Bệnh trĩ, một bệnh lý hậu môn trực tràng phổ biến, liên quan đến sự giãn nở của các đám rối tĩnh mạch. Bệnh trĩ có 2 loại chính là trĩ nội và trĩ ngoại. Nếu chủ quan và không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng như tắc mạch trĩ, nhiễm trùng, thiếu máu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Ngọc Khánh - Trưởng Đơn nguyên Ngoại tiêu hóa - Tiết niệu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
1. Bệnh trĩ là gì?
Cả nam lẫn nữ, dù trẻ hay già, đều có nguy cơ mắc bệnh trĩ. Trĩ bình thường là các cấu trúc mạch máu nằm trong ống hậu môn, ngay dưới lớp niêm mạc. Các tấm đệm mạch máu này cấu thành bởi các xoang tĩnh mạch, động mạch, các thông nối động - tĩnh mạch, các tế bào sợi, sợi collagen và thần kinh.
Vai trò của tấm đệm này là ngăn chặn són phân (khi ho hoặc rặn, tấm đệm phồng lên và đóng kín hậu môn) và cung cấp cảm giác cho chủ thể (giúp phân biệt độ cứng, mềm, chất dịch hoặc khí). Khi tấm đệm này bị viêm sưng, chúng trở thành bệnh trĩ. Bệnh trĩ có thể được chia thành hai loại: bệnh trĩ nội và bệnh trĩ ngoại.
- Các búi trĩ nội được tìm thấy dưới lớp niêm mạc, nằm trong ống hậu môn và trên đường lược, còn được biết đến là đường hậu môn – trực tràng.
- Các búi trĩ ngoại được tìm thấy dưới lớp da xung quanh khu vực hậu môn. Khi các dây chằng tại vùng hậu môn bị suy yếu và giãn ra, các búi trĩ nội và trĩ ngoại có xu hướng liên kết với nhau tạo thành trĩ hỗn hợp. Những búi trĩ hỗn hợp này ngày càng lớn và dính kết với nhau, hình thành một vòng tròn trĩ gọi là trĩ vòng.
Trĩ nội được phân thành 4 giai đoạn:
- Trĩ độ I: Búi trĩ phình to và xung huyết, có thể gây chảy máu khi đi đại tiện nhưng chưa sa ra ngoài hậu môn.
- Trĩ độ II: Búi trĩ sa xuống và xuất hiện ở miệng hậu môn khi rặn, nhưng có thể tự thụt vào được.
- Trĩ độ III: Trĩ sa ra ngoài hậu môn khi đi đại tiện, ngồi xổm hoặc mang vác nặng. Sau đó, búi trĩ cần thời gian dài để tự co lại hoặc phải dùng tay đẩy vào.
- Trĩ độ IV: Búi trĩ hầu như luôn nằm bên ngoài hậu môn, không thể đẩy vào hoặc có đẩy vào thì cũng tụt ra ngay, kèm theo cảm giác đau và khó chịu.
1.1 Nguyên nhân gây bệnh trĩ
Mặc dù nguyên nhân chính xác gây ra bệnh trĩ vẫn chưa được xác định, nhưng một số yếu tố sau thuận lợi cho việc phát sinh bệnh:
- Đứng lâu hoặc ngồi nhiều, ít di chuyển.
- Yếu tố di truyền.
- Tình trạng táo bón lâu ngày.
- Các rối loạn chức năng đường ruột, chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích.
- Thói quen ngồi trong nhà vệ sinh quá lâu.
- Quá trình mang thai và sinh con.
- Tuổi già khiến các dây chằng ở vùng hậu môn bị giãn.
- Trong trường hợp bị tăng áp lực tĩnh mạch cửa, u bướu vùng hậu môn-trực tràng hoặc u bướu của chậu hông, dòng máu tĩnh mạch gặp cản trở khiến các đám rối trĩ căng phồng. Đây được gọi là triệu chứng bệnh trĩ.
- Gần đây, hai lý thuyết mới được nhắc đến nhiều đã nhấn mạnh vai trò của sự tăng sinh mạch máu và sự sa trượt của lớp niêm mạc ống hậu môn, giúp định hướng các nguyên tắc của một số phương pháp phẫu thuật điều trị.
1.2 Yếu tố nguy cơ gây bệnh
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh trĩ bao gồm:
- Chế độ ăn uống thiếu chất xơ.
- Các vấn đề về đường tiêu hóa như táo bón hoặc tiêu chảy thường xuyên, cùng với việc rặn khi đi vệ sinh gây áp lực lên tĩnh mạch, dẫn đến căng giãn, ứ máu và hình thành búi trĩ.
- Thừa cân hoặc béo phì.
- Những người thường xuyên lao động nặng như vận động viên cử tạ, khuân vác, quần vợt hoặc những người ít vận động do ngồi hoặc đứng lâu như thợ may, nhân viên bán hàng, thư ký,... thường bị tăng áp lực ổ bụng, cản trở sự hồi lưu máu về tim và làm giãn tĩnh mạch vùng hậu môn.
- Các khối u ở vùng tiểu khung như u tử cung, u đại trực tràng hoặc thai nhi lớn, cũng gây cản trở hồi lưu máu và giãn tĩnh mạch hậu môn.
2. Triệu chứng bệnh
Các triệu chứng phổ biến của bệnh trĩ bao gồm:
- Xuất hiện máu khi đi vệ sinh: Đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh trĩ. Ban đầu, chúng ta có thể nhận thấy một ít máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hoặc trong bồn cầu. Tuy nhiên, khi bệnh trở nặng, máu có thể chảy thành giọt hoặc tia, thậm chí chỉ cần ngồi xổm cũng có thể gây chảy máu.
- Cơn đau và sự khó chịu ở vùng hậu môn: Tùy thuộc vào mức độ bệnh, bệnh trĩ có thể gây đau ít, không đau hoặc đau nhiều khi đi vệ sinh hoặc thậm chí ngay cả khi đang nghỉ ngơi. Nếu cảm thấy đau quá mức, bệnh nhân cần xem xét các bệnh lý liên quan như nứt kẽ hậu môn, áp xe cạnh hậu môn hay rò hậu môn. Tình trạng đau nặng thường liên quan đến trĩ ngoại tắc mạch hoặc nứt hậu môn.
- Còn có các triệu chứng bổ sung như sau: Búi trĩ sa lồi sau khi đi vệ sinh, cảm giác ngứa ngáy và sự kích thích ở khu vực hậu môn do búi trĩ sa lồi gây tổn thương, lở loét và làm kích ứng lớp niêm mạc.
Triệu chứng của bệnh trĩ thường thay đổi tùy thuộc vào vị trí của chúng:
- Trĩ ngoại thường gây ra những cơn đau dữ dội và khó chịu. Khi cục máu đông hình thành bên trong búi trĩ, tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng hơn. Bệnh nhân không chỉ cảm thấy đau nhức mà còn có thể nhìn thấy rõ một cục u nhỏ xuất hiện quanh hậu môn. Sau khi cục máu đông tan, vùng da xung quanh hậu môn sẽ trở nên nhăn nheo và gây ngứa rát, khó chịu.
- Bệnh trĩ nội thường không gây ra cảm giác đau đớn, ngay cả khi có hiện tượng chảy máu. Búi trĩ thường nằm sâu bên trong và không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Khi đi ngoài, phân có thể làm xước bề mặt búi trĩ và gây chảy máu. Ngoài ra, trĩ bị sa có thể hấp thu chất nhầy và phân ở một lượng nhỏ nhưng vẫn có thể gây ra cảm giác ngứa, rát và đau.
3. Biến chứng của bệnh trĩ
Mặc dù bệnh trĩ ít gây ra biến chứng nghiêm trọng và phổ biến, nhưng nếu không cẩn thận, những rủi ro vẫn có thể xảy ra, bao gồm:
- Thiếu máu: Bệnh trĩ có thể dẫn đến tình trạng mất máu kéo dài do chảy máu từ các búi trĩ. Khi cơ thể không có đủ hồng cầu để trao đổi oxy, tình trạng thiếu máu mãn tính có thể xảy ra với các dấu hiệu như cơ thể mệt mỏi, da vàng.
- Nếu búi trĩ bị sa nghẹt mà không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng như tắc mạch và hoại tử.
- Tắc mạch trĩ là tình trạng máu đông lại bên trong búi trĩ, gây ra nhiều khó chịu. Khi rặn mạnh, mang vác nặng hoặc khi mang thai, áp lực trong bụng tăng lên khiến mạch máu bị căng phồng, tạo điều kiện cho máu đông hình thành. Nếu tắc mạch ở trĩ ngoại, chúng ta sẽ thấy một cục nhỏ màu xanh ở hậu môn, kèm theo cảm giác đau rát. Còn nếu tắc mạch ở trĩ nội, ta sẽ cảm thấy đau và cộm sâu bên trong, triệu chứng thường không rõ ràng bằng trĩ ngoại.
- Các búi trĩ sa lồi thường xuyên có thể dẫn đến viêm nhiễm và xuất tiết khu vực hậu môn, sau đó có thể lan rộng đến vùng tầng sinh môn gây nhiễm trùng, dẫn đến cảm giác ngứa ngáy và nóng rát.
Để được tư vấn và khám chữa bệnh tại các cơ sở trong hệ thống Y tế quốc gia, Quý khách vui lòng đăng ký lịch khám qua website để được hỗ trợ.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
