Trong khi các gốc tự do và chất chống oxy hóa là một phần tự nhiên của cơ thể, thì stress oxy hóa xảy ra do các gốc tự do và chất chống oxy hóa bị mất cân bằng. Căng thẳng oxy hóa có thể gây ra thiệt hại cho nhiều mô, lâu dần sẽ dẫn đến một số bệnh.
1. Tổng quan về stress oxy hóa
Căng thẳng oxy hóa, hay còn gọi là stress oxy hóa, là sự mất cân bằng giữa các gốc tự do và chất chống oxy hóa trong cơ thể.
Gốc tự do là các phân tử chứa oxy với số lượng electron không đồng đều, khiến chúng dễ dàng phản ứng với các phân tử khác và gây ra phản ứng hóa học chuỗi lớn trong cơ thể. Những phản ứng này được gọi là quá trình oxy hóa, có thể có lợi hoặc có hại.
Chất chống oxy hóa là những phân tử có thể tặng một electron cho gốc tự do mà không bị mất đi tính ổn định. Điều này giúp cho gốc tự do ổn định và ít tạo phản ứng hơn.
2. Ảnh hưởng của stress oxy hóa đối với cơ thể
Oxy hóa là một quá trình bình thường và cần thiết diễn ra trong cơ thể. Mặt khác, stress oxy hóa xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa hoạt động của các gốc tự do và hoạt động chống oxy hóa. Nếu hoạt động bình thường, các gốc tự do có thể giúp chống lại các tác nhân gây bệnh hoặc dẫn đến nhiễm trùng.
Khi có nhiều gốc tự do hơn mức mà chất chống oxy hóa có thể giữ cân bằng, các gốc tự do sẽ bắt đầu gây hại cho mô mỡ, DNA và protein trong cơ thể. Protein, lipid và DNA chiếm một phần lớn trong cơ thể, do đó tổn thương những thành phần này theo thời gian có thể dẫn đến rất nhiều bệnh. Bao gồm:
- Bệnh tiểu đường
- Xơ vữa động mạch hoặc cứng mạch máu
- Tình trạng viêm nhiễm
- Huyết áp cao, còn được gọi là tăng huyết áp
- Bệnh tim
- Bệnh thoái hóa thần kinh, chẳng hạn như Parkinson và bệnh Alzheimer
- Ung thư
Căng thẳng oxy hóa cũng góp phần vào quá trình lão hóa.
3. Các yếu tố nguy cơ dẫn đến stress oxy hóa
Tất cả mọi người đều tạo ra một số gốc tự do tự nhiên trong cơ thể thông qua các quá trình, bao gồm cả tập thể dục hay viêm nhiễm. Đây là hiện tượng bình thường và là một phần của hệ thống cơ thể phức tạp, giúp cho chúng ta khỏe mạnh.
Bạn cũng có thể tiếp xúc với các gốc tự do trong môi trường từ một số nguồn như:
- Khí quyển (ozone)
- Một số loại thuốc trừ sâu và chất tẩy rửa
- Khói thuốc lá
- Bức xạ
- Ô nhiễm
Chế độ ăn uống nhiều đường, chất béo và rượu cũng có thể góp phần tạo ra các gốc tự do.
4. Kiểm soát và ngăn ngừa stress oxy hóa
Bạn không thể tránh hoàn toàn việc tiếp xúc với gốc tự do và stress oxy hóa. Tuy nhiên, có một số cách bạn có thể làm để giảm thiểu tác động của stress oxy hóa đối với cơ thể. Điều quan trọng là làm tăng lượng chất chống oxy hóa và giảm sự hình thành các gốc tự do.
Một phương pháp ngăn ngừa stress oxy hóa là đảm bảo rằng nhận đủ chất chống oxy hóa trong chế độ ăn uống. Cách để cơ thể sản xuất chất chống oxy hóa là cung cấp 5 phần trái cây và rau quả mỗi ngày. Ví dụ về những loại trái cây và rau quả giàu chất chống oxy hóa bao gồm:
- Các loại quả mọng
- Cherry (anh đào)
- Trái cây họ cam quýt
- Rau lá xanh đậm
- Bông cải xanh
- Cà rốt
- Cà chua
- Quả ô liu
Những nguồn chất chống oxy hóa trong chế độ ăn uống khác bao gồm:
Lối sống lành mạnh cũng có thể ngăn ngừa hoặc giảm căng thẳng oxy hóa, chẳng hạn như:
- Thói quen tập thể dục đều đặn, vừa sức: Giúp tăng mức độ chống oxy hóa tự nhiên cao hơn và giảm thiệt hại do stress oxy hóa. Tập thể dục thường xuyên cũng kéo dài tuổi thọ, ít chịu ảnh hưởng của lão hóa, giảm nguy cơ ung thư và bệnh tật.
- Không hút thuốc: Tránh tiếp xúc với khói thuốc.
- Thận trọng khi sử dụng với hóa chất: Bao gồm hóa chất tẩy rửa, tránh tiếp xúc với bức xạ không cần thiết và các nguồn tiếp xúc hóa chất khác, chẳng hạn như thuốc trừ sâu tìm ẩn trong thực phẩm hoặc sử dụng khi làm vườn.
- Có ý thức về môi trường: Các sáng kiến thân thiện với môi trường đôi khi cũng giúp giảm sản sinh gốc tự do cho bạn và cộng đồng, chẳng hạn đi xe đạp.
- Dùng kem chống nắng: Kem chống nắng ngăn chặn tia cực tím gây hại cho làn da của bạn.
- Giảm lượng rượu tiêu thụ.
- Ngủ nghỉ đủ: Ngủ đủ giấc là rất quan trọng để duy trì sự cân bằng trong tất cả các hệ thống cơ thể. Giấc ngủ không tốt có thể ảnh hưởng đến chức năng não, sản xuất hormone, chất chống oxy hóa và cân bằng gốc tự do và một loạt những thứ khác.
- Tránh ăn quá nhiều: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ăn quá nhiều và ăn liên tục khiến cơ thể bạn ở trong trạng thái căng thẳng oxy hóa thường xuyên hơn. Vì vậy bạn nên ăn theo bữa đều đặn với khẩu phần nhỏ / vừa.
Mặc dù không thể tránh hoàn toàn việc tiếp xúc với các gốc tự do, nhưng bạn có thể lựa chọn lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên và giữ môi trường trong sạch để giúp cơ thể không bị mất cân bằng oxi hóa, nhờ đó ngăn ngừa tổn thương và bệnh tật.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: healthline.com
