, mạy chia, phi tử, đơn gối hạc, củ đen, củ rối ấn,... Tên khoa học là Leea rubra Blume, thuộc họ gốc hạc (tiếng Anh: Leeaceae).
Gối hạc là một loại cây gỗ nhỏ, thân thẳng đứng với chiều cao từ 1 - 1,5m, thường mọc thành bụi dày. Cây phân thành nhiều cành, thân non có chứa dịch nhầy màu xanh lục. Gốc phù to, có màu tía, lông mịn màu trắng. Khi già, thân cây chuyển màu xám đen, sần sùi. Lá gối hạc thường mọc cách nhau, có chất nhầy, phiến lá rộng 4 - 6cm, dài 9 - 12cm. Cụm hoa có cuống màu đỏ hoặc không có cuống, quả đường kính 6 - 7mm, hạt 4 - 6, có chiều dài 4mm.
Cây gối hạc thường mọc hoang ở vùng đồi núi, phân bố tại các nước Malaysia, Campuchia, Indonesia, Ấn Độ và một số tỉnh thành của Việt Nam như Hà Tiên, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên,...
2. Tác dụng dược lý của cây gối hạc
Bộ phận dùng làm dược liệu là rễ cây gối hạc, thu hái chủ yếu vào mùa đông. Sau khi đào lấy rễ, cần rửa sạch dược liệu, thái lát mỏng, phơi khô hoặc sấy khô làm thuốc. Nên bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo và thoáng mát, tránh ẩm mốc.
Cây gối hạc có tác dụng gì? Công dụng của cây gối hạc:
- Theo nghiên cứu dược lý hiện đại: Cây gối hạc có tác dụng ngăn ngừa và điều trị một số vấn đề sức khỏe như: Đau nhức xương khớp, đau bụng, rong kinh, tê thấp, thấp khớp cấp tính - mãn tính;
- Theo Y Học Cổ Truyền: Cây gối hạc có vị đắng ngọt, tính mát nên được sử dụng để sát khuẩn, kháng viêm, thông huyết và giúp tiêu sưng.
Liều dùng: 10 - 16g/ngày.
Cách dùng:
- Dùng trong: Sấy khô, nấu cao hoặc dùng tươi sắc thành thuốc uống, ngâm rượu hoặc tán thành bột đều được;
- Dùng ngoài: Ngâm rễ gối hạc với rượu để đắp ngoài.
3. Các bài thuốc trị bệnh từ cây gối hạc
Cây gối hạc chữa bệnh gì? Công dụng của cây gối hạc trong Y Học Cổ Truyền như sau:
3.1 Bài thuốc điều trị thấp khớp cấp tính
Chuẩn bị 16g rễ gối hạc , 16g ké đầu ngựa , 10g dây kim ngân , 8g lá thông , 12g lá cây đơn đỏ đã sao vàng, hạ thổ , 12g lá cây đơn tướng quân đã sao vàng, hạ thổ , 12g lá bạc thau đã sao vàng, hạ thổ. Nếu hàn nhiều thì thêm 16g thổ phục linh , 16g tỳ giải. Nếu tính phong nhiều thì thêm 16g vòi voi , 12g kinh giới.
Bạn rửa sạch các dược liệu với nước muối, cho vào nồi cùng với 600ml nước. Sau đó, đem sắc thuốc trong 30 phút với lửa nhỏ cho tới khi lượng nước trong nồi còn khoảng 200ml. Để nước thuốc nguội bớt và uống trong ngày. Dùng thuốc 3 lần/ngày, uống trước mỗi bữa ăn.
Uống thuốc liên tục khoảng 3 - 5 ngày sẽ giảm dần triệu chứng thấp khớp cấp tính như đau, sưng ở khớp. Đồng thời, bài thuốc còn giúp làm sạch lưỡi, loại bỏ lớp rêu lưỡi màu trắng, giúp lưỡi hồng trở lại.
3.2 Bài thuốc điều trị thấp khớp mãn tính
Chuẩn bị 12g rễ gối hạc , 12g rễ bươm bướm , 12g găng bầu , 12g nam đằng đã sao vàng , 12g tầm gửi cây duối , 8g rễ tơ mành , 8g rễ rung rúc , 16g củ thiên tuế. Nếu kém ăn thì thêm 20g ý dĩ; nếu huyết kém thì thêm 16g vương tôn (rễ gấm).
Sau đó, bạn rửa sạch các dược liệu với nước muối, cho dược liệu vào nồi với 600ml nước, sắc thuốc với lửa nhỏ tới khi lượng nước trong nồi còn 200ml thì ngừng. Để nước thuốc nguội bớt và uống trong ngày. Dùng thuốc 2 - 3 lần/ngày, uống trước bữa ăn. Kiên trì sử dụng thuốc sẽ thấy cơn đau nhức giảm dần, triệu chứng co cứng khớp mất dần, các khớp vận động tự nhiên hơn.
3.3 Bài thuốc chữa sưng tấy và đau bắp chuối, phong thấp sưng đầu gối
Bài thuốc 1: Chuẩn bị 40 - 50g rễ gối hạc rửa sạch với nước muối. Sau đó, cho dược liệu vào nồi, sắc với 800ml nước tới khi nước trong nồi còn lại một nửa thì tắt bếp. Bệnh nhân chắt lấy nước thuốc, uống ngay khi còn ấm, uống 1 lần/ngày.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị 30g rễ gối hạc , 15g tỳ giải , 15g rễ gấc , 15g cỏ xước (ngưu tất). Rửa sạch dược liệu, sắc với 1 lít nước, chắt lấy nước uống 3 lần/ngày. Mỗi ngày uống 1 thang.
3.4 Bài thuốc trị đau bụng, rong kinh, giảm đau cho phụ nữ mới sinh
Bài thuốc 1: Dùng 12 - 15g rễ gối hạc, rửa sạch với nước muối rồi phơi khô. Tán rễ gối hạc thành bột để sử dụng hoặc cho lượng rễ gối hạc trên vào nồi, sắc cùng 400ml nước lọc, uống ngay khi còn ấm.
Bài thuốc 2: Cho rễ gối hạc vào bình thủy tinh có nắp đậy, rót rượu 45 - 50 độ tới khi ngập dược liệu. Đậy kín nắp, ngâm trong 7 ngày. Khi dùng, lấy 15ml rượu để uống, dùng 2 lần/ngày cho tới khi bệnh tình thuyên giảm.
4. Lưu ý cần nhớ khi sử dụng bài thuốc từ cây gối hạc
Không thể phủ nhận công dụng của cây gối hạc trong điều trị bệnh cơ xương khớp. Tuy nhiên, không phải lúc nào việc sử dụng thuốc cũng mang lại hiệu quả cao. Tác dụng điều trị bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Cách dùng, công thức phối trộn các vị thảo dược, thời gian sử dụng, cơ địa bệnh nhân,...
Vì vậy, để các bài thuốc phát huy tác dụng chữa bệnh, bệnh nhân cần có chế độ ăn uống và tập luyện khoa học trong suốt quá trình dùng thuốc. Tốt nhất người bệnh nên kiêng cà phê, thuốc lá, các loại đồ uống chứa chất kích thích,... Đồng thời, để tránh gặp phải tác dụng phụ khi sử dụng cây gối hạc, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Ngoài ra, những đối tượng sau đây không nên sử dụng cây gối hạc để trị bệnh ở xương khớp:
- Phụ nữ mang thai hoặc đang trong thời kỳ cho con bú;
- Người lớn tuổi mắc chứng thận yếu;
- Người bị dị ứng với các thành phần có trong cây gối hạc hoặc dị ứng với các vị thuốc đi kèm theo bài thuốc.
Theo kinh nghiệm dân gian, công dụng của cây gối hạc là điều trị viêm khớp, thấp khớp, rong kinh,... với hiệu quả tốt. Tuy nhiên, để biết cách sử dụng và giảm thiểu rủi ro thì bệnh nhân cần tham khảo ý kiến của các lương trước khi dùng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
