Có được chích ngừa đậu mùa để phòng bệnh đậu mùa khỉ?

Bệnh đậu mùa khỉ hiện đã xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới là dấy lên lo ngại về đợt bùng phát dịch bệnh nguy hiểm tiếp theo sau bệnh COVID-19. Chúng ta đều biết đậu mùa đã được xóa sổ từ lâu nhờ vắc - xin đậu mùa. Vậy chích ngừa đậu mùa có thể phòng bệnh đậu mùa khỉ hay không?

Đậu mùa khỉ là bệnh truyền nhiễm do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh lây truyền từ động vật sang người và cũng có thể lây truyền giữa người với người. Bệnh được gọi là đậu mùa khỉ vì được phát hiện lần đầu tiên ở những đàn khỉ nghiên cứu vào năm 1958 và được phát hiện ở người vào năm 1970.

Bệnh đậu mùa khỉ thường gặp ở Trung Phi và Tây Phi, khu vực có nhiều rừng nhiệt đới và các loài động vật mang virus thường sinh sống. Người mắc bệnh đậu mùa khỉ cũng được ghi nhận ở các nước ngoài Trung Phi và Tây Phi, sau khi di chuyển đến khu vực có dịch bệnh đậu mùa khỉ lưu hành.

Triệu chứng điển hình của đậu mùa khỉ gồm: sốt, đau đầu dữ dội, đau cơ, đau lưng, cạn kiệt năng lượng, sưng hạch, tình trạng phát ban hoặc tổn thương da.

Tình trạng phát ban bắt đầu sau 1 đến 3 ngày khởi sốt với tổn thương da dạng phẳng hoặc hơi nổi, nốt phát ban da có chứa dung dịch trong hoặc hơi vàng nhạt, sau đó nốt ban sẽ đóng vảy, khô và rụng. Số lượng tổn thương da của một bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ có thể dao động từ 1 vài nốt cho đến vài nghìn nốt. Ban da trong bệnh đậu mùa khỉ có xu hướng tập trung ở mặt, lòng bàn tay và lòng bàn chân, thi thoảng có thể xuất hiện ở miệng, bộ phận sinh dục và mắt. Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ thường kéo dài từ 2 - 4 tuần và tự biến mất mà không cần điều trị.

Một số loại vaccine đậu mùa cũng mang lại khả năng bảo vệ ở mức độ nhất định đối với bệnh đậu mùa khỉ. Hiện nay đã có 1 loại vaccine mới hơn được phát triển (MVA-BN – còn gọi là Imvamune, Imvanex hoặc Jynneos) và được phê duyệt vào năm 2019 dùng trong phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ, tuy nhiên vaccine này chưa được phổ biến rộng rãi.

Tổ chức y tế Thế giới - WHO hiện đang làm việc với nhà sản xuất vaccine đậu mùa khỉ để nâng cao khả năng tiếp cận cho cộng đồng.

Những người đã được tiêm phòng đậu mùa trước đây sẽ có khả năng bảo vệ ở mức độ nhất định đối với bệnh đậu mùa khỉ.

Song do đậu mùa đã được xóa sổ từ những năm 1980, vì vậy vaccine đậu mùa hiện không được cung cấp cho cộng đồng. Những người dưới tuổi 40 – 50 hầu như chưa được chích ngừa đậu mùa do công tác tiêm phòng đậu mùa đã chấm dứt sau khi bệnh đậu mùa được thanh toán trên toàn cầu.

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây từ động vật sang người khi tiếp xúc với vật nhiễm bệnh bao gồm động vật gặm nhấm và động vật linh trưởng. Nguy cơ mắc bệnh từ động vật có thể giảm được bằng cách tránh tiếp xúc với động vật hoang dã, đặc biệt là động vật bị ốm hoặc đã chết. Ở các nước có bệnh lưu hành cần nấu chín kỹ bất cứ thức ăn nào chứa thịt hoặc bộ phận cơ thể của động vật trước khi ăn.

Người mắc bệnh đậu mùa khỉ có nguy cơ lây cho người khác trong thời gian có triệu chứng (thường là 2 - 4 tuần). Các nốt ban, dịch cơ thể (như dịch, mủ hoặc máu) và vảy có nguy cơ làm lây nhiễm bệnh cho người khác. Quần áo, ga gối, khăn mặt, vật dụng cá nhân như dụng cụ ăn, bát đĩa nhiễm virus do tiếp xúc với người bệnh cũng có thể làm lây lan bệnh cho người khác.

Virus có thể lây qua nước bọt, lây từ người đang mang thai sang bào thai hoặc từ mẹ nhiễm bệnh sang con trong hoặc sau khi sinh do tiếp xúc trực tiếp da với da.

Người có tiếp xúc gần với người có triệu chứng đậu mùa khỉ, hoặc với động vật nhiễm bệnh đều có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Người đã tiêm vaccine đậu mùa có nhiều khả năng được bảo vệ ở mức độ nhất định với bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, người trẻ tuổi khó có khả năng được tiêm phòng đậu mùa vì hoạt động tiêm phòng đậu mùa đã chấm dứt trên toàn thế giới vào năm 1980.

Ngay cả khi người đã được tiêm phòng đậu mùa và được bảo vệ ở mức độ nhất định đối với bệnh đậu mùa khỉ, những người này vẫn phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Trẻ sơ sinh, trẻ em và những người có bệnh suy giảm miễn dịch là đối tượng có nguy cơ mắc triệu chứng nghiêm trọng hơn và dễ dẫn đến tử vong do bệnh đậu mùa khỉ.

Cán bộ y tế cũng là đối tượng có nguy cơ cao do phơi nhiễm virus trong thời gian dài hơn so với người khác.

Triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ thường tự hết mà không cần điều trị vì vậy quan trọng là người bệnh cần chăm sóc những nốt ban bằng cách để chúng khô tự nhiên, có thể băng lại bằng gạc ẩm để bảo vệ vùng này nếu cần thiết. Tránh chạm tay vào bất cứ chỗ đau nào trong miệng hoặc mắt. Có thể súc miệng và nhỏ mắt bằng các sản phẩm không chứa cortisone.

Globulin miễn dịch ở người (Vaccinia Immunoglobulin – VIG) là liệu pháp được khuyến cáo sử dụng trong các ca bệnh đậu mùa khỉ nghiêm trọng.

Một loại thuốc kháng virus cũng được phát triển để điều trị bệnh đậu mùa (Tecovirimat - tên thương mại là TPOXX) đã được phê duyệt để điều trị bệnh đậu mùa khỉ vào năm 2022.

Hy vọng với những thông tin trên đây đã giải đáp cho bạn được câu hỏi, có được chích ngừa đậu mùa để phòng bệnh đậu mùa khỉ không? Cách để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh là chủ động phòng bệnh đến từ việc tăng cường chế độ ăn uống và vệ sinh hàng ngày.