U nang buồng trứng có nhất thiết phải mổ không?

U nang buồng trứng là một túi chứa các dịch nhầy lỏng phát triển bên trong buồng trứng của nữ giới. Ngày nay, tỉ lệ mắc bệnh u nang, u xơ ngày càng có xu hướng gia tăng, đặc biệt là với chị em độ tuổi sinh đẻ. Vậy bị u nang có nhất thiết phải mổ không?

Buồng trứng là một cơ quan sinh sản của nữ giới có kích thước bằng hạt hạnh nhân. Mỗi phụ nữ sẽ có 2 buồng trứng, nằm đối xứng ở 2 bên của tử cung.

Buồng trứng có 2 chức năng chính đó là:

Chức năng ngoại tiết: Bắt đầu từ tuổi dậy thì, buồng trứng sẽ giải phóng trứng với chu kì khoảng 28 – 35 ngày/lần.

Chức năng nội tiết: Giải phóng hormone giới tính nữ bao gồm estrogen và progesterone, có vai trò quan trọng trong sinh sản nữ.

U nang buồng trứng là một khối chứa dịch lỏng nằm bên trong hoặc ở trên buồng trứng. Khối u nang này có thể xuất hiện ở một bên buồng trứng hoặc đồng thời có ở cả hai bên. Đa phần u nang buồng trứng là loại lành tính, chỉ có khoảng 10% u nang có nguy cơ gây ra các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng tới khả năng thụ thai và sức khỏe của phụ nữ.

U nang buồng trứng có nhiều loại khác nhau, trong đó có 3 dạng chính là u nang cơ năng, u nang thực thể và u nang lạc nội mạc tử cung.

Đây là loại u nang phổ biến nhất. Chủ yếu xuất hiện ở những người vẫn còn kinh nguyệt. U nang này phần lớn là u lành tính, hình thành do các rối loạn sinh lý trong quá trình phát triển chứ không phải do tổn thương thực thể của buồng trứng, vậy nên chúng có thể biến mất nhanh sau vài tháng.

U nang cơ năng được chia làm 3 loại nhỏ gồm có:

• U nang noãn: Trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, buồng trứng sẽ giải phóng 1 quả trứng. Trứng này phát triển bên trong 1 túi nhỏ được gọi là nang bọc noãn. Khi trứng trưởng thành, các nang này sẽ vỡ ra để giải phóng trứng. Tuy nhiên, nếu nang bọc noãn không mở ra như bình thường thì sẽ không xảy ra quá trình rụng trứng, nang này sẽ tiếp tục phát triển kích thước và hình thành một khối u nang. U nang noãn thường gây ra hiện tượng trễ kinh nguyệt nên khiến nhiều người lầm tưởng rằng mình đã có thai.
• U nang hoàng thể: Sau khi nang bọc noãn mở ra thì trứng sẽ được giải phóng. Sự kích thích của hormone progesterone sẽ làm cho túi nang rỗng teo lại và thoái hóa tạo thành thể vàng. Nhưng nếu, vì một lý do nào đó mà túi nang rỗng này không teo đi mà thậm chí còn phát triển lớn hơn và tích tụ chất lỏng bên trong thì người ta gọi đó là u nang hoàng thể. U nang hoàng thể thường có kích thước lớn hơn u nang noãn, chúng có thể phát triển lớn đến đường kính khoảng 10cm. Đa phần loại u nang này sẽ tự tiêu biến sau vài tuần. Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây ra biến chứng chảy máu hoặc xoắn buồng trứng gây đau đớn cho người bệnh.
• U nang hoàng tuyến: là loại u nang cơ năng hiếm xảy ra nhất, chủ yếu xuất hiện ở những phụ nữ điều trị vô sinh, bị ung thư nguyên bào nuôi hay đa thai. U nang hoàng tuyến hình thành là do các nang bọc noãn bị kích thích quá mức (do nồng độ HCG quá cao) làm cho trứng không thể rụng được và bị hoàng thể hóa.

U nang thực thể là những khối u phát triển âm thầm, kéo dài nhiều năm. Loại u nang này hình thành do những tổn thương giải phẫu từ nhu mô bình thường của buồng trứng. U nang thực thể gồm 3 loại sau:

• U nang nước: là một u nang có lớp vỏ mỏng trơn nhẵn khá dễ vỡ, nang này có cuống dài, bên trong là dịch lỏng trong suốt hoặc có màu nâu, đôi khi ở mặt trong hoặc mặt ngoài vỏ nang có xuất hiện các nhú nhỏ. Những nhú này có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của ung thư buồng trứng trong tương lai, đặc biệt là khi lượng nhú xuất hiện càng nhiều.
• U nang nhầy: là một u nang có lớp vỏ dày hơn u nang nước, vỏ ngoài màu trắng, dịch chứa bên trong nang quánh đặc và có màu vàng. U nang nhầy có thể phát triển trọng lượng lên tới hàng chục kg và dễ dính vào các tạng lân cận. Tuy nhiên, nguy cơ ác tính của loại u nang này không cao.
• U nang bì: u nang bì hay còn gọi là u nang da, kích thước trung bình < 10cm nhưng trọng lượng nặng nên dễ gây xoắn. U nang bì có lớp vỏ dày và trơn láng, bên trong chứa tóc răng, lớp sừng, các chất cặn như bã đậu. Nguyên nhân là do các cấu trúc này hình thành từ tế bào phôi thai. U nang bì có thể gặp ở mọi đối tượng từ trẻ em tới phụ nữ trưởng thành và mãn kinh. Đặc biệt có khoảng 10% phụ nữ có loại u nang này khi mang thai.

Trong kì kinh nguyệt, lớp nội mạc tử cung sẽ bong tróc và trôi theo máu ra ngoài âm đạo. Tuy nhiên, trong một số trường hợp vẫn còn sót lại những tế bào nội mạc tử cung trôi lạc đến buồng trứng, chúng sẽ phát triển dày lên do ảnh hưởng từ nội tiết tố sinh dục và gây ra u nang nội mạc tử cung.

Sau khi siêu âm và thực hiện các xét nghiệm cần thiết, bác sĩ sẽ cho bạn biết u nang có phải mổ không và nên làm gì tiếp theo.

Thông thường u nang lành tính ngay khi được phát hiện chưa cần mổ ngay. Khối u sẽ được theo dõi thêm từ 2 – 3 chu kỳ kinh nguyệt, thường là 60 ngày. Bạn cần quay lại bệnh viện tái khám định kỳ theo lịch của bác sĩ để kiểm tra tình trạng tiến triển của khối u. Nếu những khối u này tự biến mất thì chúng chỉ là những u nang cơ năng sinh lý, điều đó có nghĩa là bạn sẽ không cần phải thực hiện phẫu thuật hay điều trị gì thêm.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ kê thêm đơn thuốc nội tiết tố (đa phần là thuốc tránh thai) để ngăn ngừa những u nang mới hình thành trong tương lai.

U nang buồng trứng sẽ được chỉ định mổ trong những trường hợp sau đây:

• Nếu sau thời gian theo dõi, u nang không có dấu hiệu teo nhỏ mà lại tiếp tục phát triển hay có những diễn biến phức tạp khác thì bác sĩ sẽ khuyên bạn nên mổ sớm để đề phòng biến chứng.
• Người bệnh có u nang buồng trứng kích thước lớn. Thông thường, u nang có kích thước >5cm nhất là >8cm sẽ được xem xét mổ dù là u nang cơ năng hay u thực thể. Một số u nang có thể phát triển kích thước rất to tương tự như kích thước của một quả dưa hấu. Khi u nang quá lớn, nó sẽ chèn ép vào các nội tạng lân cận và gây ảnh hưởng tới chức năng của các cơ quan này vì thế cần được loại bỏ ngay.
• Người bệnh có u nang lạc nội mạc tử cung. Thông qua siêu âm, nếu phát hiện người bệnh có một khối u nang lạc nội mạc tử cung thì cũng cần mổ. Vì loại u nang này có thể là ung thư rất cao mà lại hay xuất hiện ở những phụ nữ trẻ, nếu không điều trị sớm thì bệnh nhân sẽ bị vô sinh và nhiều biến chứng nguy hại khác.
• U nang thực thể, đặc biệt là u nang nhầy và u nang quái thì cần loại bỏ sớm.
• U nang có ở cả hai bên buồng trứng.
• U nang là ung thư hoặc có dấu hiệu ung thư. Trong trường hợp, nghi ngờ u nang của bệnh nhân là ung thư thì các bác sĩ cũng sẽ can thiệp ngay để bóc tách hết phần u nang ác tính, ngăn ngừa di căn để bảo toàn mạng sống cho bệnh nhân. Một vài trường hợp nghiêm trọng tế bào ung thư có ở cả 2 bên buồng trứng thì bác sĩ sẽ cắt bỏ hoàn toàn buồng trứng, vòi trứng và các mô phụ trợ xung quanh. Khi đó, người bệnh sẽ không còn khả năng sinh sản nữa.
• Nếu những phụ nữ đã ở tuổi mãn kinh không còn nguyện vọng sinh sản thì nếu phát hiện có u nang các bác sĩ sẽ chỉ định mổ và cắt bỏ buồng trứng để ngăn chặn tái phát.
• U nang có dấu hiệu vỡ hoặc xoắn. Đây là 2 biến chứng rất nguy hiểm. U nang vỡ hoặc xoắn sẽ gây ra mất máu cấp tính, viêm phúc mạc cấp. Nếu không được can thiệp kịp thời người bệnh sẽ có thể mất đi tính mạng. Ở phụ nữ mang thai, nếu đột ngột bị 2 biến chứng này thì cũng phải can thiệp ngay lập tức, có thể sẽ không giữ được thai nhi, nhưng nguyên tắc đầu tiên vẫn là đảm bảo cho tính mạng của người mẹ được an toàn.

Có 2 phương pháp mổ u nang là mổ nội soi và mổ hở:

Là phương pháp tiên tiến nhất hiện nay, được các bệnh nhân tin dùng và mang lại hiệu quả cao. Mổ nội soi buồng trứng được chỉ định đối với các trường hợp các khối u nang là lành tính, không quá to và không dính, khi có hiện tượng viêm mủ vòi trứng và trong trường hợp ung thư vú có chỉ định cắt bỏ buồng trứng.

Một số trường hợp không được sử dụng biện pháp mổ nội soi như bệnh nhân đang trong thời kỳ kinh nguyệt, máu ra nhiều bất thường, các khối dính liền nhau, ổ bụng đã phẫu thuật nhiều lần và các bệnh nhân bị ung thư buồng trứng.

Các trường hợp khối u có kích thước quá lớn, hoặc nghi ngờ các u nang là ác tính thì các bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp mổ hở. Mổ hở có nhược điểm là vết mổ có thể bị nhiễm trùng hay dính ruột và thời gian cần để phục hồi sau phẫu thuật thường khá lâu.

Sau khi mổ u nang, các bệnh nhân cần đặc biệt chú ý kiêng cữ và chăm sóc đúng cách để tránh nguy cơ vết mổ bị nhiễm trùng và các khối u có cơ hội tái phát.

Tuyệt đối tránh xa các loại thịt có màu đỏ như thịt bò, thịt trâu, thịt cừu... vì chúng có có thể làm tăng lượng estrogen trong máu, tăng nguy cơ tái phát u nang, u xơ. Các trường hợp mổ hở có thể để lại sẹo lồi, thâm, ngứa.

Các loại hải sản như tôm, cua, cá nên hạn chế vì sẽ làm ngứa vết mổ và có thể làm lồi thịt.

Các loại thức ăn nhanh vừa không đảm bảo vệ sinh và thành phần dinh dưỡng, còn có thể gây ngộ độc, đau bụng... do đó không nên sử dụng.

Bánh chưng, xôi và các sản phẩm từ gạo nếp không nên ăn vì sẽ gây mưng mủ hay nhiễm trùng vết thương.

Rau muống rất dễ làm thâm vết thương và lồi sẹo nên khi vết thương mới mổ, trong giai đoạn phục hồi thì không nên ăn.

Các loại thức uống như trà, cà phê, nước ngọt đa phần không tốt cho sức khỏe người bệnh sau phẫu thuật nên cần hạn chế sử dụng.

Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện Vinmec thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ