Hình ảnh bệnh lý viêm ruột thừa trên siêu âm

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Anh Việt - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Viêm ruột thừa cấp là một trong những tình trạng cần được cấp cứu ngoại khoa phổ biến. Siêu âm viêm ruột thừa là phương pháp chẩn đoán bệnh thông dụng với tỷ lệ chính xác cao, tiện lợi và chi phí phù hợp. Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm sẽ giúp xác định mức độ tổn thương ruột thừa.

Viêm ruột thừa là bệnh lý ruột thừa thường gặp ở người trưởng thành trong độ tuổi từ 20 - 30 tuổi. Bệnh ít gặp ở người già và ở trẻ nhỏ, tuy nhiên, khi mắc phải, các biến chứng của bệnh làm tăng nguy cơ tử vong.

Viêm ruột thừa cấp là tình trạng tắc nghẽn và tăng áp lực trong lòng ruột thừa, tạo điều kiện để vi khuẩn phát triển, xâm lấn thành ruột thừa và dẫn đến viêm ruột thừa cấp. Bệnh có thể gây biến chứng hoại tử và thủng ruột thừa, vì vậy, khi bị đau bụng do viêm ruột thừa cấp, người bệnh thường được đưa đến bệnh viện trong tình trạng cấp cứu ngoại khoa.

Phần lớn tình trạng tắc nghẽn trong lòng ruột thừa gây ra chứng viêm ruột thừa cấp, trong đó, nguyên nhân gây tắc nghẽn có thể là do:

• Sỏi phân
• Các nang bạch huyết lớp dưới niêm mạc phì đại
• Dị vật
• Khối u ruột thừa hoặc manh tràng.

Trên lâm sàng, bệnh viêm ruột thừa cấp có các dấu hiệu sau:

• Ban đầu cơn đau xuất hiện ở vùng thượng vị và xung quanh rốn, sau đó lan xuống vùng hố chậu phải. Ở vị trí này, người bệnh thấy đau liên tục, âm ỉ với mức độ tăng dần.
• Có thể buồn nôn và nôn hoặc không.
• Có thể bị táo bón, tiêu chảy hoặc không.
• Chán ăn
• Có thể bình thường hoặc sốt nhẹ. Trường hợp bệnh nhân bị sốt cao thì có thể gặp biến chứng thủng ruột thừa.

Siêu âm là phương pháp phổ biến được áp dụng trong chẩn đoán bệnh viêm ruột thừa vì nhanh chóng, tiện lợi, không gây nhiễm xạ và chi phí thấp.

Siêu âm là phương pháp giúp phát hiện tình trạng ruột thừa bị viêm với độ nhạy, độ đặc hiệu và giá trị tiên đoán dương tính lên đến trên 98%.

3.1 Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm

Hình ảnh ruột thừa bình thường

Bình thường, tỷ lệ siêu âm ruột thừa có thể thấy được trên người lớn là từ 2 - 35% và trên trẻ em là 50%. Ruột thừa bình thường có đường kính dưới 6mm, khi bị nén thì đường kính giảm xuống dưới 5mm.

Khi siêu âm, mặt cắt ngang của ruột thừa có hình giống tấm bia với những vòng đồng tâm xen kẽ có echo dày và mỏng. Mặt cắt dọc của ruột thừa có hình ngón tay.

Khi thực hiện kỹ thuật đè ép, ruột thừa chỉ bị xẹp một phần chứ không xẹp hoàn toàn như quai ruột non và hoàn toàn không có nhu động. Ruột thừa có một đầu tận, trong khi ruột non có hai đầu mở.

Hình ảnh viêm ruột thừa cấp đơn thuần

Siêu âm viêm ruột thừa cấp cho thấy đặc điểm tại ruột thừa như sau:

• Đường kính ruột thừa trên 6mm, thành ruột thừa có dày trên 3mm.
• Ranh giới giữa các lớp không rõ do tình trạng viêm gây ra.
• Đè ép không xẹp, đau nhói khi đè ép.
• Có thể phát hiện sỏi ở ruột thừa. Sỏi ruột thừa gây cản âm, có bóng lưng và thường nằm ở vị trí gốc ruột thừa.
• Siêu âm Doppler cho thấy tăng tín hiệu màu ở lớp dưới niêm vì mạch máu của ruột thừa chủ yếu nằm ở lớp dưới niêm.
• Siêu âm viêm ruột thừa cấp cho thấy đặc điểm ngoài ruột thừa như sau:
• Hạch xung quanh ruột thừa.
• Vách manh tràng dày gần vị trí chỗ gốc ruột thừa bị viêm.
• Vách hồi tràng cuối dày do tình trạng viêm lan tỏa.
• Vùng hố chậu phải xuất hiện dịch tự do.
• Tình trạng viêm nhiễm vùng hố chậu phải có thể gây liệt ruột cơ năng hoặc tắc ruột non do hồi tràng cuối bị phù nề. Tuy nhiên, liệt ruột cơ năng hoặc tắc ruột non thường gặp ở viêm ruột thừa có biến chứng.

Hình ảnh viêm ruột thừa hoại tử

Siêu âm viêm ruột thừa cấp biến chứng hoại tử cho thấy đặc điểm như sau:

• Dày thành ruột thừa không đồng đều, giảm hồi âm, hoặc thành ruột thừa mỏng do bên trong chứa đầy dịch mủ..
• Mất cấu trúc lớp.
• Xung quanh ruột thừa bị thâm nhiễm mỡ. Bình thường echo kém, tuy nhiên khi thâm nhiễm echo dày sẽ tạo nền tương phản với hình ảnh echo kém của viêm ruột thừa hoại tử.
• Siêu âm Doppler không thấy tín hiệu màu ở lớp dưới niêm mạc.

Hình ảnh viêm ruột thừa biến chứng áp xe

Siêu âm viêm ruột thừa cấp biến chứng áp xe cho thấy đặc điểm như sau:

• Áp xe ruột thừa có thể hình thành ở dưới hoành, gan, giữa các quai ruột, xung quanh ruột thừa hoặc túi cùng Douglas khi ruột thừa vỡ.
• Dịch làm tăng cường âm ở phía sau ổ áp xe, nếu là dịch mủ thì không có hồi âm hoặc hồi âm lợn cợn bên trong dịch, một số trường hợp cho thấy ở trên cao hoặc trong dịch mủ của ổ áp xe có các bóng khí.
• Siêu âm Doppler cho thấy tín hiệu xung huyết ở thành ổ áp xe.
• Có thể thấy sỏi ruột thừa bên trong ổ áp xe (áp xe hố chậu phải có thể là của ruột thừa, hoặc cũng có thể được hình thành do bệnh Crohn, Carcinoma manh tràng thủng hoặc viêm túi thừa manh tràng, ...).

3.2 Những khó khăn trong siêu âm viêm ruột thừa cấp

Những trường hợp sau đây có thể cho kết quả âm tính giả khi siêu âm chẩn đoán viêm ruột thừa:

• Bệnh nhân bị béo phì làm cản trở sóng siêu âm.
• Bệnh nhân bị tắc ruột non hoặc liệt ruột (thường gặp ở bệnh nhân viêm ruột thừa cấp có biến chứng) làm hạn chế khảo sát.
• Bệnh nhân có phản ứng thành bụng, gây khó khăn khi thực hiện kỹ thuật đè ép.
• Bệnh nhân là phụ nữ mang thai trên 6 tháng hoặc bị bệnh lý tiết niệu làm căng bàng quang gây khó khăn khi thực hiện kỹ thuật đè ép.
• Bệnh nhân có vị trí ruột thừa bất thường.
• Bác sĩ thực hiện siêu âm viêm ruột thừa cấp thiếu kinh nghiệm.

Bệnh viêm ruột thừa cấp nếu không được cấp cứu và điều trị phẫu thuật kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm phúc mạc toàn bộ: Khi ruột thừa bị vỡ vào ổ bụng có thể gây nhiễm trùng toàn thân với mức độ nặng, người bệnh bị đau khắp vùng ổ bụng và phản ứng thành bụng, liệt ruột gây chướng bụng, bí trung đại tiện.
• Áp xe ruột thừa: Bệnh nhân bị viêm ruột thừa dẫn đến ruột thừa bị vỡ, tuy nhiên, mạc nối và các quai ruột xung quanh đã tạo thành hàng rào khu trú giúp vùng viêm không bị lan ra ổ bụng. Lúc này, người bệnh vẫn có triệu chứng đau vùng hố chậu phải và bị sốt cao. Nếu thăm khám và thực hiện sẽ phát hiện một khối có bề mặt nhẵn, không di động ở vùng hố chậu phải. Khi ấn vào vùng này sẽ gây đau và căng. Thực hiện xét nghiệm thấy chỉ số bạch cầu tăng cao. Khi khối áp xe ruột thừa bị vỡ vào ổ bụng có thể gây ra biến chứng viêm phúc mạc thì 2.
• Đám quánh ruột thừa: Bệnh nhân bị viêm ruột thừa nhưng do có sức đề kháng tốt nên mạc nối và các quai ruột bọc kín ruột thừa, làm hạn chế sự tiến triển của bệnh. Người bệnh vẫn đau nhưng chỉ sốt nhẹ. Khi thăm khám phát hiện khối chắc và không di động ở vùng hố chậu phải, khi ấn gây đau nhẹ và không có phản ứng thành bụng. Thực hiện xét nghiệm thấy chỉ số bạch cầu có thể giảm về mức gần bình thường. Đám quánh ruột thừa có thể tiến triển tan dần hoặc tạo thành áp xe ruột thừa.

Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm cho biết mức độ tổn thương của ruột thừa là viêm đơn thuần, bị hoại tử hoặc là khối áp xe.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không sang chấn, có khả năng thực hiện nhanh chóng tại tất cả các cơ sở y tế. Hình ảnh viêm ruột thừa trên siêu âm giúp bác sĩ chẩn đoán, xác định giai đoạn bệnh để có hướng điều trị hiệu quả. Ngoài ra, siêu âm còn có ích trong việc chẩn đoán phân biệt với các bệnh đường tiêu hóa khác viêm hồi manh tràng, viêm hạch mạc treo ruột, viêm túi thừa manh tràng, các bệnh lý sản phụ khoa hoặc tiết niệu.