Vệ sinh miệng cho trẻ để tránh tưa lưỡi, sữa vón cục

Trong 6 tháng đầu đời, ít hay nhiều thì các trẻ đều bị nôn trớ. Trẻ có thể trớ ra sữa mới bú xong hoặc cũng có thể ra sữa vón cục. Vậy hiện tượng sữa vón cục trong miệng bé là như thế nào? Khi gặp hiện tượng này thì nên xử lý thế nào? Vệ sinh miệng cho bé như nào là đúng cách?

1.1 Sữa vón cục là gì?

Sữa vón cục là sữa đã được tiêu hóa một phần ở trong dạ dày. Do một nguyên nhân nào đó mà sau khi bú, trẻ bị ọc ra sữa vón cục kèm theo dịch nhớt. Dịch nhớt này chính là dịch tiêu hóa của dạ dày.

Nếu hiện tượng này xảy ra với tần số ít (thường nhiều nhất là 3 lần trong 1 ngày), không ảnh hưởng đến hô hấp, không gây khó chịu cho trẻ thì chỉ tính là nôn trớ sinh lý, không cần phải điều trị.

Ngược lại, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên gây ho, thở khò khè kéo dài kèm theo sự thay đổi về cân nặng thì nên đưa trẻ đi khám vì có thể trẻ đang bị trào ngược dạ dày thực quản.

1.2 Nguyên nhân khiến bé ọc ra sữa vón cục

• Hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu, dạ dày trẻ nhỏ nằm ngang cao hơn so với người lớn nên dễ bị nôn trớ. Hoạt động của tâm vị yếu nên nếu ăn no quá hay thay đổi tư thế đột ngột sẽ dẫn đến nôn, ọc sữa ngay khi đang bú.
• Trẻ bú quá nhanh hoặc ăn quá no.
• Do bú sữa công thức: Sữa công thức thường lâu tiêu hóa hơn so với sữa mẹ do vậy nhiều khi chưa kịp tiêu hóa đã bị nôn trớ ra. Thường lúc này sẽ thấy trẻ nôn ra sữa vón cục kèm theo dịch dạ dày.

Nôn ra sữa vón cục do bị trào ngược dạ dày thực quản cũng là một vấn đề hay gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bình thường thức ăn qua miệng, thực quản xuống đến dạ dày, được tiêu hóa ở dạ dày rồi đưa từng chút một xuống ruột non để tái hấp thu và đào thải ra ngoài. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hoạt động co bóp của các cơ đường tiêu hóa đôi khi không đồng bộ gây nên sự rối loạn nhu động ruột nên trẻ bị nôn trớ và có hiện tượng sữa vón cục trong miệng bé.

1.3 Xử lý thế nào khi bé bị nôn ra sữa vón cục?

• Khi trẻ bị nôn trớ ra sữa vón cục, bố mẹ trẻ nên giữ bình tĩnh để có thể xử lý tình huống tốt.
• Không bế thốc trẻ ở tư thế đứng, cho trẻ nằm nghiêng người trẻ sang một bên để sữa ra ngoài theo khóe miệng mà không bị vào mũi hay vòi tai của trẻ.
• Nhẹ nhàng nâng trẻ lên, lấy khăn lau miệng cho trẻ.
• Nếu trẻ bị trớ sữa qua mũi miệng, dùng hút mũi và rửa mũi miệng cho trẻ bằng nước muối sinh lý.
• Sau 30 phút có thể cho trẻ ăn lại. Không cho trẻ ăn luôn vì có thể sẽ bị trớ tiếp.

Trong khoang miệng cũng như ở bề mặt lưỡi của trẻ có rất nhiều các vi khuẩn và vi sinh vật gây nên mùi hôi khó chịu. Vì vậy nếu trẻ không được vệ sinh miệng đúng cách sẽ xuất hiện các tưa lưỡi, gây giảm thậm chí mất vị giác, tạo cho trẻ cảm giác chán ăn, nôn trớ, quấy khóc, bỏ bú.

Việc giữ vệ sinh khoang miệng không chỉ quan trọng ở người lớn mà cũng vô cùng cần thiết ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở trẻ sơ sinh. Ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, trẻ thường không tự vệ sinh được răng miệng cho bản thân nên các bậc bố mẹ phải nắm được cách vệ sinh đúng cách để đảm bảo sức khỏe răng miệng cho con.

Có 2 cách vệ sinh miệng cho bé mà các mẹ cần phải lưu ý đó là vệ sinh hằng ngày và vệ sinh khi trẻ có tưa lưỡi.

2.1 Vệ sinh miệng hằng ngày để lấy hết cặn sữa, xử lý sữa vón cục

• Thời điểm vệ sinh:

Thời điểm thường là sau khi trẻ ăn sữa xong. Cần vệ sinh miệng để lấy đi các cặn sữa đọng lại trên bề mặt. Cặn sữa là những chấm nhỏ màu trắng xuất hiện trên niêm mạc lưỡi sau khi trẻ bú xong, không gây cảm giác đau đớn, dễ bong và trôi khi trẻ nuốt nước bọt. Cặn sữa thường do trẻ ngậm sữa đi ngủ hoặc do trẻ được nuôi bằng sữa công thức.

• Các bước vệ sinh
  • Mẹ rửa tay thật sạch bằng dung dịch sát khuẩn.
  • Đặt trẻ nằm trên giường hoặc bế trẻ trên đùi.
  • Quấn gạc quanh ngón trỏ của mẹ hoặc đeo gạc tưa lưỡi hình ống.
  • Nhúng ngón tay quấn gạc vào dung dịch NaCl 0,9% hoặc nước đun sôi để nguội rồi chạm nhẹ vào môi dưới để trẻ mở miệng. Sau đó nhẹ nhàng di chuyển tay đến từng vùng trong khoang miệng của trẻ từ lưỡi đến vòm miệng, nướu, họng... để lau sạch miệng cho trẻ. (Lưu ý không đưa tay quá sâu có thể sẽ gây kích thích nôn trớ cho trẻ).
  • Đặt ngón tay vào phía gốc lưỡi rồi kéo ra ngoài để có thể loại bỏ hoàn toàn các cặn sữa bên dưới.

2.2 Vệ sinh miệng cho trẻ để đánh tưa lưỡi

Khác với cặn sữa hay sữa vón cục, tưa lưỡi là những màng giả mạc màu trắng ở niêm mạc miệng, bám chặt vào bề mặt lưỡi, khó bong, gây đau rát, có thể chảy máu khi cọ xát hay cố cạy ra. Tưa lưỡi do nấm candida albicans - một loại nấm men có trong khoang miệng của trẻ.

Đánh tưa lưỡi khi vệ sinh cho trẻ bị nấm miệng cũng tương tự như cách vệ sinh miệng hằng ngày cho trẻ nhưng khác nhau ở điểm đánh tưa lưỡi cần kết hợp sử dụng thuốc kháng nấm để vệ sinh.

Các bước đánh tưa lưỡi:

• Rửa tay sạch bằng dung dịch vô khuẩn trước khi vệ sinh miệng cho trẻ.
• Đặt trẻ nằm trên giường hoặc bế trẻ trên đùi.
• Quấn gạc quanh ngón trỏ của mẹ hoặc đeo gạc tưa lưỡi hình ống.
• Nhúng ngón tay quấn gạc vào dung dịch Nystatin 500.000 đơn vị rồi chạm nhẹ vào môi dưới để trẻ mở miệng rồi nhẹ nhàng di chuyển tay đến các vị trí của lưỡi để lau sạch bề mặt lưỡi. Lưu ý không đưa tay quá sâu sẽ gây kích thích nôn trớ cho trẻ.
• Dùng miếng gạc khác lau mặt trong 2 bên má, vòm miệng và nướu.
• Đặt ngón tay vào phía gốc lưỡi rồi kéo ra ngoài để có thể loại bỏ hoàn toàn các cặn sữa bên dưới.
• Lặp lại thao tác tương tự lần thứ 2 nếu trẻ có nhiều tưa lưỡi.

Lưu ý: Đánh tưa lưỡi cho trẻ nên đánh ngày 4 lần với các hoạt chất chống nấm được bác sĩ chỉ định và sau khi trẻ đã hết tưa vẫn nên vệ sinh tiếp như vậy cho trẻ trong 2 ngày sau đó để triệt để hơn.

• Cho trẻ bú mẹ đúng cách, không cho ăn quá nhiều mà chỉ nên ăn no vừa đủ và ăn thành nhiều bữa nhỏ.
• Nên cho trẻ bú mẹ trực tiếp, không nên bú qua bình nhất là khi trẻ còn nhỏ. Điều này sẽ giúp dạ dày của trẻ giãn ra đúng mức đủ để chứa lượng sữa trẻ bú vào, giảm được nguy cơ bị nôn trớ do co bóp của dạ dày
• Lưu ý tư thế trẻ khi bú: Kê gối cao khoảng 1 viên gạch để bé nằm trong tư thế vai với đầu dốc ít nhất 30 độ. Tư thế nửa nằm nửa ngồi sẽ giúp trẻ giảm bị ọc sữa hay nôn trớ.
• Sau khi bú nên bế trẻ ở tư thế đứng ít nhất khoảng 30 phút.
• Nếu trẻ bú bình: yêu cầu chọn bình chuẩn, pha sữa đúng cách, cho trẻ bú không để bình nằm ngang vì khi đó lượng sữa ngập núm vú sẽ dễ gây sặc cho trẻ.
• Cho trẻ ăn khi trẻ tỉnh táo, thoải mái, không mệt mỏi, không buồn ngủ.
• Không ép trẻ ăn quá nhiều so với lượng bình thường trẻ có thể ăn.

Trong giai đoạn 0-6 tháng, trẻ nôn trớ sau khi bú, nôn trớ ra sữa vón cục hay trẻ bị tưa lưỡi,...... là những hiện tượng khá thường gặp ở trẻ sơ sinh. Các bà mẹ nên tìm hiểu về các kỹ năng chăm sóc cho trẻ trong những trường hợp này để không bị thụ động khi xử lý. Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: Sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.