Sử dụng rượu quá mức là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý mạn tính và nguy hiểm. Việc uống rượu trong một thời gian dài có thể đưa đến tình trạng nghiện rượu ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của bản thân và xa hơn còn ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội. Hiểu rõ các thông tin và kiến thức của tình trạng nghiện rượu là bước đầu tiên trong quá trình điều trị, trong đó cần nắm rõ các giai đoạn của nghiện rượu.
1. Nghiện rượu là gì?
Bệnh nghiện rượu hay còn gọi là nghiện rượu là một tình trạng mãn tính. Bảng phân loại bệnh quốc tế ICD-10 xếp loại nghiện rượu vào loại "Rối loạn hành vi và tâm thần do sử dụng các chất tác động tâm thần". Thành phần chủ yếu trong rượu etanol được hình thành khi lên men rượu.
Rối loạn sử dụng rượu là khái niệm được sử dụng để mô tả tình trạng uống rượu một cách quá mức và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ. Đây là một thuật ngữ mới kết hợp giữa khái niệm lạm dụng rượu và phụ thuộc rượu, hay còn gọi là nghiện rượu (alcoholism). Nghiện rượu là một tình trạng mãn tính và dễ tái phát bao gồm:
- Bệnh nhân sử dụng rượu thường xuyên và một cách bắt buộc
- Mất kiểm soát khi liên quan đến việc sử dụng rượu
- Tình trạng rối loạn tâm lý nặng nề khi không sử dụng rượu
Trong những giai đoạn đầu thường không có triệu chứng gì đáng kể tuy nhiên tình trạng này sẽ dần tồi tệ hơn không được điều trị. Và thậm chí có thể gây tử vong nếu mức sử dụng rượu quá mức.
Gần 88.000 người ở Hoa Kỳ chết vì các nguyên nhân liên quan đến rượu mỗi năm. Nếu tình trạng nghiện rượu kết hợp các yếu tố khác như hút thuốc, chế độ ăn uống kém, và thiếu hoạt động thể lực, lối sống tĩnh tại có thể tăng nguy cơ tử vong. Khoảng 31% của tất cả các trường hợp tử vong khi điều khiển phương tiện giao thông có liên quan đến rượu.
Rối loạn sử dụng rượu ảnh hưởng đến gần 16 triệu người Mỹ. Mức độ nghiện rượu có thể từ nhẹ, trung bình đến nặng. Bạn cần có những thông tin hiểu biết về nghiện rượu để tránh rơi vào tình trạng này. Đây là bước đầu tiên trong việc dự phòng và điều trị các rối loạn sử dụng rượu.
2. Chẩn đoán nghiện rượu và rối loạn sử dụng rượu
Nghiện rượu có thể khởi phát ngay cả khi uống một lượng nhỏ nhưng thường xuyên. Không phải lúc nào người nghiện rượu cũng ở trong trạng thái say xỉn. Những người mắc tình trạng này thường không ý thức được tính nghiêm trọng của chứng bệnh. Uống quá nhiều rượu là nguyên nhân gây ra các bệnh thực thể và tâm lý trầm trọng như: xơ gan, nhồi máu cơ tim, mất trí nhớ.
Theo Hướng dẫn chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM), rối loạn sử dụng rượu được chẩn đoán dựa trên bộ câu hỏi bao gồm 11 câu được sử dụng để phát hiện các triệu chứng của tình trạng rối loạn sử dụng rượu. Nếu bệnh nhân có hai trong tổng 11 các triệu chứng kéo dài trong khoảng thời gian 12 tháng thì sẽ được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn sử dụng rượu.
Mức độ nghiêm trọng của rối loạn sử dụng rượu phụ thuộc vào số lượng các triệu chứng xuất hiện ở bệnh nhân. Nếu bệnh nhân có hơn sáu triệu chứng trở lên có thể được coi là một trường hợp nghiêm trọng của rối loạn sử dụng rượu. Các câu hỏi bao gồm:
- Bạn thường xuyên dành nhiều thời gian để uống rượu? Hoặc đang mắc các bệnh hoặc dành phần lớn thời gian để điều trị các tác hại do uống rượu mang lại?
- Bạn muốn uống rượu một cách không thể kiềm chế và bạn không thể nghĩ gì khác ngoài uống rượu?
- Bạn vẫn tiếp tục uống mặc dù đã từng gây rắc rối với gia đình hoặc bạn bè của bạn?
- Bạn phải uống nhiều hơn sao với trước đây mới cảm thấy say, hoặc thấy rằng số lượng rượu hiện tại bạn đang uống không đủ làm bạn say so với trước đây?
- Việc uống rượu hoặc mắc các bệnh do rượu mang lại thường ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống?
Cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM) là những tiêu chuẩn mới nhất giúp các bác sĩ hiểu và chẩn đoán rối loạn này. Tiêu chuẩn này đã được xây dựng dựa trên nghiên cứu phát triển về sự nguy hiểm của rượu.
3. Các giai đoạn của nghiện rượu và rối loạn sử dụng rượu
E. Morton Jellinek, người tiên phong trong nghiên cứu về lạm dụng và nghiện rượu, đã đề xuất các giai đoạn tiến triển của nghiện rượu bia vào năm 1950, biểu thị bằng đường cong Jellinek, vẫn còn được sử dụng rộng rãi ngày nay.
Đường cong, được điều chỉnh theo thời gian, bắt đầu bằng việc bắt đầu uống rượu và tiến bộ thông qua các vấn đề về thể chất như ăn uống kém và suy sụp của cơ thể cũng như các vấn đề về tinh thần như cảm giác tội lỗi, phẫn nộ và thay đổi tính cách thường đi kèm với rối loạn sử dụng rượu. Đường cong chạm đáy với việc uống rượu một cách cực kỳ nghiêm trọng.
Nhưng đường cong Jellinek kết thúc ở đáy mà có thể di chuyển chuyển lên trên vào giai đoạn cải thiện nếu bệnh nhân bắt đầu quá trình cai nghiện rượu hoặc rơi vào vòng luẩn quẩn bệnh lý ở đáy đường cong.
3.1. Giai đoạn triệu chứng
Trong giai đoạn đầu của nghiện rượu và rối loạn sử dụng rượu, các hành vi có thể bao gồm:
- Uống nhiều hơn dự định
- Tiếp tục uống và bất chấp can ngăn từ những người xung quanh
- Thường xuyên có ý nghĩa giảm uống rượu hoặc bỏ rượu
Việc bắt đầu uống các loại đồ uống có chứa cồn bao giờ cũng có động cơ xã hội. Ngược với những người uống bình thường, người mà sau này sẽ trở thành nghiện rượu có "cảm giác nhẹ nhõm thỏa mãn" vì mục đích giải tỏa các căng thẳng áp lực.
Người nghiện rượu bắt đầu có nhu cầu ngày càng tăng. Sau nhiều tháng hay nhiều năm tiếp theo đó, trạng thái chuyển từ uống thỉnh thoảng sáng uống liên tục và ngày càng cần dùng nhiều rượu hơn cho cùng một tác dụng không đổi.
3.2. Giai đoạn tiền nghiện
Trong giai đoạn tiền nghiện (prodromal) được biểu hiện qua những lỗ hổng ký ức hay triệu chứng quên (amnesia) xuất hiện đột ngột mà không cần phải có dấu hiệu say rượu.
Lúc này, lượng rượu tiêu thụ đã tăng lên đáng kể những bệnh nhân vẫn chưa chú ý vì vẫn chưa đưa đến tình trạng say rượu. Ở cuối giai đoạn tiền nghiên, bệnh nhân bắt đầu biểu lỗ các triệu chứng suy giảm trí nhớ, xuất hiện các lỗ hổng ký ức. Khả năng làm việc của cơ thể và sức đề kháng giảm dần, thường bị các bệnh cảm lạnh và rối loạn lưu thông máu nhiều hơn.
3.3. Giai đoạn nguy kịch
Người nghiện rượu trong giai đoạn này mất khả năng tự chủ. Ngay cả khi uống một lượng nhỏ cũng có thể gây khởi phát nhu cầu mãnh liệt muốn uống nhiều hơn nữa và chỉ chấm dứt khi người nghiện rượu quá say hay không thể uống tiếp tục.
Tình trạng rối loạn sử dụng rượu tiến triển nặng hơn khi người uống trở nên dễ dàng sử dụng rượu hơn và nhu cầu sử dụng nhiều hơn để có được hiệu quả mong muốn. Nếu một người trở nên phụ thuộc vào rượu và khi không có rượu, bệnh nhân có thể có các triệu chứng cai bao gồm:
- Buồn nôn
- Nôn
- Đau đầu
- Lo âu
Cuộc sống gia đình bắt đầu thay đổi. Đối mặt từ áp lực xã hội, che đậy người nghiện hoặc người nghiện rượu tự cô lập đối với xã hội, trốn tránh gia đình bằng nhiều hoạt động bên ngoài.
Khi thiếu rượu người nghiện rượu tìm đủ mọi cách để có rượu, bảo vệ bằng cách dấu rượu ở những nơi không bình thường. Các hậu quả cho cơ thể bắt đầu xuất hiện như run tay, đổ mồ hôi và rối loạn tình dục (liệt dương). Các triệu chứng này trầm trọng thêm việc ăn uống kém chất dinh dưỡng. Người bệnh bắt đầu uống rượu từ buổi sáng, say sưa hằng ngày trở thành thông lệ.
3.4. Giai đoạn mãn tính
Giai đoạn mãn tính chỉ chấm dứt với suy giảm trầm trọng các chức năng của cơ thể. Người nghiện rượu suy thoái về mặt đạo đức, tình trạng say ngày một dài hơn. Ở một số người xuất hiện các rối loạn tâm thần do rượu như tâm thần phân liệt. Trong trường hợp không có các loại đồ uống có chứa cồn người này cũng uống cả những loại rượu đã bị làm biến tính như cồn dùng làm chất đốt.
Khi bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, nhiều triệu chứng nặng hơn bắt đầu xuất hiện, biểu hiện sự suy sụp của cơ thể và mất kiểm soát. Những thay đổi về tâm lý và tính cắt bắt đầu thể hiện rõ hơn. Bệnh nhân bắt đầu biểu hiện các bệnh lý thực thể do việc sử dụng rượu quá mức trở. Nghiện rượu có thể gây ra hoặc làm tồi tệ hơn các các tình trạng bệnh lý của cơ thể như:
- Bệnh tiểu đường
- Tăng huyết áp
- Bệnh tim mạch
- Trầm cảm
- Bệnh tiêu hóa
- Nhiều loại ung thư
Đáng chú ý trong giai đoạn này, khả năng đáp ứng của cơ thể với rượu giảm đi. Bệnh nhân có các triệu chứng về tâm lý như sợ hãi không rõ nguyên nhân xuất hiện. Người nghiện rượu phản ứng lại các triệu chứng thiếu rượu bằng cách uống càng nhiều hơn. Tâm lý chấp nhận sự thất bại và hoàn toàn sụp đổ, rơi vào tình trạng bỏ bê công việc không chịu làm việc.
Nếu tiếp tục uống rượu các rối loạn thần kinh xuất hiện như ảo giác, hoang tưởng nghe thấy tiếng người nói, sợ hãi hay mất phương hướng. Hậu quả nghiêm trọng nhất là chứng Delirium tremens nguy hiểm đến tính mạng, có thể xuất hiện khi bỏ rượu đột ngột. Ở thời điểm này, các triệu chứng của tâm thần phân liệt hay động kinh đã bộc lộ rõ.
Chỉ khi đến những giai đoạn cuối này người nghiện rượu mới bắt đầu lo sợ và bắt đầu muốn nhận sự giúp đỡ. Nhập viện tại các bệnh viện có chuyên khoa điều trị những rối loạn sử dụng rượu có thể giúp bệnh nhân thoát khỏi tình trạng này.
4. Làm thế nào để cải thiện tình trạng rối loạn sử dụng rượu?
Vì nguy cơ gây nghiện của rượu rất lớn nên phương pháp điều trị có hiệu quả duy nhất là từ bỏ một cách triệt để các thức uống, món ăn hay thuốc uống có cồn. Để đạt đến mục đích này các biện pháp điều trị tâm lý đóng vai trò cực kỳ quan trọng.
Chấp nhận điều trị cai nghiện rượu có thể giúp hầu hết những người có rối loạn sử dụng rượu. Đầu tiên, bệnh nhân cần nói chuyện và tư vấn với bác sĩ của bạn. Các chuyên gia có thể đánh giá nhu cầu của bạn và giúp bạn tìm ra các biện pháp phù hợp để cải thiện tình trạng rối loạn sử dụng rượu, bao gồm:
- Trị liệu nhóm
- Tư vấn gia đình
- Chương trình cai nghiện dài hạn
- Tổ chức Alcoholics Anonymous
- Điều trị ngoại trú
Ngoài ra, thuốc có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của hội chứng cai, giảm mức độ hoặc ngừng uống rượu.
Bài viết tham khảo nguồn: webmd.com
