Quy trình chụp cắt lớp vi tính hốc mắt axial và coronal không tiêm thuốc cản quang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thanh Hải - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chụp cắt lớp vi tính hốc mắt giúp chẩn đoán bệnh lý vùng hốc mắt, giúp đánh giá chi tiết tổn thương và cấu trúc giải phẫu bất thường của hốc mắt. Đây là phương pháp đơn giản, có độ chính xác cao mà không xâm lấn giúp chẩn đoán xác định một số bệnh lý mà các phương pháp khác không xác định được.

Chụp cắt lớp vi tính hốc mắt không tiêm thuốc đối quang được sử dụng nhằm mục đích thăm khám các bệnh lý vùng hốc mắt, giúp đánh giá chi tiết tình trạng tổn thương mà các phương pháp khác chưa xác định được, mà không sử dụng thuốc cản quang.

Chụp cắt lớp vi tính hốc mắt thực hiện theo hai hướng cắt gồm: Hướng cắt ngang(axial) và hướng đứng ngang(coronal). Đôi khi với những máy chụp cắt lớp vi tính đa dãy, có thể chỉ cần chụp hướng cắt ngang rồi dựng lại hình ảnh theo các hướng khác, vẫn đảm bảo chất lượng hình ảnh giúp chẩn đoán chính xác.

Chỉ định chụp cắt lớp vi tính hốc mắt

• Chấn thương vùng hốc mắt
• Tổn thương viêm, nhiễm trùng
• Tổn thương dạng u.

Chống chỉ định: Chụp cắt lớp vi tính hốc mắt không sử dụng thuốc cản quang nên không có những chống chỉ định tuyệt đối. Có một số trường hợp chống chỉ định tương đối như:

• Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ cần cân nhắc lợi ích và rủi ro trước khi chụp. Đối với phụ nữ mang thai khi chụp cần sử dụng áo bằng chì để che chắn vùng bụng, giảm ảnh hưởng của tia X.
• Trẻ nhỏ.

3.1 Chuẩn bị

Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh và kỹ thuật viên.

Phương tiện dùng để chụp chụp cắt lớp vi tính gồm có:

• Máy chụp cắt lớp vi tính.
• Máy in phim, phim và hệ thống lưu trữ hình ảnh.

Người bệnh:

• Người bệnh được giải thích rõ ràng về kỹ thuật chụp có thể phối hợp với người chụp.
• Trước khi chụp người bệnh cần tháo bỏ các vật dụng có thể gây ra nhiễu ảnh như khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc... (nếu có)
• Người bệnh quá kích thích, không nằm yên, lo lắng và sợ hãi hoặc trường hợp trẻ nhỏ có thể không phối hợp khi chụp: Xử trí bằng cách sử dụng thuốc an thần theo sự chỉ định của bác sĩ điều trị nếu không có chống chỉ định trước khi chụp.

3.2 Các bước tiến hành

Chụp cắt lớp vi tính hốc mắt theo hai hướng cắt ngang (axial) và hướng đứng ngang (coronal). Đối với những cơ sở có máy cắt lớp vi tính đa dãy chỉ cần thực hiện hướng cắt cắt ngang (axial), sau đó tái tạo lại theo hướng đứng ngang và các hướng khác mà vẫn đảm bảo được chất lượng hình ảnh tốt giống như chất lượng hình ảnh cắt ngang.

Bước 1: Chụp theo hướng cắt ngang (axial)

• Tư thế bệnh nhân: Người bệnh nằm ngửa, đầu giữa yên, người bệnh khi chụp cần phải nằm bất động vài phút khi chụp.
• Thực hiện chụp định vị, chụp theo mặt phẳng song song với khẩu cái cứng.
• Chụp theo hướng ngang từ vị trí bờ dưới hốc mắt tới bờ trên hốc mắt.
• Độ dày của mỗi lát cắt 03mm, tái tạo 0.6-0.625 mm.
• Bước nhảy bằng với độ dày lớp cắt, cắt xoắn ốc.

Bước 2: Chụp hoặc tạo hình theo hướng đứng ngang (coronal)

• Tư thế bệnh nhân: Người bệnh nằm ngửa, đầu ngửa tối đa hoặc tư thế nằm sấp đầu ngửa tối đa.
• Thực hiện chụp định vị, theo mặt phẳng cắt vuông góc với mặt phẳng hướng cắt ngang.
• Chụp theo hướng đứng dọc từ vị trí chóp phía trước nhãn cầu tới bờ sau hốc mắt.
• Độ dày của mỗi lớp cắt 03mm, tái tạo 0.6-0.625 mm.
• Bước nhảy bằng với độ dày lớp cắt, nên cắt xoắn ốc.

Bước 3: Sau khi chụp

Xác định hình ảnh đạt chuẩn, không bị nhiễu, hình ảnh rõ nét và in kết quả theo cả hai hướng cắt ngang và đứng ngang, theo cả cửa sổ xương và cửa sổ phần mềm.

3.3 Nhận định kết quả

• Bác sĩ đọc kết quả, mô tả những tổn thương: Mô tả vị trí tổn thương, cấu trúc, kích thước, sự lan rộng của tổn thương...
• Đối chiếu hình ảnh cắt lớp vi tính và các dấu hiệu lâm sàng.
• Đưa ra chẩn đoán hoặc các định hướng chẩn đoán.
• Nếu kết quả chưa rõ để chẩn đoán, thì có thể đề nghị các thăm khám khác phối hợp.
• Bác sĩ có thể tư vấn thêm về chuyên môn cho người bệnh khi có yêu cầu.

Thông thường phương pháp này không gây ra bất kỳ tai biến nào khi chụp. Chỉ có một số trường hợp có thể xảy ra như:

• Trẻ nhỏ có thể không hợp tác trong quá trình chụp như quấy khóc cử động làm ảnh hưởng tới chất lượng hình ảnh hoặc một số người quá lo lắng hồi hộp, cảm thấy sợ hãi khi chụp. Có thể chụp lúc trẻ ngủ, dùng thuốc an thần hoặc có khi phải gây mê tùy trường hợp.
• Trường hợp người bệnh không thể ngửa đầu được để chụp lớp cắt đứng ngang (coronal), có thể tái tạo từ hướng cắt ngang bằng các máy chụp đa dãy, trong trường hợp này thì nên chụp cắt ngang xoắn ốc lớp mỏng nhất có thể, để tái tạo được hình ảnh được tốt nhất.
• Ảnh hưởng tới sự phát triển của thai nhi, nên khi chụp phụ nữ cần thông báo cho bác sĩ nếu mang thai hoặc nếu không chắc chắn cần thử thai trước khi chụp.

Quy trình chụp cắt lớp vi tính hốc mắt không sử dụng thuốc đối quang tương đối đơn giản, chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh lý.