Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các bác sĩ Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ có 14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực hồi sức cấp cứu và chống độc.
Dịch mật là một chất lỏng có màu xanh hoặc vàng với độ pH khoảng 7 - 7,7. Dịch mật đóng vai trò rất quan trọng cho việc tiêu hóa thức ăn, nhất là tiêu hóa chất béo. Con người không thể sống mà không có dịch mật.
1. Dịch mật là gì?
Dịch mật được bài tiết ở trong tế bào gan sau đó dẫn vào đường mật đổ vào quãng đoạn 2 của tá tràng (phía dưới dạ dày) và tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là tiêu hóa chất béo. Mỗi ngày cơ thể tiết ra khoảng 600ml - 1 lít dịch mật. Tuy nhiên, sự bài tiết dịch mật ở gan còn phụ thuộc vào lượng muối mật trong tuần hoàn gan ruột. Lượng muối mật càng nhiều thì khả năng bài tiết mật của gan càng lớn.
2. Quy trình trữ mật trong túi mật
Túi mật là một bộ phận rất quan trọng của cơ thể, là nơi dự trữ mật do gan bài tiết ra cho đến khi tá tràng cần đến. Khi ăn uống, túi mật sẽ co bóp để đẩy dịch mật qua đường mật vào ruột non giúp tiêu hóa thức ăn. Khi không ăn dịch mật tiết ra sẽ được tích lại trong túi mật.
Thể tích của túi mật vào khoảng từ 20-60ml, lượng mật được dự trữ trong túi mật bao gồm nước, Cl-, Na+ và nhiều chất điện giải khác. Túi mật có nhiệm vụ tích trữ và cô đặc mật. Niêm mạc túi mật liên tục hấp thu vô tình khiến các thành phần khác của dịch mật như muối mật, lecithin, bilirubin, cholesterol được cô đặc trong túi mật. Thường mật sẽ được cô đặc khoảng 5 lần hoặc mức độ cô đặc lên tới 12, 20 lần. Tuy vậy, túi mật vẫn chỉ đóng vai trò phụ, trong một số trường hợp bệnh lý liên quan vẫn có thể thực hiện phẫu thuật cắt bỏ nếu cần thiết.
3. Thành phần của dịch mật
Như đã nói ở trên, thành phần tác dụng của dịch mật là muối mật (chiếm 50% thành phần) và có thêm cholesterol, lecithin, bilirubin cũng như các chất điện giải, cụ thể:
- Cholesterol: Là nguyên liệu chính để sản xuất ra muối mật. Cholesterol có đặc tính không tan trong nước nhưng được nhũ hóa bởi lecithin và muối mật để ngăn cản sự kết tủa của nó. Lượng cholesterol có trong mật sẽ phụ thuộc vào lượng lipid tiêu thụ vào hàng ngày. Do đó, nếu ta ăn nhiều lipid trong một thời gian dài thì có thể dẫn tới sỏi mật.
- Muối mật: Là thành phần quan trọng của mật có tác dụng tiêu hóa thức ăn và hấp thu các sản phẩm tiêu hóa của lipid là acid béo, cholesterol, monoglyceride và các lipid ở ruột non. Muối mật đóng vai trò quan trọng cho việc hấp thu và vận chuyển các vitamin tan trong dầu như A, D, E và K. Mỗi ngày gan bài tiết khoảng 0,5g muối mật. Muối mật không bị mất đi và thường được tái hấp thu sau khi đã sử dụng 80-90% sẽ theo máu chuyển về gan và kích thích gan sản sinh thêm mật.
- Sắc tố mật: Được gan sản xuất từ protein hemoglobin trong quá trình tiêu hủy hồng cầu ở gan. Chất Stercobilin có trong sắc tố mật sẽ nhuộm vàng những chất, dịch chứa nó. Điều này lý giải vì sao phân bình thường có màu vàng. Khi sắc tố mật bị ứ lại, không xuống được ruột do tắc mật, xơ gan hay bệnh lý nào khác... thì sẽ khiến phân mất màu vàng.
4. Dịch mật có tác dụng gì?
Dịch mật có vai trò chính là hỗ trợ vào quá trình tiêu hóa của cơ thể. Cụ thể:
- Kích thích quá trình sản sinh các men tiêu hóa trong dịch tụy và dịch ruột, đồng thời hoạt hóa các men này.
- Giúp kích thích nhu động ruột từ đó tạo môi trường kiềm trong ruột, ngăn ngừa sự tấn công của các loại vi khuẩn lên phần trên của ruột non.
- Khi thực hiện hoạt động ăn uống, dịch mật sẽ được đẩy xuống tá tràng để làm nhiệm vụ tiêu hóa thức ăn. Nếu không có dịch mật đồng nghĩa với việc chất béo không được tiêu hóa, khiến cơ thể không thể hấp thu chất béo cũng như các vitamin tan trong dầu A, D, E và K.
Ngoài chức năng hỗ trợ quá trình tiêu hóa như trên, dịch mật còn hỗ trợ loại bỏ bớt các sản phẩm thoái hóa trong hồng cầu, hình thành nên màu sắc của mật.
Nếu không may cơ thể mắc một số vấn đề gây ảnh hưởng tới dịch mật (như bị sỏi mật, dị dạng đường mật, khối u, phẫu thuật cắt túi mật...) thì có thể dẫn đến hiện tượng ăn uống khó tiêu, chậm tiêu, chướng bụng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
