Bệnh tâm thần có di truyền không luôn là mối quan tâm của nhiều gia đình khi có người thân gặp phải các triệu chứng liên quan đến tâm thần. Vấn đề này gây ra lo ngại không dám sinh con vì sợ rằng sau này con cái của người bệnh có thể bị di truyền bệnh tâm thần. Điều này có đúng hay không, chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ thuộc Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.
1. Bệnh tâm thần và triệu chứng của bệnh
Bệnh tâm thần là những bệnh lý gây ra bởi sự không ổn định trong hoạt động của não, dẫn đến các biến đổi không bình thường về ngôn ngữ, tác phong, cảm xúc, hành vi và ý thức.
Triệu chứng của các rối loạn tâm thần có thể ảnh hưởng đến cảm xúc, tư duy và hành vi. Một số triệu chứng về sức khỏe thể chất như:
- Cảm giác mệt mỏi
- Đau ở lưng, ngực
- Rối loạn tiêu hóa
- Miệng khô
- Đau đầu, chóng mặt
- Thay đổi trong cân nặng bất ngờ
- Nhịp tim nhanh
Ngoài ra, còn có các triệu chứng thể hiện qua hành vi:
- Sự thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc, hành vi
- Trải qua các ảo giác hoặc mất liên kết với thực tại
- Không thể đối phó với căng thẳng hàng ngày hoặc vấn đề
- Lạm dụng rượu, ma túy
- Thay đổi trong hành vi tình dục
- Thay đổi trong thói quen ăn uống
- Sự tức giận, thù địch hoặc bạo lực
- Cảm giác buồn chán
- Lo lắng, sợ hãi liên tục
- Nhầm lẫn trong tư duy
- Tránh xa bạn bè và các hoạt động xã hội
- Gặp vấn đề với giấc ngủ
- Có suy nghĩ tự sát
2. Bệnh tâm thần có di truyền không?
Trước đây, nhiều người có quan niệm sai lầm rằng bị bệnh tâm thần chỉ đơn giản là bị điên. Tuy nhiên, từ góc độ y học, các rối loạn tâm thần là những tình trạng ảnh hưởng đến tâm trạng, suy nghĩ và hành vi của cá nhân và được xem xét trong phạm vi các bệnh tâm thần.
Năm 2017, Hiệp hội Nghiên cứu Gen Bệnh tâm thần công bố kết quả của một nghiên cứu về tác động của di truyền (yếu tố gen) đối với nguy cơ mắc bệnh của cá nhân. Kết quả nghiên cứu cho thấy có một loại gen cụ thể có thể gây ra 5 loại rối loạn tâm thần khác nhau. Cụ thể là:
- Tâm thần phân liệt
- Trầm cảm nặng
- Rối loạn tự kỷ
- Chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
- Rối loạn lưỡng cực
Những loại gen này ảnh hưởng đến việc vận chuyển canxi trong các hoạt động của tế bào thần kinh. Do đó, các bệnh có thể có những biểu hiện tương tự nhau, và việc chẩn đoán cần phải được thực hiện một cách cẩn thận để phân biệt chính xác.
Tuy nhiên, một gen đơn lẻ hiếm khi gây ra vấn đề, thường là kết quả của sự tương tác giữa nhiều gen khác nhau cùng với các yếu tố môi trường và yếu tố di truyền biểu sinh (các yếu tố di truyền ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với môi trường).
3. Tỷ lệ di truyền trong bệnh tâm thần
Nhiều người lo lắng về bệnh tâm thần có di truyền không. Tuy nhiên, thực tế tỷ lệ di truyền trong các trường hợp này không cao như nhiều người nghĩ.
Thống kê cho thấy:
- Khoảng 60% bệnh nhân tâm thần không có người thân trong họ hàng hay ruột thịt mắc bệnh.
- Nhiều trường hợp khởi phát do các yếu tố môi trường như ức chế tinh thần kéo dài, môi trường sống, làm việc và sinh trưởng có thể kích hoạt yếu tố di truyền tiềm ẩn.
- Cú sốc tinh thần đột ngột cũng có thể dẫn đến bệnh tâm thần, bất kể yếu tố di truyền hay môi trường.
- Ngay cả trẻ em cũng có thể có triệu chứng tâm thần từ nhỏ, nhưng nếu được chăm sóc và nuôi dưỡng trong môi trường tốt, lành mạnh, yếu tố di truyền có thể bị "ngủ quên".
Vì vậy, di truyền chỉ ảnh hưởng một phần đến nguy cơ mắc bệnh. Có nhiều nguyên nhân và yếu tố khác có thể gây khởi phát bệnh tâm thần khác, ngay cả khi có yếu tố di truyền tiềm ẩn thì không có nghĩa là nó sẽ phát triển thành bệnh.
4. Các yếu tố môi trường nào tăng tỷ lệ bệnh tâm thần?
Mức độ nặng nhẹ của triệu chứng sẽ rất khác giữa từng người cùng mắc bệnh tâm thần trong một gia đình. Điều này có nghĩa là, ngay cả khi có một yếu tố di truyền nhất định, không phải ai cũng sẽ trải qua các triệu chứng theo cùng một cách hoặc ở cùng một mức độ nghiêm trọng.
Có những yếu tố môi trường có thể tăng nguy cơ phát triển bệnh tâm thần khi tương tác với các biến đổi gen di truyền như sau:
4.1. Các trải nghiệm tâm lý cấp độ cao trong quá khứ:
Như xâm hại tình dục, bạo hành thể chất, mất mát gia đình hoặc người thân, đặc biệt là trong tuổi thơ có thể làm tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần.
4.2. Môi trường giáo dục có bạo lực hoặc trải nghiệm tiêu cực trong học đường:
Tác động lớn đến sức khỏe tâm thần của trẻ em và thanh thiếu niên.
4.3. Lạm dụng chất gây nghiện, rượu và thuốc lá từ khi còn nhỏ tuổi hoặc trong độ tuổi trưởng thành
Cũng là một yếu tố nguy cơ gây nên bệnh tâm thần.
Như vậy, với câu hỏi "bệnh tâm thần có di truyền không" thì câu trả lời vẫn còn rất mơ hồ, nguyên nhân chủ yếu là do các ảnh hưởng tiêu cực của môi trường bên ngoài đến tinh thần của người bệnh.
Thay vì lo lắng bệnh tâm thần có di truyền hay không để rồi có tâm lý nặng nề trong kế hoạch sinh con, bạn có thể thực hiện một số biện pháp giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh cho con trong tương lai. Một trong những biện pháp quan trọng là tạo ra một môi trường sống lành mạnh và ổn định, bao gồm việc cung cấp dinh dưỡng hợp lý, duy trì giấc ngủ đầy đủ, và khuyến khích các hoạt động thể chất thường xuyên.
Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp nâng cao sức khỏe thể chất mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tâm thần của cả gia đình.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
