Các bài tập phục hồi chức năng chân đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi sau gãy chân, giúp ngăn ngừa teo cơ và cứng khớp. Tuy nhiên, hiệu quả của từng bài tập phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của mỗi người. Do đó, người bệnh nên luyện tập đúng theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt kết quả phục hồi tốt nhất.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Sơ lược về tình trạng gãy chân - cách điều trị
Gãy chân là tình trạng xương chân bị gãy hay xuất hiện các vết nứt xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm té ngã, va chạm, tai nạn giao thông, chấn thương khi chơi thể thao, hoạt động quá sức, bạo lực, di chứng của bệnh tiểu đường, bệnh xương khớp,... Kể cả tư thế vận động sai lệch nào cũng có khả năng gây tổn thương chân. Đây là một tình trạng xảy ra đột ngột và khó phòng tránh.
Gãy chân thường có một số dấu hiệu bao gồm:
- Đau nhức dữ dội và tăng lên khi di chuyển
- Chân gãy bị sưng phù.
- Người bệnh trở nên nhạy cảm hơn và lo sợ bị chạm vào chỗ bị đau.
- Chân biến dạng, xuất hiện vết bầm tím.
- Không thể di chuyển.
Bên cạnh đó, phương án điều trị gãy chân sẽ được bác sĩ đưa ra dựa trên mức độ gãy chân người bệnh, bao gồm:
- Sơ cứu: Bác sĩ sẽ cố định chân gãy bằng nẹp và nắn chỉnh xương.
- Cố định xương bị gãy: Người bệnh cần sử dụng nẹp hoặc bó bột trong khoảng thời gian từ 6 đến 8 tuần ở giai đoạn xương hồi phục. Với những trường hợp gãy xương nặng, thời gian sẽ kéo dài hơn.
- Sử dụng thuốc: Để giảm đau và kháng viêm, người bệnh có thể sử dụng thuốc giảm đau.
- Vật lý trị liệu: Phương pháp này được áp dụng để giúp người bệnh phục hồi chức năng và giảm cứng cơ chân. Sau thời gian dài mang nẹp hoặc bó bột, người bệnh sẽ được tập luyện các động tác cơ bản để chân có thể hoạt động trở lại bình thường.
- Phẫu thuật: Trong những trường hợp nặng, người bệnh cần phải phẫu thuật. Bác sĩ sẽ đưa thiết bị hỗ trợ vào khu vực xương gãy để cố định xương và duy trì vị trí xương trong suốt quá trình điều trị.
2. Tác dụng của các bài tập phục hồi chức năng chân
Nhiều người thắc mắc rằng sau khi gãy chân có hồi phục được không. Nếu người bệnh tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình điều trị và tập vật lý trị liệu thì chân bị gãy hoàn toàn có thể phục hồi lại như trước.
Vật lý trị liệu sau bó bột chân mang lại nhiều lợi ích như tăng cường sức mạnh và độ bền thể chất, điều chỉnh tư thế, nâng cao khả năng vận động cho người bệnh, cụ thể:
- Ở bệnh nhân thay khớp háng nhân tạo: Các bài tập phục hồi chức năng chân giúp cải thiện tình trạng cứng khớp, co rút gân tứ đầu đùi, đồng thời thúc đẩy lưu thông máu cung cấp dinh dưỡng cho ổ khớp nhân tạo, hỗ trợ quá trình thích nghi với ổ chảo khung chậu. Nhờ vậy, người bệnh tránh được nguy cơ teo cơ, khớp háng xoay ngoài gây dị tật.
- Ở bệnh nhân gãy thân xương đùi: Để tránh nguy cơ dính cơ rút gân, không lưu thông máu và lâu liền xương sau phẫu thuật gãy xương đùi, người bệnh cần thực hiện các bài tập vật lý trị liệu càng sớm càng tốt sau khi phẫu thuật gãy xương đùi.
- Ở bệnh nhân tổn thương khớp gối (gãy xương hoặc đứt dây chằng): Tập vật lý trị liệu sớm giúp khôi phục chức năng vận động của khớp.
- Ở bệnh nhân gãy xương cẳng chân: Tập vật lý trị liệu giúp vết thương mau lành và không để lại di chứng.
- Ở bệnh nhân bị tổn thương bàn chân: Vật lý trị liệu giúp vết thương nhanh lành, cải thiện lưu thông máu, khôi phục khả năng vận động của bàn chân, phòng ngừa tình trạng rút gân, dính khớp, teo cơ bàn chân và cứng khớp.
3. Các bài tập vật lý trị liệu cho người gãy chân tốt nhất
Nguyên lý của các bài tập phục hồi chức năng chân là tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình liền xương và cơ; giảm sưng đau, ngăn ngừa kết dính khớp, cải thiện tuần hoàn máu; bảo vệ, duy trì khả năng vận động của khớp.
Để lấy lại khả năng vận động sau khi bị thương, người bệnh cần thực hiện các bài tập lặp đi lặp lại. Người bệnh có thể tham khảo các bài tập sau khi thực hiện vật lý trị liệu tại nhà như:
3.1 Tập vận động khớp
Bất động khớp lâu ngày dẫn đến tình trạng cứng khớp do co cơ, co rút bao khớp, tăng sản mỡ bao hoạt dịch và sụn mỏng đi. Do đó, người bệnh gãy chân cần tập vận động khớp để thúc đẩy lưu thông dịch khớp nuôi dưỡng khớp và hỗ trợ quá trình hồi phục chức năng sau gãy xương.
Trong quá trình tập luyện, người bệnh cần thực hiện động tác co duỗi khớp với tốc độ 45 giây cho một lần co duỗi. Mỗi lần tập kéo dài từ 10 đến 15 phút và nên tập từ 4 đến 6 lần mỗi ngày.
Từ ngày thứ 3 sau phẫu thuật hoặc bó bột, người bệnh có thể bắt đầu tập vận động khớp.
3.2 Gập và giữ cơ hông
Ưu điểm của bài tập này nằm ở chỗ người bệnh có thể tận dụng lực cánh tay để hỗ trợ cho chân bị tổn thương, phù hợp với những bệnh nhân gặp hạn chế vận động do gãy chân.
Cách thực hiện bài tập như sau:
- Dùng tay nâng chân bị gãy lên ngực.
- Giữ nguyên tư thế trong 1 giây, sau đó từ từ hạ chân xuống.
- Lặp lại động tác với chân còn lại.
Trong quá trình tập luyện, người bệnh nên duy trì tư thế lưng thẳng và căng cơ, thực hiện đều cho cả hai chân. Sau khi đã phục hồi đáng kể sau chấn thương và thành thạo bài tập, người bệnh có thể thực hiện mà không cần dùng tay hỗ trợ.
3.3 Bài tập nhảy cóc đúng cách
Người bệnh cần ngồi lên trên ghế khi thực hiện bài tập này.
Cách thực hiện:
- Nâng nhẹ chân bị chấn thương lên khỏi sàn, giữ đầu gối ở góc 90 độ.
- Di chuyển bàn chân trên sàn, đá ra ngoài như đang đá quả bóng sang một bên.
- Đá chân vào bên trong, hướng về phía giữa hai chân.
- Lặp lại liên lục động tác này.
3.4 Bài tập xoay hông trong - ngoài
Đây là một trong các bài tập phục hồi chức năng chân hiệu quả dành cho người gãy chân.
Cách thực hiện:
- Đặt một chiếc khăn dưới bàn chân bị thương (nếu muốn thực hiện dễ dàng hơn).
- Dùng tay đỡ nhẹ nhàng chân bị gãy, trượt chân về phía trước.
- Đưa cả hai chân sang một bên rồi đổi sang bên còn lại. Người bệnh có thể sử dụng tay để hỗ trợ nếu cần thiết.
3.5 Bài tập vật lý trị liệu cho người gãy chân - căng cơ chân
Bó bột trong thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng co cứng cơ, gây khó khăn và đau đớn khi vận động, đặc biệt là khi kéo căng cơ chân. Tuy nhiên nếu muốn phục hồi nhanh chóng, người bệnh không nên bỏ qua bài tập kéo giãn cơ này.
Việc di chuyển các cơ bằng cách cải thiện phạm vi chuyển động sẽ giúp giảm thiểu tình trạng co cứng cơ.
Để duỗi gân khoeo, người bệnh nên:
- Ngồi thẳng, hai chân duỗi thẳng ra phía trước.
- Dùng bàn tay nắm lấy các ngón chân.
- Uốn cong hông, không hạ thấp lưng.
- Giữ nguyên tư thế trong 20 giây nếu không thấy đau.
- Từ từ trở lại tư thế ban đầu.
3.6 Bài tập bóp trong đùi
Bài tập bóp trong đùi mang lại hiệu quả cao trong việc tăng cường sức mạnh cho chân và các cơ đùi trong.
Cách thực hiện:
- Nắm 2 tay thành nắm đấm, đặt cạnh nhau giữa 2 đầu gối.
- Ép đầu gối vào nhau và nắm tay lại với nhau.
- Giữ tư thế ép này trong 8 giây hoặc lâu nhất có thể.
3.7 Bước lên bậc cầu thang
Bước lên bậc cầu thang là bài tập giúp tăng sức mạnh và sự linh hoạt ở chân
Cách thực hiện:
- Một chân bước lên bậc cầu thang hoặc bục đứng.
- Giữ hông cố định.
Chương trình phục hồi chức năng sau gãy chân sẽ được bác sĩ trị liệu xây dựng dựa trên tình trạng sức khỏe và mức độ tổn thương của từng bệnh nhân. Để đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh cần tuân thủ tập luyện, duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng và hạn chế sử dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá.
Việc không chú trọng tập các bài tập phục hồi chức năng chân sẽ làm chậm quá trình hồi phục, thậm chí gây ra dị tật vĩnh viễn. Do đó, khi bị gãy xương, người bệnh nên đi khám và bắt đầu tập vật lý trị liệu sớm để tránh các di chứng trong tương lai.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
